Γράφει η Χριστίνα Πρίφτη
Ως έναν εμφύλιο που έχει απασχολήσει την διεθνή πολιτική και στρατιωτική σκηνή από την στιγμή της εκκίνησης του μπορούμε να ορίσουμε τις εξελίξεις στο Συριακό μέτωπο, με τις ισχυρότερες κρατικές δυνάμεις της υφηλίου να συγκρούονται αδιάλειπτα από το 2011, με κίνητρο την υπεράσπιση των συμφερόντων τους σε πολλαπλά επίπεδα. Οι διαστάσεις των συγκρούσεων αυξήθηκαν άμεσα και έντονα από τις πρώτες κιόλας εξεγέρσεις στο εσωτερικό της χώρας αποκτώντας κυρίως πολιτικό-θρησκευτικό χαρακτήρα, και πληρώντας τις απαραίτητες προϋποθέσεις ώστε να αναμιχθούν τα περισσότερα κράτη της Μέσης Ανατολής, η Ρωσία, η Τουρκία, οι ΗΠΑ καθώς και ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης.
Με τις συνθήκες αρχικά να εξυπηρετούν την έμμεσες διεκδικήσεις των εμπλεκόμενων κρατών σε γεωπολιτικό και στρατηγικό επίπεδο, ο εμφύλιος εξελίχθηκε σε πόλεμο δι’ αντιπροσώπων. Στο πεδίο της μάχης λειτούργησε επιδέξια η τεχνική της διπλωματίας, η οποία υποκινούσε τις αντίπαλες πλευρές στο Συριακό έδαφος, που ουσιαστικά λειτουργούν μέχρι σήμερα ως πιόνια στις βλέψεις των ισχυρότερων κρατών, οι οποίες κυρίως υπάγονται στην επικράτηση σε οικονομικό, γεωγραφικό και ενεργειακό έλεγχο. Σε έντονη κινητικότητα βρίσκονται οι αλληλεπιδράσεις στις σχέσεις μεγάλων δυνάμεων, οι οποίες μεταβάλλονται σύμφωνα με τις εξελίξεις και πιο συγκεκριμένα πολυκύμαντη θεωρείται η επικοινωνία ανάμεσα στην Άγκυρα και την Μόσχα, καθώς τα γεγονότα έχουν αναπροσαρμόσει πολλές φορές την εμπιστοσύνη των δύο χωρών.
Μια μαζική εξέγερση κατά της κυβέρνησης του Μπασάρ Αλ Άσαντ, που χρονολογείται στα τέλη του 2011, στάθηκε η αφορμή για την ανάπτυξη ένοπλων ομάδων στην Συρία, οι οποίες μάχονταν τον κρατικό στρατό και αργότερα οργανώθηκαν δημιουργώντας το Συριακό Εθνικό Συμβούλιο με σκοπό την ανατροπή του καθεστώτος. Ο εμφύλιος δεν άργησε να αποκτήσει θρησκευτικές προεκτάσεις, καθώς ο πυρήνας της αντιπολίτευσης αποτελείται από σουνίτες μουσουλμάνους, ενώ στην κυβέρνηση κυριαρχούν οι αλαουίτες μουσουλμάνοι. Η βασική μορφή των στρατηγικών βλέψεων θέλει την Ρωσία, το Ιράν και την Χειζμπολάχ στο πλευρό της κυβέρνησης, με την Μόσχα να υπερασπίζεται την ναυτική της βάση στην Ταρτούζ. Στο αντίπαλο στρατόπεδο η επιθυμία για την ανατροπή του Άσαντ υποστηριζόταν από μια πληθώρα ένοπλων οργανωμένων δυνάμεων οι οποίες άγγιζαν θρησκευτικά, πολιτικά και τρομοκρατικά συμφέροντα, και υποβοηθούνταν οικονομικά από διεθνείς δρώντες. Η επισφράγιση του Ελεύθερου Συριακού Στρατού είχε την πλήρη στήριξη και ενίσχυση από την Άγκυρα και στην πλειοψηφία του αποτελούνταν από Σουνίτες μουσουλμάνους που αποσκοπούσαν, με κάθε κόστος, την εξάλειψη των μειονοτήτων του Συριακού κράτους. Σημαντικό ρόλο στον εμφύλιο διαδραματίζει και η συμμετοχή τζιχαντιστικών ομάδων με έντονη τρομοκρατική δράση που έχει απασχολήσει ιδιαίτερα την διεθνή πολιτική σκηνή.
Όπως αναφέρθηκε οι διαστάσεις των εχθροπραξιών απέκτησαν πολύ σύντομα διεθνικό χαρακτήρα με άμεσα αποτελέσματα στις σχέσεις μεγάλων κρατών σύμφωνα με τα στρατηγικά και γεωπολιτικά συμφέροντα που απαιτούσαν οι συνθήκες σε διαφορετικά στάδια κατά την διάρκεια του εμφυλίου. Πιο συγκεκριμένα πολυτάραχη έχει υπάρξει η συνεργασία ανάμεσα σε Μόσχα και Άγκυρα με τα δύο κράτη να ξεδιπλώνουν τις στρατιωτικές και διπλωματικές τους δεξιότητες στο πεδίο της μάχης ανάλογα με τις διαφοροποιήσεις που ακολουθούσαν τις διεθνείς εξελίξεις και επηρέαζαν τον κερδοσκοπικό χαρακτήρα των βουλήσεων τους αντίστοιχα. Στρατηγικοί και γεωπολιτικοί ήταν οι κύριοι παράγοντες που χρωμάτισαν αρνητικά την συνεργασία των κρατών από το 2011 δημιουργώντας μεταξύ τους έντονη αντιπαράθεση. Παρά τη κοινή πολιτική γραμμή που ακολούθησαν οι δύο χώρες σε οικονομικό και ενεργειακό επίπεδο, οι προθέσεις σχετικά με το ζήτημα του συριακού εμφυλίου οδήγησαν τις σχέσεις τους σε αδιέξοδο.
Η Τουρκία προσπάθησε έντονα να επωφεληθεί από τις εξεγέρσεις των Αράβων και την ανατροπή του καθεστώτος, σε αντίθεση με την Μόσχα που προσέφερε την υποστήριξη της στην κυβέρνηση. Η ενισχυμένη στρατιωτική κινητικότητα από τις ρωσικές δυνάμεις οι οποίες στόχευαν ομάδες ανταρτών όπως και οι αεροπορικές επιδρομές ενέτειναν την αντιπαλότητα το 2015, με την κορύφωση να αποτελεί η κατάρριψη ρωσικού αεροσκάφους SU-24 από τις τουρκικές δυνάμεις με πρόφαση την παραβίαση του εναέριου χώρου στο συριακό έδαφος που βρισκόταν υπό κατάληψη των δεύτερων, με τον έναν πιλότο να πέφτει νεκρός από πυρά κατά την προσεδάφιση του. Το περιστατικό αποτέλεσε την αφορμή για μια σειρά από περιορισμούς σε οικονομικό και εμπορικό επίπεδο ανάμεσα στις δύο χώρες, που όμως η αιτία της αντιπαλότητας προέρχεται από τις εκ διαμέτρου διαφορές στην αντιμετώπιση του συριακού εμφυλίου. Ογκώδεις δυσχέρειες αντιμετώπισε η Άγκυρα, η οποία είχε πληγεί από τις τρομοκρατικές επιθέσεις αλλά και τον αυξημένο αριθμό προσφύγων. Κύριο μέλημα και πολιτική γραμμή της Άγκυρας ήταν η πτώση του Άσαντ ώστε να αποφευχθεί η αυτονόμηση των Κούρδων στην βόρεια Συρία αλλά και η εξισορρόπηση και μείωση των ενεργειών των τρομοκρατικών επιθέσεων που διαδραματίζονται με αφορμή τις θρησκευτικές αντιπαλότητες του εμφυλίου. Ένα ακόμα μεγάλο ζήτημα που απασχόλησε την Μόσχα ήταν η επιθυμία από την Άγκυρα για την τοποθέτηση πυραύλων τύπου Patriot ως αντιτρομοκρατικό μέτρο στα σύνορα με την Συρία.
Ενώ η σχέσεις Ρωσίας- Τουρκίας ομαλοποιήθηκαν επτά μήνες αργότερα οι πολιτικές αντιμετώπισης του συριακού ζητήματος έρχονται σε σύγκρουση των συμφερόντων της κάθε χώρας αντίστοιχα, κάτι το οποίο μέχρι και σήμερα δημιουργεί ζητήματα στην επίλυση του. Όταν τα συμφέροντα είναι αλληλοσυγκρουόμενα σε γεωπολιτικό επίπεδο η επικοινωνία οφείλει να διευθετείται με βάση το διεθνές συμφέρον κάτι το οποίο θεωρείται ουτοπικό όταν θίγει τις εσωτερικές βουλήσεις των κρατών. Ο εμφύλιος που βρίσκεται σε εξέλιξη μέχρι και σήμερα θεωρείται παραδοσιακή μορφή πολέμου, κάτι το οποίο δεν επιλέγεται από τις κυβερνήσεις για την επίλυση των θεμάτων και των διαφωνιών. Η μορφή αυτή ωθεί τις κυβερνήσεις να διαλευκάνουν τις αντιπαραθέσεις τους σε όλα τα επίπεδα, σε ένα “ουδέτερο” για τις ίδιες έδαφος, με έμμεσο αλλά ταυτόχρονα αποτελεσματικό τρόπο, προειδοποιώντας για τα όρια που επιθυμούν να θέσουν με βάση τα συμφέροντα τους. Είναι λοιπόν δύσβατος ο δρόμος για την εξομάλυνση του εμφυλίου καθώς οι σχέσεις των διεθνών οντοτήτων τείνουν να επιδέχονται περαιτέρω διαπραγματεύσεις.
Πηγές:
- Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΡΙΑΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΙΣ ΣΥΡΟ – ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ, Σεπτέμβριος 2019, https://hellanicus.lib.aegean.gr/bitstream/handle/11610/19747/%ce%97%20%ce%b5%cf%80%ce%af%ce%b4%cf%81%ce%b1%cf%83%ce%b7%20%cf%84%ce%b7%cf%82%20%cf%83%cf%85%cf%81%ce%b9%ce%b1%ce%ba%ce%b7%cf%82%20%ce%ba%cf%81%ce%af%cf%83%ce%b7%cf%82%20%cf%83%cf%84%ce%b9%cf%82%20%cf%83%cf%85%cf%81%ce%bf%20-%20%cf%84%ce%bf%cf%85%cf%81%ce%ba%ce%b9%ce%ba%ce%ad%cf%82%20%cf%83%cf%87%ce%ad%cf%83%ce%b5%ce%b9%cf%82.pdf?sequence=2&isAllowed=n
- Ρωσία: «Η Συρία βομβάρδισε τους Τούρκους που δεν έπρεπε να βρίσκονται εκεί», https://www.ethnos.gr/kosmos/91081_rosia-i-syria-bombardise-toys-toyrkoys-poy-den-eprepe-na-briskontai-ekei
- Γιατί η Τουρκία (δεν) θα κερδίσει τον πόλεμο με τη Ρωσία, https://www.cnn.gr/focus/story/10874/giati-i-toyrkia-den-tha-kerdisei-ton-polemo-me-ti-rosia
- «Η προσέγγιση Ρωσίας – Τουρκίας και οι επιπτώσεις της στη συριακή κρίση», https://hellanicus.lib.aegean.gr/bitstream/handle/11610/19398/%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20-%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20.pdf?sequence=1
- Η ρωσική επέμβαση στη Συρία, https://www.kathimerini.gr/836456/opinion/epikairothta/politikh/h-rwsikh-epemvash-sth-syria
- Απειλείται ρωσοτουρκική σύρραξη στη Συρία;, https://www.skai.gr/news/world/apeileitai-rosotourkiki-syrraksi-sti-syria
- H Τουρκική εισβολή στην Συρία και ο πόλεμος με τους Κούρδους,https://www.liberal.gr/world/istoriko-i-tourkiki-eisboli-stin-suria-kai-o-polemos-me-tous-kourdous/272303
Πηγή εικόνας: https://www.alphafreepress.gr/2019/10/15/kosmos/syria-polemos-i-rosia-den-epitrepei-tin-sygkrousi-tourkikon-syriakon-dynameon/