Γράφει ο Μάρκος Ρόκας
Τριάντα ένα χρόνια μετα τις Συμφωνίες του Όσλο και οι στόχοι των συμφωνιών, όπως και η ελπίδα για ειρήνη στην περιοχή, είναι πιο επίκαιροι από ποτέ, με τον τωρινό πόλεμο στην Γάζα απο την 7η Οκτωβριου του 2023 και έκτοτε. Οι Συμφωνίες του Όσλο είναι διαπραγματευτικές και ειρηνευτικές συμφωνίες μεταξύ του Ισραήλ και της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης ή ως γνωστή Palestinian Liberation Organisation (PLO), υπό την αιγίδα των Νορβηγών με σκοπό την ίδρυση ενός Παλαιστινιακού Κράτους και την ειρηνική συνύπαρξη των δύο αυτών κρατών.
Στην παρακάτω ανάλυση σημειώνεται η διαδικασία υπογραφής και όσων συμφωνήθηκαν μεταξύ του Ισραήλ και της PLO, καθώς και πως οι πλευρές διαχειρίστηκαν τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις που ανέλαβαν μετα την υπογραφή, μέσω των δυο ηγετικών προσωπικοτήτων, Yitzhak Rabin και Yasser Arafat.
Τον Ιανουάριο του 1993, στο Όσλο, οι απεσταλμένοι εκπρόσωποι του Ισραήλ με επικεφαλή τον Shimon Peres (θα διατελέσει πρωθυπουργό μετα τον Rabin) και οι απεσταλμένοι εκπρόσωποι της Παλαιστίνης, με επικεφαλή τον Mahmoud Abbas, διαπραγματεύτηκαν για την Αρχή της Παλαιστινιακής Αυτοδιοίκησης. Οι Ένοπλες Δυνάμεις του Ισραήλ ή γνωστές ως IDF (Israeli Defense Forces) ήταν στην αρχή απούσες από τις διαδικασίες διαπραγμάτευσης και ενημερωνόταν μόνο από πληροφορίες που έλαβαν από διαφορετικές πηγές. Στην συνέχεια, έλαβαν ενεργό διπλωματικό ρόλο για να επεκταθούν οι συζητήσεις σε στρατιωτικά ζητήματα, καθώς και οι ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ είναι στην καρδιά της πολιτικής ζωής της χώρας (Levy, 2008). Σε αυτές τις συζητήσεις συμπεριλαμβάνονται το UN Resolution 242 – δηλαδή να αποχωρήσει το Ισραήλ από τα εδάφη που έχει υπό την κατοχή του μετά τον πόλεμο των έξι ημερών του 1967 – και το UN Resolution 338, το οποίο ουσιαστικά επιβεβαιώνει το 242 και αναφέρεται και στις εχθροπραξίες του Πολέμου του Γιομ Κιπούρ το 1973. Τα εδάφη στα οποία αναφέρεται είναι τα υψίπεδα του Γκολάν στην Συρία, η Δυτική Όχθη, η Λωρίδα της Γάζας και η Χερσόνησος Σινά της Αιγύπτου (την Χερσόνησο του Σινά την είχαν ήδη παραχωρήσει οι Ισραηλινοί στους Αιγύπτιους το 1982 μετά την συνθηκολόγηση του 1979 με στόχο τις καλές διπλωματικές σχέσεις).
Βασικές προϋποθέσεις, λοιπόν, για την διεξαγωγή του απαραίτητου διαλόγου για την συμφωνία ήταν να αναγνωριστεί το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ και οτι η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης αποτελεί τους εκπροσώπους του Παλαιστινιακού λαού. Η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης ηγούταν απο τον Αραφάτ, ο οποίος στην αρχή δεν φαινόταν να θέλει να προωθήσει την διαδικασία διαλόγου και σύναψης συμφωνιών. Βέβαια, για να συσπειρώσει διεθνή στήριξη για τους Παλαιστίνιους και το ζήτημα της αυτονομίας τους, προχώρησε σε απαραίτητες διαπραγματεύσεις με τους Ισραηλινούς, αν και αρκετοί υποστηρίζουν ότι το έκανε για προσωπικό όφελος (Miller, 2023). Οι σημαντικότερες θέσεις των συμφωνιών είναι η ολοκληρωτική αποχώρηση Ισραηλινών δυνάμεων από την Λωρίδα της Γάζα (ολοκληρωτική αποχώρηση Ισραηλινών στρατευμάτων έγινε το 2005, σύμφωνα με το Ισραηλινό Υπουργικό Συμβούλιο) και την Δυτική Όχθη, και οι Παλαιστίνιοι να αναλάβουν άμεσα την εξουσία ως προς τα θέματα υγείας, παιδείας, τουρισμού, κοινωνικών παροχών, φορολογικών ζητημάτων και τοπικής ασφάλειας, όπως ίδρυσης μιας αστυνομικής μονάδας. Επιπλέον, να υπάρξει μια πενταετή μεταβατική περίοδος όπου θα διευθετηθούν τα ζητήματα των Ιεροσολύμων, οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες και οι Ισραηλινοί έποικοι που είναι εγκατεστημένοι στην Δυτική Όχθη και την Γάζα, ζητήματα ασφάλειας και συνόρων. Μείζων ζήτημα ήταν να υπάρχουν δημοκρατικές εκλογές στην Δυτική Όχθη και στην Γάζα, και συνεργασία μεταξύ Ισραήλ και της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης.
Η πρώτη Συμφωνία του Όσλο υπογράφηκε στην Ουάσινγκτον τον Σεπτέμβρη του 1993 από τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Yitzhak Rabin και τον Πρόεδρο της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, Yasser Arafat. Ο Yitzhak Rabin ήταν ο πρόεδρος του εργατικού κόμματος που κατάφερε στις εκλογές του 1992 να απομακρύνει από την κυβέρνηση το ακροδεξιό κόμμα Λικούντ. Ο Rabin έχοντας παρατηρήσει την πρώτη Ιντιφάντα του 1987 ανάμεσα Παλαιστίνιους και Ισραηλινούς, κατανόησε ότι για να αποφευχθούν τέτοια συμβάντα, όπως πόλεμοι, πρέπει να ληφθεί μια πολιτική λύση στο ζήτημα. Επιπλέον μέσω της Ιντιφάντας παρατήρησε ότι οι Παλαιστίνιοι πολεμάνε συλλογικά για το κοινό τους μέλλον, όποτε πρέπει να τους δοθεί η ευκαιρία για την αυτονομία αλλά και για να βελτιωθεί η εικόνα του Ισραήλ παγκοσμίως έπειτα της Ιντιφάδας (Levy, 2008). Ήταν ιστορική κίνηση, και ο Rabin αποτελεί έναν από τους λίγους Ισραηλινούς πολιτικούς που ασχολήθηκαν με την διπλωματική επίλυση των ζητημάτων με τους Παλαιστινίους, αλλά δεν ήταν υποστηρικτής της ενσωμάτωσης λόγω τρομοκρατικών επιθέσεων από την Χαμάς προς Ισραηλινούς το 1993-1995 ως αντίδραση στο Όσλο (Begin-Sadat, 2008).
Επίσης, προσπάθησε ο Ραμπίν να επιλύσει τα θέματα της Ισραηλινής κατοχής των Παλαιστινιακών εδαφών, καθώς όμως ήταν πολύ εμπεδωμένη στην πολιτική και γραφειοκρατία του Ισραήλ, φαινόταν απίθανη αποστολή. Ένα ζήτημα που ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δεν ακολούθησε σύμφωνα με το Όσλο ήταν αυτό για τους εποίκους, παρα των πιέσεων από την κυβέρνηση, και αποτελεί έναν από τους λόγους που τον δολοφόνησαν τον Νοέμβριο του 1995 με αποτέλεσμα να μην επιλυθούν τα ζητήματα με το Όσλο (Miller, 2023). Και οι δύο ηγέτες, μέσα σε ένα κουραστικό και πιεστικό περιβάλλον, συνεργάστηκαν και διαπραγματεύτηκαν με σεβασμό, για πρώτη φορά μεταξύ τους, για να επιτευχθούν οι συγκεκριμένοι στόχοι.
“Οι δύο λαοί μας περιμένουν σήμερα αυτήν την ιστορική ελπίδα και θέλουν να δώσουν στην ειρήνη μια πραγματική ευκαιρία” δήλωσε ο Αραφάτ στην ημέρα υπογραφής στην Ουάσινγκτον και ο Ραμπίν επίσης δήλωσε “Αρκετά με το αίμα και τα δάκρυα! Αρκετά!” (Bazelon, 2023).
Η 2η συμφωνία του Όσλο, στο πλαίσιο αυτων των συμφωνιών, υπογράφτηκε 28 Σεπτεμβρίου 1995 και έθετε τα 3 στάδια αυτονόμησης της Δυτικής Όχθης. Η πολύ εκτενής συνθήκη θέτει ως στόχους την διεξαγωγή εκλογών για την διοίκηση της Παλαιστινιακής Αρχής και την μετακίνηση Ισραηλινών στρατιωτών από Ραμάλα, Ναυλούς, Τζενίν, Βηθλεέμ και άλλες πόλεις, την αποφυγή τρομοκρατικών επιθέσεων και απο τις δυο πλευρές, και ασφαλείς μετακινήσεις μεταξύ Γάζας και Δυτικής Όχθης. Το κυριότερο στοιχείο είναι ο διαχωρισμός της Δυτικής Όχθης σε 3 ζώνες. Η Ζώνη 1 είναι υπό την Παλαιστινιακή Αρχή και Παλαιστινιακή Ασφάλεια, η Ζώνη 2 είναι υπό την Παλαιστινιακή Διοίκηση, αλλα για την Ασφάλεια θα υπάρχει συνεργασία Ισραηλινών και Παλαιστινίων, και η Ζώνη 3 θα βρίσκεται υπό Ισραηλινή Διοίκηση και Ασφάλεια. Η 4η Μαΐου 1999 θα αποτελούσε την ημερομηνία αναθεώρησης των αρχικών θέσεων ώστε να τοποθετηθούν νέες προτεραιότητες για την επόμενη δεκαετία με την επιστροφή Παλαιστινίων προσφύγων και την απόλυτη αυτονόμηση τους, με τον τερματισμό των Ζωνών και την αποχώρηση των Ισραηλινών.
Οι Παλαιστίνιοι, όπως δήλωσε ο Ahmed Qurie -μέλος της Φατάχ και πρώην πρωθυπουργός της Παλαιστινιακής Αρχής-, ένιωσαν με την υπογραφή των Συμφωνιών μια ελπίδα που γεννιέται και μια νέα πολιτική ζωή να αναδιπλώνεται μισό αιώνα μετα την Καταστροφή ή αλλιώς Nakba, όπως την αποκαλούν οι Παλαιστίνιοι. Είχαν για πρώτη φορά επίσημη εκπροσώπηση και τους αναγνώρισαν ως πολιτική οντότητα και δεν αποτέλεσαν παράρτημα άλλης εκπροσώπησης, όπως στην Μαδρίτη το 1991, που συνεργάστηκαν με την Ιορδανία, γεγονός που αποτελεί μεγάλο βήμα για την μετέπειτα εξέλιξη των Συμφωνιών του Όσλο και γενικά για την διεθνή παρουσία της Παλαιστινιακής Αρχής (Qurie, 2007).
Ο Νετανιάχου, που υπηρέτησε ως πρωθυπουργός το 1996 μέχρι το 1999, μετά την δολοφονία του Ραμπίν το 1995, υποτίμησε αρκετά τις συμφωνίες και δεν εκπλήρωσε τις ισραηλινές υποχρεώσεις όπως θα έπρεπε. Αν και το 1999 πρωθυπουργός γίνεται ο Εχουντ Μπαράκ, η κατάσταση είχε επιδεινωθεί και με την επίσκεψη του Ισραηλινού προέδρου της αντιπολίτευσης Αριέλ Σαρόν στο Τέμενο Al Aqsa, απο τα πιο ιερά τεμένη σε όλο τον Ισλαμικό κόσμο. Αυτό το γεγονός αποτέλεσε την αφορμή για την 2η Ιντιφάντα, εν μέρη και από αγανάκτηση από τους Παλαιστίνιους, που η διαδικασία του Όσλο δεν προχωρούσε όπως θα έπρεπε, κάτι που ενταφίασε κάθε ελπίδα ολοκλήρωσης των διαδικασιών που συμφωνήθηκαν. Ουσιαστικά, η αποτυχία οφείλεται στην μηδενική ή ελάχιστη εφαρμογή των όσων είχαν συμφωνηθεί στο Όσλο. Επιπλέον, θεωρείται ότι η συμμετοχή ορισμένων μελών IDF στις συζητήσεις με εντολή του Ραμπίν έβλαψε τις διαδικασίες. (Begin-Sadat, 2008)
Εν κατακλείδι, στην παραπάνω ανάλυση γίνεται μια προσπάθεια να εξεταστεί η ανεπιτυχής διαδικασία ίδρυσης Παλαιστινιακού Κράτους μετά την πρώτη Ιντιφάντα του 1987 που οδήγησε στην 2η Ιντιφάντα το 2000. Οι δύο πλευρές για πρώτη φορά συνεργάστηκαν ειρηνικά και με σεβασμό για την επίλυση του πολυετούς ζητήματος σχετικά με την κρατική υπόσταση των Παλαιστινίων, αλλά η συμφωνία ποτέ δεν τέθηκε ουσιαστικά σε εφαρμογή λόγω παραλείψεων ως προς την τήρηση των όρων.
Βιβλιογραφία
Ahmed Qurie (Abu Ala) (2007) The Oslo Accords: a Palestinian Perspective, Israel Journal of Foreign Affairs Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1080/23739770.2007.11446255
Bazelon, E. (2023). Why the Oslo Accord Between Israelis and Palestinians Failed. The New York Times. Διαθέσιμο σε: https://www.nytimes.com/interactive/2023/11/20/magazine/israel-gaza-oslo-accords.html
Jonathan Rynhold Begin-Sadat (2008) The Failure of the Oslo Process: Inherently Flawed or Flawed Implementation?, Center for Strategic Studies Διαθέσιμο σε: https://www.jstor.org/stable/resrep04265
Meir Hatina (1999) Hamas and the Oslo accords: Religious dogma in a changing political reality, Mediterranean Politics. Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1080/13629399908414698
Miller, A. D. (2023). Why the Oslo Peace Process Failed – Foreign Policy. Foreign Policy. Διαθέσιμο σε: https://foreignpolicy.com/2023/09/13/oslo-accords-1993-anniversary-israel-palestine-peace-process-lessons/
Peter Ezra Weinberger (2007) Co-opting the PLO: A Critical Reconstruction of the Oslo Accords, 1993-1995 Διαθέσιμο σε: https://books.google.gr/books?hl=en&lr=&id=icf3_XJfzCUC&oi=fnd&pg=PR7&dq=oslo+accords&ots=f4kNOZP41H&sig=k-4jLbXzgD_ma0FWGSEzMMhAYfU&redir_esc=y#v=onepage&q=oslo%20accords&f=false
Petter Bauck, Mohammed Omer (2013) The Oslo Accords 1993–2013: A Critical Assessment Διαθέσιμο σε: https://books.google.gr/books?hl=en&lr=&id=s7L3AgAAQBAJ&oi=fnd&pg=PT12&dq=oslo+accords&ots=EnmPDSuiNf&sig=iYAz_avCysZ28UAj9mnYYCx2gnc&redir_esc=y#v=onepage&q=oslo%20accords&f=false
What were the Oslo Accords between Israel and the Palestinians? (2023). Al Jazeera. Διαθέσιμο σε: https://www.aljazeera.com/news/2023/9/13/what-were-oslo-accords-israel-palestinians
Yagil Levy (2008) Militarizing peace: why did the Israeli military spearhead the Oslo Accords?, Contemporary Politics, Διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.1080/13569770802176887
Συμφωνίες του Όσλο (2024). Περίληψη, Σημασία και Ανάλυση. Britannica. Διαθέσιμο σε: https://www.britannica.com/topic/Oslo-Accords
Πηγή Εικόνας: What were the Oslo Accords between Israel and the Palestinians? (2023). Al Jazeera. Διαθέσιμο σε: https://www.aljazeera.com/news/2023/9/13/what-were-oslo-accords-israel-palestinians