Γράφει η Σαπφώ Πρασσά
Όταν κάποιος χρησιμοποιεί τον όρο «σχιστολιθικό πετρέλαιο», με την σύγχρονη μέθοδο fracking, αναφέρεται στη διαδικασία γεώτρησης, κατά την οποία ένα μείγμα νερού, άμμου και χημικών, διοχετεύεται σε υψηλή πίεση και διασπά την πέτρα του υπεδάφους, ώστε εκείνη να απελευθερώσει το πετρέλαιο που περιέχει. Ετυμολογικά η λέξη, «σχιστο-λιθικό», δηλαδή σκίζω τη πέτρα, αναφέρεται στη διάσπαση της πέτρας κατά τη διάρκεια της διαδικασίας άντλησης. Η πιο συχνή τακτική που χρησιμοποιείται είναι η οριζόντια γεώτρηση ώστε να δημιουργούνται νέοι δίοδοι διοχέτευσης του πετρελαίου. Είναι απαραίτητο να τονιστεί πως η διαφορά του σχιστολιθικού πετρελαίου και του πετρελαίου που όλοι ξέρουμε δεν έγκειται στην χημική τους σύσταση αλλά στο τρόπο άντλησης τους.
Η γεώτρηση του σχιστολιθικού πετρελαίου δεν είναι μία πρόσφατη ανακάλυψη, καθώς ξεκίνησε το 2007 στις ΗΠΑ στο σχηματισμό Baken (Βόρεια Ντακότα και Μοντάνα), στο Eagle Ford και στο Permian Basin. Όμως η έλλειψη τεχνολογίας, το υψηλό κόστος και τα πενιχρά αποθέματα οδήγησαν στην αδυναμία εκμετάλλευσης του. Τα πράγματα όμως άλλαξαν ριζικά τη χρονιά του 2014, όπου η ανάδειξη νέων τεχνολογιών μείωσε σημαντικά το κόστος της όλης διαδικασίας. Δύο ήταν οι παράγοντες που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην άνθηση του σχιστόλιθου στις ΗΠΑ. Αρχικά η διακύμανση των τιμών του πετρελαίου πάνω από 90$ το βαρέλι και τα χαμηλά επιτόκια συντέλεσαν σε μία κερδοφόρα παραγωγή σχιστόλιθου και σε μία αύξηση προσφοράς δανείων σε εταιρείες σχιστόλιθου από τα τραπεζικά ιδρύματα.
Στο εσωτερικό, η εξάρτηση των ΗΠΑ από τις ξένες εισαγωγές πετρελαίου μειώθηκε από 9,8 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως το 2013 σε 8,6 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα το 2019, δίνοντας μία ώθηση στον ηγεμόνα του συστήματος να γίνει ενεργειακά ανεξάρτητος. Παρ’ όλα αυτά όμως δεν σταμάτησε εντελώς την εισαγωγή πετρελαίου, καθώς το πετρέλαιο που παράγει αντιστοιχεί στο 80% της εγχώριας κατανάλωσης. Επιπροσθέτως, η εγχώρια παραγωγή πετρελαίου αυξήθηκε από 8,8 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα το 2014 σε ρεκόρ 12,2 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως το 2019, ξεπερνώντας έτσι για πρώτη φορά τα 10 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Υπολογίζεται, ότι η αμερικανική οικονομία εξοικονομεί 150 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, καθώς χρήματα που θα κατέληγαν σε άλλα πετρελαιοπαραγωγικά κράτη παραμένουν στο εσωτερικό της. Ο κλάδος όμως που επωφελείται περισσότερο από την αύξηση της ποσότητας πετρελαίου είναι αυτός των πετροχημικών προϊόντων. Οι επενδύσεις στις οποίες προέβησαν οι πετροχημικές εταιρίες το 2016 αντιστοιχούσαν στο 50% των επενδύσεων του δευτερογενούς τομέα, καθιστώντας την Αμερική μία από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς πλαστικών ειδών, μία προτεραιότητα και του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ.
Ποιοι είναι όμως οι χαμένοι και οι κερδισμένοι στο διεθνές σύστημα; Αρχικά οι ΗΠΑ εκμεταλλευόμενες τις υψηλές τιμές του πετρελαίου, αύξησαν τις γεωτρήσεις σχιστόλιθου με αποτέλεσμα να αυξηθεί η προσφορά πετρελαίου στην διεθνή αγορά και να μειωθούν κατά πολύ οι τιμές. Το σχιστολιθικό πετρέλαιο μείωσε την τιμή του πετρελαίου κατά 10%. Σαν αποτέλεσμα, οι τιμές της βενζίνης μειώθηκαν, για ανάγκες όπως η μεταφορά. Το 2014, η Σαουδική Αραβία ώθησε τις υπόλοιπες χώρες του ΟΠΕΚ να αυξήσουν την παραγωγή τους, αυξάνοντας με αυτό τον τρόπο τις τιμές στα 40 δολάρια το βαρέλι. Η αμερικανική παραγωγή υποχώρησε στα 8,5 εκατομμύρια βαρέλια από 9,5 εκατομμύρια, με ένα μεγάλο αριθμό παραγωγών σχιστολιθικού πετρελαίου να χρεοκοπούν καθώς οι τιμές έπεσαν στα 26 δολάρια τον Φεβρουάριο του 2016. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως οι Ηνωμένες Πολιτείες όντας ο μεγάλος κερδισμένος από την άνθηση του σχιστόλιθου, αναμένοταν να ξεπεράσει δύο σημαντικούς παίχτες στο διεθνή ενεργειακό τομέα, την Ρωσία και την Σαουδική μοναρχία, και να γινόταν ο μεγαλύτερος παραγωγός αργού πετρελαίου στον κόσμο. Η πρόβλεψη αυτή έγινε πραγματικότητα τον Φεβρουάριο του 2018, όταν η παραγωγή αργού πετρελαίου των ΗΠΑ ξεπέρασε τη Σαουδική Αραβία για πρώτη φορά σε περισσότερες από δύο δεκαετίες. Αντίστοιχα τον Ιούνιο και τον Αύγουστο του ίδιου έτους , οι Ηνωμένες Πολιτείες κατάφεραν να ξεπεράσουν τον δεύτερο ανταγωνιστή τους, την Ρωσία στην παραγωγή αργού πετρελαίου για πρώτη φορά από τον Φεβρουάριο του 1999.
Αυτό δεν συντέλεσε μόνο στην οικονομική άνθηση της αμερικανικής οικονομίας αλλά επίσης και στην αλλαγή κατεύθυνσης της εξωτερικής της πολιτικής. Η ξαφνική ανάδειξη όμως των ΗΠΑ ως πετρελαϊκή υπερδύναμη είναι αναπόφευκτο να μην οδηγήσει σε μία σειρά καίριων ζητημάτων στα κράτη του ΟΠΕΚ.
Καθώς τα παραπάνω κράτη δεν αυξάνουν την παραγωγή τους σε πετρέλαιο αλλά αντιθέτως προβαίνουν σε μία περικοπή αυτής, η Αμερική βρίσκει πρόσφορο έδαφος ώστε να αυξήσει αποτελεσματικά το μερίδιο της στην διεθνή αγορά. Δεδομένου του γεγονότος ότι σημαντικό μέρος των εσόδων του προϋπολογισμού της Ρωσίας προέρχονται από το πετρέλαιο, τυχόν υποχώρηση της διεθνούς τιμής σε βάθος χρόνου θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στα γεωπολιτικά της σχέδια. Αντιμέτωπος όμως με την Αμερική βρίσκεται και ο Καναδάς, μία γειτονική χώρα της τελευταίας. Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες παραδοσιακά έχουν απορροφήσει το 95% των εξαγωγών αργού πετρελαίου του Καναδά, η ολοένα και αυξανόμενη παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου θέτει σε κίνδυνο ένα σημαντικό μέρος των μελλοντικών δυνητικών εξαγωγών του γείτονα της, επηρεάζοντας και την διεθνή οικονομική του πορεία.
Που βρίσκεται όμως σήμερα η αμερικανική παραγωγή πετρελαίου; Σύμφωνα με μία δήλωση του υπουργού ενέργειας των ΗΠΑ Brouillette, η ζήτηση των καταναλωτών, σε μία εποχή μίας τεράστιας υγειονομικής κρίσης, έχει μειωθεί και η αύξηση της παραγωγής πετρελαίου σε 13 εκατομμύρια βαρέλια ανά ημέρα δεν ενδέχεται να πραγματοποιηθεί στο κοντινό μέλλον. Η παραγωγή πετρελαίου στις ΗΠΑ υποχώρησε από το υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών στα 13,1 εκατομμύρια βαρέλια ανά ημέρα τον Απρίλιο του 2020, σύμφωνα με την Υπηρεσία Πληροφοριών Ενέργειας (ΕΠΕ), αρχικά στα 12,4 εκατομμύρια βαρέλια ανά ημέρα και έπειτα στα 11,9 εκατομμύρια βαρέλια ανά ημέρα την πρώτη εβδομάδα του Μαΐου. Τον Ιούνιο σημειώθηκαν περαιτέρω μειώσεις, οι οποίες άγγιξαν τα 11,1 εκατομμύρια βαρέλια ανά ημέρα την πρώτη εβδομάδα, ακολουθούμενος τα 11 εκατομμύρια βαρέλια την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου. Στις αρχές Αυγούστου, η αμερικανική παραγωγή πετρελαίου μείωσε την παραγωγή της στα 10,7 εκατομμύρια βαρέλια. Η παραγωγή του Σεπτεμβρίου και του Οκτωβρίου κυμάνθηκε ευρέως μεταξύ των 9,9 και 11,1 εκατομμυρίων βαρελιών. Σύμφωνα με την μηνιαία έκθεση παραγωγικότητας γεωτρήσεων της ΕΠΕ , η παραγωγή του Νοεμβρίου εμφανίζεται σε κατώτερη θέση από αυτή του Οκτωβρίου, απορρίπτοντας κάθε ιδέα ότι η πετρελαϊκή βιομηχανία των ΗΠΑ είναι έτοιμη να επιστρέψει φέτος.
Εν κατακλείδι, τι θα μπορούσε να χαλάσει την «συνταγή της ενεργειακής κυριαρχίας των ΗΠΑ»; Δεδομένου ότι η ανταγωνιστικότητα της βασίζεται στην ικανότητα της να προσφέρει μία μεγάλη ποσότητα πετρελαίου στην διεθνή αγορά σε χαμηλές τιμές, μία ξαφνική αυξημένη ζήτηση για πετρέλαιο, θα διατηρούσε τις τιμές σε υψηλά επίπεδα, όντας ικανή να αλλάξει σημαντικά τις ενεργειακές προοπτικές των ΗΠΑ.
Πηγές:
- Το “μυστικό” της ενεργειακής επανάστασης των Ηνωμένων Πολιτειών, Liberal, October 06, 2017.Διαθέσιμο σε https://www.liberal.gr/world/to-mustiko-tis-energeiakis-epanastasis-ton-inomenon-politeion/161178
- Kimberly Amadeo , Shale oil and the Pros and Cons of fracking, the balance, December 30, 2020. Διαθέσιμο σε https://www.thebalance.com/what-is-shale-oil-and-how-is-it-produced-3306195
- Kimberly Amadeo, US Shale Oil Boom and Bust, the balance, May 1, 2020. Διαθέσιμο σε https://www.thebalance.com/us-shale-oil-boom-and-bust-3305553
- Leonardo Maugeri, The Shale Oil Boom: A U.S. Phenomenon, Harvard Kennedy School Belfer center for science and international affairs, June, 2013. Διαθέσιμο σε https://www.belfercenter.org/publication/shale-oil-boom-us-phenomenon
- Petroleum and other liquids: Supply and disposition, U.S. Energy Information Administration–EIA, October, 2020. Διαθέσιμο σε https://www.eia.gov/todayinenergy/detail.php?id=37053
- Mamdouh G. Salameh, Impact of U.S. Shale Oil Revolution on the Global Oil Market, the Price of Oil & Peak Oil, International Association for Energy Economics, October 28, 2020. Διαθέσιμο σε https://www.energymanagementcentre.eu/research/emc-working-papers/impact-of-us-shale-oil-revolution-on-the-global-oil-market-the-price-of-oil-peak-oil/
- The United States is now the largest global crude oil producer, U.S. Energy Information Administration – EIA, September 12, 2018. Διαθέσιμο σε https://www.eia.gov/todayinenergy/detail.php?id=37053#
- David Messler , Is U.S. Shale Finally Bouncing Back?, Oil price.com, October 13, 2020. Διαθέσιμο σε https://oilprice.com/Energy/Energy-General/Is-US-Shale-Finally-Bouncing-Back.html
- Julianne Geiger, Us oil production won’t reach 13 million bpd any time soon, oil price.com, October 28, 2020. Διαθέσιμο σε https://oilprice.com/Energy/Crude-Oil/US-Oil-Production-Wont-Reach-13-Million-Bpd-Any-Time-Soon.html