Γράφει η Μυρτώ Παπαδοπούλου
Το συγκεκριμένο άρθρο πραγματεύεται τη δεινή κατάσταση την οποία διατρέχει η χώρα της Σομαλίας. Η Σομαλία βρίσκεται στη Ανατολική Αφρική και συγκεκριμένα στο λεγόμενο κέρας της. Σε αντίθεση με πολλές χώρες της Αφρικής,στην πλειοψηφία της είναι μια ενιαία και ομοιογενή εθνική ομάδα με κοινή γλώσσα και κοινό πολιτισμό με τους περισσότερους να έχουν ασπαστεί τη μουσουλμανική θρησκεία. Ωστόσο, η Δημοκρατία της Σομαλίας δημιουργήθηκε την 1η Ιουλίου το 1960 ( ημέρα ανεξαρτησίας),ύστερα από την ένωση του βρετανικού προτεκτοράτου ( βρετανική Σομαλιλάνδη) και της ιταλικής αποικίας ( ιταλική Σομαλιλάνδη ). Η χώρα έχει βρεθεί αντιμέτωπη με λοιμούς, με εμφυλίους πολέμους, με εξτρεμιστικές ισλαμικές τρομοκρατικές οργανώσεις και με την πειρατεία, γεγονότα που δυστυχώς συνεχίζονται ακόμη και σήμερα. Όλα αυτά μαρτυρούν μια χώρα που συνεχώς δοκιμάζεται, μακριά από το βλέμμα της διεθνούς κοινής γνώμης.
Τα δεινά για τη χώρα ξεκινούν όταν αναλαμβάνει την ηγεσία της χώρας ο Σιάντ Μπάρε τη δεκαετία του 1980. Ο Μπάρε όταν ανήλθε στην εξουσία, έθεσε ως προτεραιότητές του την ίδρυση της σομαλικής γλώσσας, την εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού και τη δημιουργία της Μεγάλης Σομαλίας. Η ιδέα της Μεγάλης Σομαλίας στηριζόταν στο γεγονός ότι θα καταλάμβανε την περιοχή του Ογκαντέν, η οποία είναι γνωστή ως Δυτική Σομαλία και βρίσκεται υπό την κατοχή της Αιθιοπίας. Οι φιλοδοξίες του ναυάγησαν, όταν παρόλες τιςπροσεγγίσεις του προς τη Σοβιετική Ένωση, οι σοβιετικοί υποστήριξαν τους Αιθίοπες, επειδή είχαν ασπαστεί το μαρξισμό. Όπως ήταν φυσικό ο Μπάρε στράφηκε προς τη Δύση και συγκεκριμένα στην Αμερική.
Η ανατροπή του Μπάρε έλαβε χώρα το 1991, αν και είχαν προηγηθεί ορισμένες προσπάθειες για την καθαίρεση του Προέδρου. Το γεγονός αυτό, είχε ως αποτέλεσμα η χώρα να βυθιστεί σε χειρότερα δεινά. Συγκεκριμένα, η έλλειψη κεντρικής διοίκησης οδήγησε σε βίαιες και αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ της σομαλικής κυβέρνησης, της Αλ–Σαμπάμπ και διάφορων φυλών προκειμένου να καλυφθεί το κενό αυτό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, η χώρα εδώ και δυο δεκαετίες ναβρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση.
Αποτέλεσμα όλων αυτών των εξελίξεων ήταν η χώρα να διαμελιστεί. Αναλυτικότερα, τα περισσότερα εδάφη βρίσκονται υπό τον έλεγχο της σομαλικής κυβέρνησης και της Αφρικανικής Ένωσης. Η Αφρικανική Ένωση έχει συνεισφέρει αρκετά στη Σομαλία και ιδιαίτερα σεδυο από τα μέλη της, την Αιθιοπία και την Κένυα, οι οποίες στηρίζουν τη σομαλική κυβέρνηση σε τεχνογνωσία και σε στρατιωτικές δυνάμεις. Σημαντικά εδάφη κατέχει και η εξτρεμιστική ισλαμική τρομοκρατική οργάνωση Αλ– Σαμπάμπ. Τέλος, στο βόρειο τμήμα της χώρας υπάρχει μια de facto αυτόνομη δημοκρατία της Σομαλιλάνδης από το 1991, η οποία δεν έχει αναγνωρισθεί από κανένα κράτος παγκοσμίως. Ως προς τη μη αναγνώριση αυτής της περιοχής, έχουν ταχθεί τόσο το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ,όσο και η Αφρικανική Ένωση φοβούμενοι, ότι θα αποτελέσει παράδειγμα και για άλλες περιοχές της Αφρικής, ανοίγοντας έτσι τον ασκό του Αιόλου.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί η εξτρεμιστική ισλαμική τρομοκρατική οργάνωση Αλ–Σαμπάμπ, η οποία και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη χώρα καθώς έχει υπό την κατοχή της αρκετές περιοχές, χαρακτηριστικό αποτελεί το παράδειγμα της προσωρινής κατάληψης του Μογκαντίσου( πρωτεύουσα της χώρας). Στα αραβικά Σαμπάμπ σημαίνει νεολαία και πρόκειται για το κίνημα της νεολαίας των Μουτζαχεντίν, οι οποίοι ως στόχο τους θέτουν τη δημιουργία ενός φονταμεταλιστικόυ ισλαμικού κράτους. Η συγκεκριμένη τρομοκρατική οργάνωση έχει επιδοθεί αρκετές φορές σε τρομοκρατικές επιθέσεις εντός και εκτός της χώρας τους. Οι στόχοι τους είναι υψηλόβαθμα πρόσωπα της πολιτικής και της στρατιωτικής ηγεσίας της χώρας τους και χώρες που υποστηρίζουν την σομαλική κυβέρνηση χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η Αιθιοπία και η Κένυα. Μάλιστα το 2012 προσχώρησαν επίσημα στο δίκτυο της Αλ– Κάιντα.
Άξια αναφοράς είναι ορισμένα γεγονότα, που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. Αναλυτικά η Σομαλία χαρακτηρίστηκε ως <<αποτυχημένο κράτος>>. Το 1997- 1998 κρίθηκε από το Διεθνές Ερευνητικό Ινστιτούτο της Στοκχόλμης για τη Διεθνή Ειρήνη , ότι η χώρα έπαυε πλέον να εντάσσεται στον κατάλογο με τις σημαντικές ένοπλες σύγκρουσεις. Το 2012 απέκτησε την πρώτη κεντρική κυβέρνηση. Επίσης, της έχουν αποδώσει τον χαρακτηρισμό του <<ευαίσθητου κράτους>>, ενώ τέλος είναι μια από τις λίγες χώρες, ίσως και η μοναδική, που για λόγους ασφαλείας το κοινοβούλιό της βρίσκεται στο Τζιμπουτί.
Η παρουσία της Δύσης από παλαιότερα μέχρι και σήμερα είναι διακριτική, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν προσφέρει τη βοήθειά της. Ήδη ο ΟΗΕ από το 1992 μέχρι το 1995 δραστηριοποιούνταν στην περιοχή, ενώ υποστήριξε και υποστηρίζει ακόμα αρκετά προγράμματα.
Πέρα όμως από τους εμφύλιους πολέμους, η Σομαλία έχει να αντιμετωπίσει και άλλα προβλήματα, ένα από αυτά είναι και ο λιμός, ο οποίος έχει σκοτώσει αρκετούς ανθρώπους. Μάλιστα, το 2011 η χώρα αντιμετώπισε τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 60 ετών. Οι λιμοί πλήττουν κυρίως τις νότιες περιοχές της χώρας, εδάφη που διοικούνται από την Αλ– Σαμπάμπ επειδή δε δέχεται την ανθρωπιστική βοήθεια. Ωστόσο τα αίτια που οδηγούν στο λιμό πέρα από την κλιματική αλλαγή, την οποία το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ το 2018 χαρακτήρισε ως αποσταθεροποιητικό παράγοντα και πέρα από τους πολέμους και τις εξτρεμιστικές τρομοκρατικές οργανώσεις, υπάρχουν και άλλοι λόγοι για την εκδήλωσή του. Αυτοί είναι η ισοπέδωση της νομαδικής κτηνοτροφίας και γεωργίας, αν και η χώρα μέχρι τη δεκαετία του 1970 ήταν αυτάρκης, καθώς και η εμφάνιση του Δ.Ν.Τ εξαιτίας των οικονομικών προβλημάτων που έπρεπε να διαχειριστεί η χώρα.
Η Σομαλία είναι ένα πλούσιο κράτος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι στο υπέδαφός της υπάρχει πετρέλαιο, ωστόσο είναι μια χώρα που τη διοίκησή της ανέλαβαν λάθος άνθρωποι. Ωστόσο, οφείλουμε να επισημάνουμε, πως οι λιμοί μπορεί να υφίστανται εξαιτίας των εξωτερικών κλιματικών παραγόντων. Απεναντίας στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της υπερπροσφοράς των προϊόντων, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι αυτοί οι λιμοί είναι τεχνητοί.
Οι πολιτικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες είναι που καθορίζουν τις συνθήκες σε μια χώρα, κι αυτό φαίνεται στην περίπτωση της Σομαλίας. Συγκεκριμένα, η Σομαλία πλήττεται από την ανεργία, από την έλλειψη κεντρικής εξουσίας και πόρων, από την αποικιοκρατική κληρονομιά, την πολιτικοποιημένη ταυτότητα των φυλών, τις κλιματικές μεταβολές, την πειρατεία και τα όπλα, την πείνα, τη φτώχια και ο κατάλογος παραμένει μακρύς. Συνεπώς η περίπτωση της Σομαλίας, δείχνει ότι υπάρχουν <<πολλές Σομαλίες>> ανά τον κόσμο, τουλάχιστον 100 αναπτυσσόμενες χώρες βρίσκονται σε ίδια ή παρόμοια κατάσταση. Το παρόν θα δείξει εάν οδεύουμε προς ένα ελπιδοφόρο μέλλον με λιγότερες Σομαλίες, πολέμους, λιμούς, και θανάτους ή όχι.
Πηγές
Back Door Man, Σομαλία: Τα πραγματικά αίτια του λιμού,2011 https://parallhlografos.wordpress.com/2011/08/07/%CF%83%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%BB%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%B1-%CF%80%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CE%B1%CE%AF%CF%84%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BB%CE%B9%CE%BC%CE%BF%CF%8D/
Σομαλία: Από τον μαρξισμό στον εμφύλιο,2009 http://www.kathimerini.gr/355732/article/epikairothta/kosmos/somalia-apo-ton-mar3ismo-ston-emfylio
ΟΗΕ: Ιστορική αναγνώριση της κλιματικής αλλαγής ως αποσταθεροποιητικό παράγοντα στη Σομαλία,2018,https://www.naftemporiki.gr/story/1338974/oie-istoriki-anagnorisi-tis-klimatikis-allagis-os-apostatheropoiitiko-paragonta-sti-somalia
Ο πόλεμος στη Σομαλία οφείλεται για την πείνα στο κέρας της Αφρικής,2011, https://www.protothema.gr/world/article/137518/o-polemos-sth-somalia-ofeiletai-gia-thn-peina-sto-keras-ths-afrikhs/
Elmi & Barise, The Somali Conflict: Root causes, obstacles and peace-building strategies, 2010,https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10246029.2006.9627386?journalCode=rasr20