Γράφει η Στέλλα Μπουρμπουτέλη
Η κλιματική κρίση και τα συνεχώς διαφαινόμενα αποτελέσματά της απ’ άκρη σ’ άκρη του πλανήτη, αποτελούν ένα ισχυρό έναυσμα ώστε το ζήτημα να μπει στο κάδρο της έρευνας με σκοπό την εύρεση τρόπων αντιμετώπισης. Δεν πρόκειται για ένα πρόβλημα που εμφανίστηκε τα τελευταία χρόνια, ούτε βέβαια για ένα θεωρητικό ζήτημα το οποίο ελάχιστα ενδιαφέρει τους ευρωπαίους πολίτες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως μια ισχυρή οικονομική και πολιτική δύναμη είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη στο θέμα και προσεγγίζει με απόλυτη συνείδηση τις επιπτώσεις του. Μερικές από τις κύριες τακτικές της αφορούν τη δημιουργία ενός ρυθμιστικού και νομικού πλαισίου κανονισμών και τη δημιουργία ένα διαρκούς διαλόγου μεταξύ του βιομηχανικού τομέα, της κοινωνίας των πολιτών και της κεντρικής εξουσίας. Η καινοτομία στον τομέα της έρευνας και η τεχνολογική πρόοδος, αρχής γενομένης της χρήσης υδρογόνου από ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται μέσω ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), δίνουν το στίγμα για την απαρχή μιας νέας εποχής για το ενεργειακό μέλλον της Ευρώπης με κύριο παρονομαστή πάντα, την ουσιαστική απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα. Παρόλα αυτά, τίθεται το ερώτημα, αν η τεχνολογία του υδρογόνου, μία ομολογουμένως εξαιρετικά φιλόδοξη κίνηση, μπορεί να είναι οικονομικά ανταγωνιστική σε σχέση με τις άλλες μορφές ενέργειας, ασφαλής και βιώσιμη για τον ευρωπαίο καταναλωτή.
Τι είναι όμως το υδρογόνο για το οποίο γίνεται λόγος; Είναι σε θέση η τεχνολογία του υδρογόνου να συμβάλει με τη σειρά της στην κλιματική ουδετερότητα; Είναι γεγονός ότι η τεχνολογία του υδρογόνου βρίσκεται σε πολύ πρώιμο στάδιο, κυρίως η τεχνολογία του «πράσινου» ή αλλιώς «ανανεώσιμου υδρογόνου». Η μορφή του «πράσινου υδρογόνου» παράγεται από ηλεκτρική ενέργεια, μέσω ηλεκτρόλυσης του νερού σε κυψέλες, η οποία προέρχεται από ΑΠΕ, ηλιακή και αιολική ενέργεια, απαλλαγμένη από εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Αυτός ο πρωτοπόρος ενεργειακός σχεδιασμός δε μπορεί να λειτουργήσει ακόμη ανταγωνιστικά σε σχέση με το υδρογόνο το οποίο προέρχεται από ορυκτά καύσιμα. Σε κάθε περίπτωση όμως η Ένωση φιλοδοξεί να εντάξει δυναμικά στο ενεργειακό της μείγμα το «πράσινο υδρογόνο», -γεγονός το οποίο παρουσιάζεται στα νέα ΕΣΕΚ (Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα) των ευρωπαϊκών κρατών-, δημιουργώντας τις κατάλληλες προϋποθέσεις για να το συμπεριλάβει ως εναλλακτικό καύσιμο, όπως ορίζει άλλωστε και η Συμφωνία του Παρισιού (2015) για μια Ευρώπη μηδενικού ανθρακικού αποτυπώματος.
Το υδρογόνο έχει πολλές χρήσεις. Ως πρώτη ύλη, φορέας ενέργειας και καύσιμο. Επιπλέον, λειτουργεί ως μέσο αποθήκευσης ενέργειας εφόσον δύναται να αποθηκεύεται σε μεγάλη ποσότητα και για μεγάλο χρονικό διάστημα. Με άλλα λόγια, εξασφαλίζει ευελιξία στα ενεργειακά συστήματα, τροφοδοτώντας τα με ενέργεια, την ώρα που οι αιολικές και ηλιακές εγκαταστάσεις πιθανόν να μην είναι πάντα αποτελεσματικές σε φάσεις μεγάλης ζήτησης. Για να μπορέσει το πράσινο υδρογόνο να έχει μερίδιο στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, χρειάζονται ρηξικέλευθες αλλαγές ως προς την πολιτική των επενδύσεων. Κράτος και ιδιώτες πρέπει να λειτουργήσουν συνεκτικά, ώστε να μειωθούν τα εμπόδια που συναντώνται κατά καιρούς σε σχέση με πρωτοπόρα τεχνολογικά επιτεύγματα. Προς αυτή την πορεία έχει ιδιαίτερη σημασία η ανάπτυξη του δικτύου αγωγών μεταφοράς υδρογόνου, από τους ήδη υφιστάμενους αγωγούς μεταφοράς φυσικού αερίου αλλά κυρίως η εγκατάσταση νέων δικτύων, όπως είναι το mega project της ΔΕΣΦΑ με τη βουλγαρική εταιρεία Bulgartransgaz. Σύμφωνα με το σχέδιο, η Ελλάδα θα έχει τη δυνατότητα να προμηθεύει πράσινο υδρογόνο στις βιομηχανικές μονάδες εντός Ελλάδος, αλλά ταυτόχρονα βάζει τα θεμέλια για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού δικτύου διαμετακόμισης καθαρού υδρογόνου («European Hydrogen Backbone») στη Νοτιο-ανατολική Ευρώπη.
Ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, που ξεκίνησε το Φεβρουάριο του 2022, έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου στη Ευρώπη όσον αφορά την ενεργειακή ασφάλεια. Η εξάρτηση της Γηραιάς Ηπείρου από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες επανατοποθετήθηκε σε νέα βάση, δίνοντας την ευκαιρία στους Ευρωπαίους εταίρους να επικεντρωθούν στο ζήτημα μιας ενεργειακά αυτόνομης Ευρώπης. Η ανάγκη για διαφοροποίηση των πηγών και η παράλληλη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αποτελεί ένα τεράστιο στοίχημα για τους ευρωπαίους αιρετούς, ώστε να υλοποιηθεί ένα βιώσιμο και αειφόρο οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης, με στόχο να επιτευχθεί η πλήρης απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα.
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αποτελεί ένα χαρακτηριστικό σχέδιο για μια κοινωνία απαλλαγμένη από εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε ποσοστό 55% ως το 2030, με απώτερο στόχο τη κλιματική ουδετερότητα το 2050. Η δέσμευση, που έχει αναλάβει η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται κατά βάση στην υλοποίηση μιας «Στρατηγικής Ενεργειακής Ενοποίησης» (2015). Οι πυλώνες διαμόρφωσης αυτής της πολιτικής είναι πολλαπλοί και ιδιαίτερα σημαντικοί. Η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου δικτύου αγοράς ενέργειας, απαλλαγμένο από κανονιστικά και ρυθμιστικά εμπόδια, η ενεργειακή αναβάθμιση κτιριακών εγκαταστάσεων και η επιστημονική πρόοδος με άμεση προτεραιότητα την τεχνολογία χαμηλών ρύπων, βελτιστοποιεί τις δυνατότητες της Ευρώπης με σκοπό την πράσινη μετάβαση. Ως προς αυτή την κατεύθυνση κινήθηκαν και οι Ευρωπαίοι ηγέτες στη Σύνοδο Κορυφής στο Παρίσι το Μάρτη του 2022, υπογράφοντας τη Διακήρυξη των Βερσαλλιών. Ελήφθησαν πολύ σημαντικές αποφάσεις για το ενεργειακό μέλλον της Ευρώπης οι οποίες είχαν σαν κύριο στόχο να θέσουν τις βάσεις για μια οικονομικά ισχυρή και ενεργειακά ασφαλή ήπειρο. Μεταξύ άλλων, αποφασίστηκε η περαιτέρω προώθηση της αγοράς υδρογόνου. Η όλο και αυξανόμενη έμφαση στην ανάπτυξη τεχνολογικών προϊόντων από υδρογόνο, δηλώνει την ξεκάθαρη επιθυμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να σταθεί πρωτοπόρος και καθοδηγητής στην επίτευξη μηδενικού ανθρακικού αποτυπώματος.
Το οικονομικό πλαίσιο στο οποίο στηρίζεται σήμερα ο ενεργειακός τομέας της Ευρώπης είναι τα ορυκτά καύσιμα. Το φυσικό αέριο αποτελεί το μεταβατικό καύσιμο για μια Ευρώπη απαλλαγμένη από ρυπογόνες εκλύσεις στην ατμόσφαιρα, δίνοντας τη δυνατότητα για τα επόμενα χρόνια να εδραιωθούν τεχνολογίες που θα έχουν ως προϋπόθεση την παραγωγή καθαρής ενέργειας. Η Ε.Ε. στοχεύει στην δημιουργία μιας «Οικονομίας Υδρογόνου», εξασφαλίζοντας τους καλύτερους δυνατούς και ανταγωνιστικούς όρους ασφαλούς διακίνησης και κατανάλωσης. Προς το παρόν φαίνεται πως υπάρχουν ελάχιστα κίνητρα από την πλευρά των εθνικών κυβερνήσεων ως προς την ένταξη μελλοντικών επενδύσεων.
Εν κατακλείδι, η Ε.Ε. επενδύει στην ανάπτυξη της τεχνολογίας του υδρογόνου. Επιλέγει επομένως, να εδραιώσει την ισχύ της αναπτύσσοντας τεχνολογικά προϊόντα, όπως για παράδειγμα στον τομέα των ημιαγωγών (chips), όπου σύμφωνα με το πρόγραμμα «European Chips Act» η Ε.Ε. επιδιώκει να κερδίσει το μερίδιό της στην παγκόσμια αγορά σε ποσοστό 20% ως το 2030 με επενδύσεις που θα φτάνουν τα 43 δισεκατομμύρια ευρώ. Παράλληλα, επιδιώκει την εκμετάλλευση περιοχών πλούσιων σε σπάνιες γαίες, όπως το μεγάλο κοίτασμα στην Κιρούνα (Λαπωνία), ώστε να περιορίσει τη μεγάλη εξάρτησή της από την Κίνα. Σε κάθε περίπτωση, οραματίζεται ξεκάθαρα το μέλλον μηδενικού ανθρακικού αποτυπώματος και εργάζεται με βάση αυτό το στόχο. Άλλωστε, ένας διεθνής δρών ο οποίος επιδιώκει να αντιμετωπίσει με συνέπεια και στοχευμένες λύσεις το τεράστιο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, δε θα μπορούσε να αγνοήσει τα οφέλη που του προσφέρει η τεχνολογία και η φύση. Φαίνεται λοιπόν, πως τα επιτεύγματα του «καυσίμου του μέλλοντος» στην πορεία των ετών θα βρουν τη θέση, που τους αναλογεί στα πλαίσια του ευρωπαϊκού οράματος.
.
Πηγές:
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. (2020). Πράσινη Συμφωνία: το κλειδί για μια κλιματικά ουδέτερη και βιώσιμη ΕΕ. διαθέσιμο σε: www.europarl.europa.eu/news/el/headlines/society/20200618STO81513/prasini-sumfonia-to-kleidi-gia-mia-klimatika-oudeteri-kai-viosimi-ee
Ζαφείρη Σ. (2022). Στην παγκόσμια κούρσα των ημιαγωγών εισέρχεται με αξιώσεις η Ευρώπη. Business Daily. διαθέσιμο σε: www.businessdaily.gr/tehnologia/57779_stin-pagkosmia-koyrsa-ton-imiagogon-eiserhetai-me-axioseis-i-eyropi
Συμβούλιο της Ευρώπης. (2020). Άτυπη σύνοδος των αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων Διακήρυξη των Βερσαλλιών. Βερσαλλίες, 11 Μαρτίου 2022 (OR. el) – Consilium.europa.eu, διαθέσιμο σε: www.consilium.europa.eu/media/54801/20220311-versailles-declaration-el.p
Χρυσανθοπούλου Λ. (2023). Προ των πυλών της λίστας PCI το mega – project του αγωγού υδρογόνου του ΔΕΣΦΑ και η αποθήκη του Πρίνου. Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ. διαθέσιμο σε: www.naftemporiki.gr/business/1485150/thetiki-axiologisi-gia-ton-agogo-metaforas-prasinoy-ydrogonoy-elladas-voylgarias
European Union. (2020). Ανακοίνωση της επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών- en – EUR-Lex. EUR. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX%3A52020DC0301.
World Energy News. (2022). Αγώνας δρόμου για την ανάπτυξη της αποθήκευσης υδρογόνου, διαθέσιμο σε: www.worldenergynews.gr/energeia/articles/540641/agonas-dromou-gia-tin-anaptyksi-tis-apothikefsis-ydrogonou.
Genovese M., Schluter A. Scionti E., Piraino F. Corigliano O. Fragiacomo P. (2023). Power-to-hydrogen and hydrogen-to-X energy systems for the industry of the future in Europe. International Journal of Hydrogen Energy, vol. 48, issue 44, διαθέσιμο σε: www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0360319923003889.
Πηγή εικόνας:
«Το φιλόδοξο σχέδιο της Ε.Ε. για το 《πράσινο υδρογονο》», Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ,
https://www.kathimerini.gr/economy/562306645/to-filodoxo-schedio-tis-e-e-gia-to-prasino-ydrogono/#:~:text=%CE%9F%CE%B9%20%CF%83%CF%84%CF%8C%CF%87%CE%BF%CE%B9%20%CF%80%CE%BF%CF%85%20%CF%84%CE%AF%CE%B8%CE%B5%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B9%20%CE%B5%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CE%B9,5%20Mt%20(%CE%BC%CE%B5%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82%20%CF%84%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CF%82). φωτ. SHUTTERSTOCK.