Γράφει ο Αναστάσης Ασημακόπουλος
Οι σύγχρονες μορφές εγκληματικής δράσης, όπως είναι η τρομοκρατία και το οργανωμένο έγκλημα, τόσο το υπερεθνικό όσο και το εθνικό, παρατηρείται ότι έχουν την τάση να προσλαμβάνουν υπερεθνικές διαστάσεις, προσβάλλοντας συχνά πάνω από δύο κράτη. Αποτελούν ένα παγκόσμιο πρόβλημα, το οποίο μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο μέσω της διεθνούς συνεργασίας. Η διεθνής συνεργασία αποτελεί το ουσιαστικότερο μέσο για την πρόληψη και καταπολέμηση των φαινομένων αυτών, ιδίως όταν τα τελευταία ξεπερνούν τα σύνορα μιας έννομης τάξης.
Παρακάτω, θα παρουσιαστούν αναλυτικά κάποιες πρωτοβουλίες και μέσα επίτευξης για την άμεση πρόληψη των εγκληματικών αυτών φαινομένων, δίνοντας έμφαση κυρίως στις μεθόδους πρόληψης και καταστολής αυτών των δράσεων, ακόμα και αν αυτά τα φαινόμενα αποκτούν διασυνοριακές διαστάσεις.
Για την εύστοχη και άμεση αντιμετώπιση αυτού του διαρκώς αυξανόμενου φαινομένου εγκληματικότητας θα πρέπει, όπως ήδη προαναφέραμε, να ξεκινήσουμε από την ανάλυση των μεθόδων πρόληψης αυτών των δράσεων. Η πρόληψη, που αποτελεί και το κλειδί για την αντιμετώπιση κάθε εγκλήματος, μπορεί να διαχωριστεί στη γενική πρόληψη, που θα μας απασχολήσει παρακάτω, και είναι ουσιαστικά μία πολιτική σχεδιασμού αντιμετώπισης της οργανωμένης εγκληματικής δράσης και της τρομοκρατίας και στην ειδική πρόληψη, η οποία περιορίζεται στα συστήματα ποινικής δικαιοσύνης και κυρίως στο σωφρονιστικό μέρος αυτού και ουσιαστικά δεν μπορεί να συμβάλει ενεργά και σημαντικά στην πρόληψη τέτοιων εγκλημάτων.
Ήδη, μπορούμε να κατανοήσουμε πως δεν δύναται να προληφθούν τέτοια φαινόμενα με την επιβολή ποινής και τον εκφοβισμό που αυτή δημιουργεί, ιδίως διότι πλέον το οργανωμένο έγκλημα και η τρομοκρατία χρησιμοποιούν τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα για τους σκοπούς τους και αναπτύσσουν συνεχώς νέους τρόπους να ελίσσονται από τους ελέγχους των διωκτικών αρχών. Ταυτόχρονα, γίνονται μέρος της κοινωνίας καλύπτοντας ανάγκες που δεν καλύπτονται από άλλο φορέα εκμεταλλευόμενοι τα κενά που διαρκώς δημιουργούνται στις αγορές και συχνά διαφθείροντας σημαίνοντα πρόσωπα σε καίριες πολιτικές και άλλες θέσεις.
Καθώς τα φαινόμενα αυτά δεν μπορούν να επιλυθούν με τους κλασσικούς τρόπους αντιμετώπισης, τα κράτη θα πρέπει να έχουν ως βασική κατεύθυνση την επιμόρφωση του πληθυσμού τους σχετικά με τις παραβατικές αυτές συμπεριφορές και τις ολέθριες συνέπειές τους, ώστε να αποφεύγουν οι πολίτες την ανάμειξη σε τέτοιες οργανώσεις. Παράλληλα, είναι αναγκαία η μείωση των ευκαιριών ανάμειξης σε ενέργειες παραβατικής συμπεριφοράς σε κάθε τομέα της οικονομίας, της πολιτικής και γενικότερα της κοινωνικής ζωής. Τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η αποποινικοποίηση κάποιων ελαφρών εγκλημάτων, όπως είναι η χρήση «μαλακών» ναρκωτικών , με απώτερο στόχο τον καλύτερο έλεγχο της αγοράς αυτής και την αποτροπή ένταξης της νεολαίας σε κυκλώματα διακίνησης ναρκωτικών.
Σημαντική, επίσης, είναι η ανάπτυξη της διαδικασίας συλλογής και ανάλυσης των πληροφοριών σε σχέση με το οργανωμένο έγκλημα και την τρομοκρατία, ώστε να δύνανται τα κράτη και οι διωκτικές αρχές να κατανοούν ολοένα και καλύτερα τη διαμόρφωση, την οργάνωση, την ιεραρχία των οργανώσεων αυτών και της αλυσίδας παραγωγής των «προϊόντων» που αυτές εκμεταλλεύονται, τα λεγόμενα «logistics» του εγκλήματος . Με τον τρόπο αυτό, θα καταστεί αποτελεσματικότερη η καταστολή τέτοιων δράσεων στοχεύοντας με ακρίβεια στα σημεία εκείνα που θα κάνουν αδύνατη την ανάπτυξη της οργάνωσης, είτε επεμβαίνοντας σε κάποιο στάδιο της εφοδιαστικής αλυσίδας, είτε εξαρθρώνοντας ένα προς ένα τα παρακλάδια της οργάνωσης που της αποφέρουν έσοδα είτε δρώντας με παρόμοιους τρόπους.
Ίσως ένας από τους σημαντικότερους τρόπους άμβλυνσης του προβλήματος αυτού είναι και η συνεργασία μεταξύ των χωρών. Ο καλύτερος έλεγχος των συνόρων, η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των αρχών των χωρών και η γενικότερη συνεργασία αυτών προς την αντιμετώπιση τέτοιων δράσεων θα συμβάλλουν αποτελεσματικά στον περιορισμό τους. Με τον έλεγχο των συνόρων μπορεί να περιοριστεί η παράνομη διακίνηση των ναρκωτικών και η παράνομη μετανάστευση με κυκλώματα που δραστηριοποιούνται σε αυτού του είδους εγκληματικές οργανώσεις. Μία τέτοια προσπάθεια έχει ήδη γίνει με τον WCO, που αποτελεί έναν διεθνή διακυβερνητικό οργανισμό, όπου συμμετέχουν 183 τελωνειακές διοικήσεις για την ενδυνάμωση του νόμιμου διεθνούς εμπορίου και των τελωνειακών αρχών . Άλλες τέτοιες προσπάθειες συνεργασίας που πρέπει να αναφέρουμε και πρέπει να ενισχυθούν είναι οι οργανώσεις, η UNODC, που είναι ένα γραφείο του ΟΗΕ από το 1997 για τον έλεγχο των ναρκωτικών και για την διεθνή πρόληψη του εγκλήματος και η Interpol, που αποτελεί τη μεγαλύτερη παγκοσμίως διεθνή αστυνομική συνεργασία . Μέσω όλων αυτών των διεθνών οργανισμών και με τη γενικότερη συνεργασία των χωρών, την αναμεταξύ τους ανταλλαγή πληροφοριών και γνώσεων, την συνεχή εκπαίδευση και τον εκσυγχρονισμό του προσωπικού των διωκτικών αρχών των κρατών, αλλά και τη συνεχή συνεργασία αυτών, θα μπορέσει η διεθνής κοινότητα να προλαμβάνει ευχερέστερα τις παράνομες δράσεις εγκληματικών και τρομοκρατικών οργανώσεων, όπως έχει ήδη προσπαθήσει και επιτύχει η Ε.Ε. σε μεγάλο βαθμό με διάφορους οργανισμούς και την συνεργασία των κρατών-μελών (Europol, CEPOL, Eurojust, Frontex, SIS I & II )
Στο παραπάνω πλαίσιο για την πρόληψη του οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατίας και γενικότερα για την πρόληψη πολύ σοβαρών κακουργημάτων που τελούν τέτοιες οργανώσεις θα πρέπει να δίνεται η δυνατότητα στις αστυνομικές αρχές να προχωρούν σε μυστικές έρευνες που θα στοχεύουν στην συλλογή πληροφοριών, ώστε να προλαμβάνονται εγκαίρως οι εγκληματικές πράξεις και να ακούν άμεσα ποινικές διώξεις . Ωστόσο, παρά την αναγκαιότητα τέτοιων δράσεων θα πρέπει πάντοτε αυτές να ελέγχονται και να εγκρίνονται από τις δικαστικές αρχές, ώστε να μην υπερβαίνουν τα όρια και να μην χρησιμοποιούνται ως πρόφαση για την παραβίαση καίριων ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχουμε κατορθώσει να κατοχυρώσουμε σε παγκόσμιο επίπεδο.
Πολύ σημαντικός τρόπος για την πάταξη τέτοιων εγκληματικών δράσεων είναι και η πρόληψη της διαφθοράς, που χρησιμοποιείται κατά κόρον για την διείσδυση στη νόμιμη οικονομία των χωρών και για τον επηρεασμό σημαντικών προσώπων σε καίριες θέσεις στην πολιτική σκηνή . Ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί μέσω της διαφάνειας των πηγών χρηματοδότησης των πολιτικών και των κομμάτων και γενικότερα κάθε δημόσιας θέσης, ώστε να εντοπίζονται εύκολα και άμεσα τυχόν ύποπτες συναλλαγές. Παράλληλα, κρίνεται σημαντικό να αυστηροποιηθεί η τιμωρία των διεφθαρμένων δημοσίων υπαλλήλων.
Μετά την ανωτέρω ενδελεχή ανάλυση των κύριων τρόπων αντιμετώπισης των εγκληματικών δράσεων τόσο του οργανωμένου εγκλήματος όσο και της τρομοκρατίας, θα πρέπει οι χώρες σε παγκόσμιο επίπεδο να παραχωρήσουν ένα μέρος της εθνικής τους κυριαρχίας στην διεθνή κοινότητα και να συνεργαστούν μεταξύ τους, ώστε να οργανωθούν και να συνεργάζονται αρμονικά οι διωκτικές τους αρχές ανταλλάσσοντας πληροφορίες, αντιμετωπίζοντας και καταστέλλοντας από κοινού τέτοιες οργανώσεις με κοινές επιχειρήσεις σε διάφορες χώρες και γενικότερα να προωθούν την κοινή σε όλους πεποίθηση, ότι δεν μπορούν να γίνονται ανεκτές τέτοιες εγκληματικές ενέργειες σε καμία χώρα.
Έτσι, θα αναπτυχθεί διεθνώς ακόμη περισσότερο η αντίληψη, ότι τέτοιου είδους ενέργειες είναι ειδεχθείς και επικίνδυνες για όλους ανεξαιρέτως των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του καθενός και σιγά σιγά θα μεταβληθούν τα στερεότυπα και οι αντιλήψεις που επιτρέπουν ακόμη και σήμερα σε τέτοιες οργανώσεις να ακμάζουν. Ωστόσο, όλα τα μέτρα που θα λάβουν οι χώρες σε παγκόσμιο επίπεδο δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να καταπατούν τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα εκμεταλλευόμενες την γενικότερη ανάγκη για πάταξη του οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατίας. Βέβαια, για να υπάρξει η πιθανότητα να γίνουν όλα τα παραπάνω πραγματικότητα, θα πρέπει, πρώτα από όλα, να υπάρχει και η αντίστοιχη πολιτική βούληση, η οποία ελλείπει συνήθως, καθώς όλες οι προαναφερθείσες ενέργειες, έχουν ,συχνά, μεγάλο πολιτικό κόστος.
Βιβλιογραφία
- Γεώργιος Δ. Χλούπης, ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΕΘΝΙΚΟ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ, έκδοση 2005, Νομική Βιβλιοθήκη
- Κ.Δ. Σπινέλλη, Η γενική πρόληψη των εγκλημάτων. Θεωρητική και εμπειρική διεύρυνση μορφών κοινωνικού ελέγχου, Αθήνα, Σάκκουλας, 1982,
- Fred Leavitt, «DRUGS & BEHAVIOR», 3η έκδοση, εκδόσεις Sage, Λονδίνο, 1995,
- Γεώργιος Δ. Χλούπης, Απεγκληματοποίηση της χρήσης ναρκωτικών και χορήγηση ηρωίνης από το κράτος. Είναι η λύση στο πρόβλημα; Το παράδειγμα της Ελβετίας και της πόλης της Φρανκφούρτης, Ιστοσελίδα δικηγορικού γραφείου του ιδίου, https://george-chloupis.com/%CE%B1%CF%80%CE%B5%CE%B3%CE%BA%CE%BB%CE%B7%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%AF%CE%B7%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%87%CF%81%CE%AE%CF%83%CE%B7%CF%82-%CE%BD%CE%B1%CF%81%CE%BA%CF%89%CF%84/
- Νικόλαος Λίβος, Οργανωμένο Έγκλημα και Ειδικές Ανακριτικές Πράξεις, Τόμος Ι
- WCO, discover the WCO, http://www.wcoomd.org/en/about-us/what-is-the-wco/discover-the-wco.aspx
- Αικατερίνη Σίνη, Η Διασυνοριακή Συνεργασία στην πάταξη του Οργανωμένου Εγκλήματος, επ. Αγγελική Ματσούκα, https://www.ekdd.gr/ekdda/files/ergasies_esdd/23/034/1876.pdf
- United Nations, Office on Drugs and Crime, https://www.unodc.org/unodc/en/crimecongress/about.html
- Interpol, What is Interpol, https://www.interpol.int/Who-we-are/What-is-INTERPOL
- EUR-Lex, Πρόληψη και έλεγχος του οργανωμένου εγκλήματος: Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αρχή της νέας χιλιετίας, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX:32000F0503
- Ελληνική Αστυνομία, Οργανωμένο Έγκλημα, http://www.astynomia.gr/index.php?option=ozo_content&perform=view&id=2481&Itemid=400&lang
- «BEYOND THE MAFIA – Organized Crime in the Americas», ed. By Sue Mahan, Katherine O’ Neil, SAGE Publications, Thousand Oaks London – New Delhi, 1998, εισαγωγή
- ΟβουλευτήςΔ.Γκούσκοςσεσχετικήεισήγησήτουδημοσιευμένησταπρακτικάτηςημε- ρίδα με θέμα: «ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ. Πολιτικό Σύστημα & Ευρώπη στον 21ο Αιώνα», ΙΣΤΑΜΕ ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ, Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών, 30.11.2000
- Ευρωπαϊκή Ένωση,το Συμβούλιο, «Έκθεση για την κατάσταση του οργανωμένου εγκλήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά το 1996», Enfopol 219, Βρυξέλλες, 24.11.1997