Γράφει η Φωτεινή Αλμπάνη
Τα τελευταία χρόνια, τόσο οι άνθρωποι, όσο και η ίδια η Γη, έρχονται αντιμέτωποι με την κλιματική αλλαγή και τα ακραία καιρικά φαινόμενα που αυτή προκαλεί. Δεδομένου ότι αυτά τα καιρικά φαινόμενα έχουν συνέπειες σε όλες τις πτυχές της ζωής των ανθρώπων, όπως στην ευζωία και την οικονομία, τα κράτη αποφάσισαν να συνεργαστούν, ώστε να περιορίσουν και να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή, αναπτύσσοντας την περιβαλλοντική τους διπλωματία. Ο όρος «περιβαλλοντική διπλωματία» εμπίπτει στο πεδίο της διπλωματίας, και αναφέρεται στη συνεργασία κρατών και Μη Κυβερνητικών Οργανισμών με στόχο την αντιμετώπιση διαφόρων περιβαλλοντικών ζητημάτων.
Σημείο ορόσημο για την περιβαλλοντική διπλωματία αποτέλεσε η συνδιάσκεψη στη Στοκχόλμη το 1972, η οποία ήταν η πρώτη συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών που είχε την λέξη «περιβάλλον» στον τίτλο της. Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1960, Σουηδοί διπλωμάτες προσπαθούσαν να εντάξουν στην παγκόσμια ατζέντα θέματα που αφορούσαν τη διεθνή ανάπτυξη και την περιβαλλοντική πολιτική. Συγκεκριμένα, το 1967 η Σουηδία πρότεινε τη σύγκλιση διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών, υποστηρίζοντας ότι είχε έρθει ο καιρός να γίνει μια σοβαρή και ουσιαστική συζήτηση σε παγκόσμιο επίπεδο σχετικά με τα περιβαλλοντικά προβλήματα. Έως τον Δεκέμβριο του 1968, η Σουηδία είχε λάβει επαρκή υποστήριξη από τα κράτη και η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε ψήφισμα με το οποίο ζητούσε τη σύγκλιση της διάσκεψης για οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά θέματα. Τον Μάιο του 1969, ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών δέχθηκε την προσφορά της Σουηδίας να φιλοξενήσει το συνέδριο στη Στοκχόλμη.
Λίγο αργότερα, το 1974, υπογράφηκε η Σκανδιναβική Σύμβαση για την Προστασία του Περιβάλλοντος. Ήταν η πρώτη διακρατική συμφωνία η οποία επέτρεπε τη συνεργασία μεταξύ των κρατών για τη μείωση της διασυνοριακής ρύπανσης και άνοιξε τον δρόμο για τέτοιου είδους Συμβάσεις. Έκτοτε, για πάνω από μια δεκαετία, η Σουηδία ήταν πρωτοπόρος σε ζητήματα περιβαλλοντικής διπλωματίας. Το 2001, υπογράφηκε η Σύμβαση της Στοκχόλμης, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 2004, και έχει ως στόχο την προστασία των ανθρώπων και του περιβάλλοντος από τις επιπτώσεις των έμμονων οργανικών ρύπων.
Ακόμη και σήμερα, η Σουηδία αναπτύσσει την περιβαλλοντική της διπλωματία μέσα από τη δημιουργία ερευνητικών κέντρων, όπως το Ινστιτούτο Περιβάλλοντος στη Στοκχόλμη, και τη διενέργεια συνεδρίων που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος. Γίνεται αντιληπτό πως μέσα από τη διενέργεια συνεδρίων και την αλληλεπίδραση των διάφορων επιστημόνων δημιουργείται ο χώρος για την ανάπτυξη αυτού που αποκαλείται «ήπια ισχύς» στις διεθνείς σχέσεις, ή αλλιώς soft power, άκρως σημαντική για την εικόνα μιας χώρας στην σύγχρονη εποχή. Χώρες όπως η Σουηδία, και οι Σκανδιναβικές χώρες γενικότερα, θεωρούνται από τις κορυφαίες στη διεθνή σκηνή με τρομερή δύναμη επιρροής, ακριβώς λόγω της ήπιας ισχύος τους.
Το 2020 η Σουηδία ήταν στην πρώτη θέση παγκοσμίως με την καλύτερη περιβαλλοντική πολιτική, γεγονός που είναι εύλογο, αν αναλογιστεί κανείς τις προσπάθειες που έχει κάνει για να αφυπνίσει την παγκόσμια κοινότητα για τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Είναι γεγονός πως η Σουηδία αποπνέει τεράστια εμπιστοσύνη στις υπόλοιπες χώρες σε ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον, δημιουργώντας, έτσι, νέες συνεργασίες στο πλαίσιο αυτού που αποκαλείται «περιβαλλοντική διπλωματία».
Οι απαρχές της παγκόσμιας περιβαλλοντικής διακυβέρνησης μπορούν να αναχθούν σε έναν δεσμό διπλωματών, επιστημόνων και κυβερνητικών αξιωματούχων στη Στοκχόλμη και τη Νέα Υόρκη, μέσω του οποίου προέκυψε και εξελίχθηκε η σουηδική πρωτοβουλία και, τελικά, κορυφώθηκε στη Διάσκεψη του ΟΗΕ το 1972 για το Ανθρώπινο Περιβάλλον. Αυτό το ιστορικό επεισόδιο στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του 1970 καταδεικνύει πως η περιβαλλοντική διπλωματία ήταν, από την αρχή, στενά συνδεδεμένη με την επιστημονική διπλωματία και, ακόμη και σήμερα, οι δύο είναι άρρηκτα συνδεδεμένες για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την ανάπτυξη της βιωσιμότητας. Επομένως, πρόκειται για μια πιο ευρεία έννοια της διπλωματίας, η οποία δεν εμπλέκει μόνο κρατικές οντότητες, αλλά και πολίτες.
Από όλα τα παραπάνω συμπεραίνουμε πως η Σουηδία έχει συμπεριλάβει τα ζητήματα του περιβάλλοντος στις πρώτες θέσεις της πολιτικής της ατζέντας και τα προωθεί μέσω της διπλωματίας με κάθε τρόπο. Άλλωστε, είναι γνωστό πως τα χρόνια που θα ακολουθήσουν είναι κρίσιμα για το περιβάλλον και πρέπει να αναληφθεί σπουδαία δράση από όλα τα κράτη, μεταξύ των οποίων φαίνεται, ωστόσο, να είναι πρωτοπόρος η Σουηδία. Η τελευταία έχει ήδη θέσει υψηλούς στόχους μείωσης των ρύπων της για μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί πως το κομμάτι της βιωσιμότητας αποτελεί βασικό στοιχείο του λεγόμενου nation branding της Σουηδίας, δηλαδή, του τρόπου με τον οποίο προβάλλει τον εαυτό της, με στόχο, για παράδειγμα, την αύξηση του τουρισμού και των εξαγωγών. Στο nation branding της Σουηδίας η βιωσιμότητα αποτελεί έναν από τους πυλώνες που αποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά της Σουηδικής κοινωνίας.
Βιβλιογραφία
- Paglia E. (2021). The Swedish initiative and the 1972 Stockholm Conference: the decisive role of science diplomacy in the emergence of global environmental governance. Διαθέσιμο σε: https://www.nature.com/articles/s41599-020-00681-x
- Chasek P. (2020). Stockholm and the Birth of Environmental Diplomacy. Διαθέσιμο σε: https://www.iisd.org/system/files/2020-09/still-one-earth-stockholm-diplomacy_0.pdf
- Pugh J. (2020). The Scandinavian states and the environment in international politics, 1970-2000. Διαθέσιμο σε: https://nordics.info/show/artikel/the-scandinavian-states-and-the-environment-in-international-politics-1970-2000-1
- Buns M.A. (2021). The 1974 Nordic Environmental Protection Convention. Διαθέσιμο σε: https://nordics.info/show/artikel/the-1974-nordic-environmental-protection-convention
- Sharing Sweden. (2017). 2.0 strategy for the promotion of Sweden abroad. Διαθέσιμο σε: https://sharingsweden.se/app/uploads/2017/09/strategy-for-the-promotion-of-sweden-abroad-2.0.pdf
Πηγή εικόνας: https://pixabay.com/photos/environmental-protection-326923/