Γράφει ο Ηλίας Μπαλανός
Οι στρατηγικές ασφαλείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας διαχρονικά έχουν ως σκοπό να καθορίσουν τις γενικές προτεραιότητες του ρωσικού κράτους και με βάση τον ρωσικό νόμο θα πρέπει να ανανεώνονται κάθε 5 χρόνια. Αυτές αφορούν τις στρατηγικές και εθνικές προτεραιότητες που στοχεύουν στην ενδυνάμωση και την βιώσιμη ανάπτυξη του ρωσικού κράτους. Στο συγκεκριμένο άρθρο θα εξεταστούν δύο στρατηγικές ασφαλείας του 2015 και του 2021, ώστε να καταλάβουμε τις αλλαγές που έγιναν στη ρωσική πολιτική. Χαρακτηριστική είναι η σημαντικότητα αυτών των δύο εγγράφων, που αποτυπώνουν τις στρατηγικές, όσον αφορά τον ρωσικό τρόπο σκέψης και τα δόγματα που ακολουθούνται.
Οι δύο στρατηγικές ασφαλείας περιλαμβάνουν αρκετά υποκεφάλαια όπως : Η Ρωσία στο σύγχρονο κόσμο, Εθνικά συμφέροντα και προτεραιότητες και η Διασφάλιση της Εθνικής Ασφάλειας.
Η στρατηγική ασφαλείας του 2015 αποτυπώθηκε σε μια περίοδο όπου η Ρωσία περίμενε την αντίδραση των Δυτικών χωρών σχετικά με την προσάρτηση της Κριμαίας και των γεγονότων που είχαν διαδραματιστεί στην Ουκρανία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, η ρωσική στρατηγική να εστιάσει στον τρόπο με τον οποίο θα διασφαλιστεί η ασφάλεια και η άμυνα της χώρας. Μέσα από την αποτύπωση των εθνικών προτεραιοτήτων γίνεται σαφές ότι στόχευαν στην διαφύλαξη της θέσης που κατέχει η Ρωσία ως παγκόσμια δύναμη και στη κατανόηση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα (δημογραφικό, συνθήκες διαβίωσης, εθνική οικονομία).
Η σημαντική διαφορά των δύο στρατηγικών έγκειται στο γεγονός ότι έχει αλλάξει κατακόρυφα η προσέγγιση της Ρωσίας προς τις Δυτικές χώρες. Ενώ στο έγγραφο του 2015 δηλώνεται ότι υπάρχουν πιθανότητες συνεργασίας με τις ΗΠΑ και τις Ευρωπαϊκές χώρες, στην Στρατηγική του 2021 γίνεται ξεκάθαρο όπως αναφέρει και το έγγραφο ότι οι Δυτικές χώρες (unfriendly countries) έχουν ως στόχο την αποδυνάμωση του στρατιωτικών ,οικονομικών και τεχνολογικών τομέων της Ρωσικής Ομοσπονδίας όπως και του πνευματικού τομέα. Όλα αυτά έχουν ως στόχο την αποσταθεροποίηση του Ρωσικού πολιτικού συστήματος, όπως αναφέρει.
Τα κυριότερα σημεία- κλειδιά της Στρατηγικής Ασφαλείας του 2015 είναι τα εξής :
- Η Ρωσία έχει δείξει τις ικανότητες της να προστατέψει τα δικαιώματα των Ρώσων υπηκόων του εξωτερικού.
- Δυνατότητα επίλυσης των διεθνών προβλημάτων μέσω των Διεθνών Οργανισμών και το Διεθνές Δίκαιο αποτελεί βάση στις διακρατικές σχέσεις.
- Ιδιαίτερη μνεία στις ρωσικές αξίες και παραδόσεις.
- Αναφορά για τη σημαντικότητα της Αρκτικής.
- Η διαδικασία διαμόρφωσης ενός νέου πολυκεντρικού μοντέλου παγκόσμιας τάξης ενισχύει την αστάθεια του συστήματος.
- Η επέκταση του ΝΑΤΟ αποτελεί απειλή εθνικής ασφάλειας.
- Αναφορά στην ανάμιξη Δυτικών χωρών στην Ουκρανία και τον διχασμό της ουκρανικής κοινωνίας.
- Αναφορά στο συνεχόμενο ρίσκο των πυρηνικών όπλων λόγω της εξάπλωσής τους και την ανάπτυξη αμερικανικών στρατιωτικών- βιολογικών εργαστηρίων κοντά στα σύνορα της Ρωσίας.
- Αύξηση της ανταγωνιστικότητας της ρωσικής οικονομίας.
Από την άλλη μεριά, στη Στρατηγική Ασφαλείας του 2021 γίνεται σαφής η απομόνωση της Ρωσίας και η επιλογή της να γίνει ένας ανεξάρτητος δρών του διεθνούς συστήματος. Ακόμα, φαίνεται η προσήλωση στους Διεθνείς οργανισμούς (πχ. ΟΗΕ) και στις αρχές της μη παρέμβασης σε τρίτα κράτη. Η προσήλωση στους Διεθνείς οργανισμούς δικαιολογείται λόγω της επιρροής που ασκεί η Ρωσία σε κράτη- δορυφόρους όπως και σε χώρες της Ανατολής και της Αφρικής. Μερικά σημεία – κλειδιά της Στρατηγικής ασφαλείας του 2021 είναι τα εξής :
- Αναφορά στην ανάπτυξη ενός ασφαλούς χώρου πληροφορίων ώστε να «προστατέψει» την ρωσική κοινωνία.
- Η σημαντικότητα της ρωσικής οικογένειας και η προάσπιση των ρωσικών αξιών.
- Η σημαντικότητα της στρατιωτικής δύναμης ως μέσο επίτευξης γεωπολιτικών στόχων αυξάνεται στο διεθνές σύστημα.
- Τεχνολογική ανεξαρτησία στον στρατιωτικό τομέα.
- Στρατιωτική και Πατριωτική εκπαίδευση.
- Η ηγεμονία της Δύσης ευθύνεται για τις ανισότητες και οι πολυεθνικές εταιρίες προσπαθούν να περιορίσουν το ρόλο του κράτους. Η αδυναμία των Διεθνών Οργανισμών οδηγεί στη μη σταθερότητα.
- Η κλιματική αλλαγή πλέον αποτελεί πρόβλημα ασφαλείας και η Αρκτική μια περιοχή που η Ρωσία πρέπει να διασφαλίσει τα συμφέροντά της.
Όσον αφορά τις χώρες γενικότερα, το έγγραφο του 2021 δεν αναφέρει καθόλου την Ευρωπαϊκή Ένωση, όμως αναφέρει τις χώρες της Πρώην Σοβιετικής Ένωσης όπως και την στρατηγική συνεργασία με την Κίνα και την Ινδία.
Συνοψίζοντας, και οι δύο στρατηγικές ασφαλείας αποτελούν μια γραπτή αποτύπωση των θέσεων του ρωσικού κράτους και έχουν δυναμικό χαρακτήρα. Αντικατοπτρίζονται ωστόσο ρωσικές νοοτροπίες όπως η ενδυνάμωση των ρωσικών παραδόσεων, η εχθρική αντίληψη ως προς τη Δύση και στη τελευταία στρατηγική μπορούμε να δούμε την σημαντικότητα των πληροφορίων. Τα δύο έγγραφα έχουν γραφτεί σε διαφορετικές περιόδους όπου ο κόσμος ήταν διαφορετικός. Το 2014- 2015 είχαμε την προσάρτηση της Κριμαίας και την ίδρυση της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης ως απάντηση στην εξάπλωση- επέκταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ. Αντίθετα, το 2020-2021 είχαμε την παρουσία της πανδημίας του Κορωνοϊού και καθώς ο κόσμος προσπαθούσε να συνεργαστεί ώστε να ξεπερασθεί ο κίνδυνος (οικονομικός, υγειονομικός, κοινωνικός), δεν είναι τυχαίο που η Στρατηγική Ασφαλείας του 2021 μιλάει για οικονομική ασφάλεια και όχι για οικονομική ανάπτυξη. Τέλος, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι τα έξι χρόνια που μεσολάβησαν ανάμεσα στις δύο στρατηγικές ήταν αρκετά για να οδηγήσουν την Ρωσία να κλειστεί ακόμα περισσότερο εντός των συνόρων της και να μεγαλώσει το χάσμα ανάμεσα σε αυτήν και τις Δυτικές χώρες.
Βιβλιογραφία
Νivedita Κapoor, (2021), Russia’s new national security strategy, Observer Research Foundation. Διαθέσιμο σε : https://www.orfonline.org/expert-speak/russias-new-national-security-strategy/
Elizabeth Buchanan, (2021), Russia’s 2021 National Security Strategy: Cool Change Forecasted for the Polar Regions, The Royal United Services Institute for Defence and Security Studies. Διαθέσιμο σε : https://rusi.org/explore-our-research/publications/commentary/russias-2021-national-security-strategy-cool-change-forecasted-polar-regions
Russian Federation, (2021), National Security Strategy of the Russian Federation. Διαθέσιμο σε:https://paulofilho.net.br/wp-content/uploads/2021/10/National_Security_Strategy_of_the_Russia.pdf
Russian Federation, (2015), Russian National Security Strategy. Διαθέσιμο σε: https://www.ieee.es/Galerias/fichero/OtrasPublicaciones/Internacional/2016/Russian-National-Security-Strategy-31Dec2015.pdf