Γράφει η Μελέτη Αναστασία
Αύξηση της θερμοκρασίας, πλημμύρες, λιώσιμο των πάγων, άνοδος της στάθμης της θάλασσας, ακραία καιρικά φαινόμενα. Τα παραπάνω, αποτελούν μόνο μερικούς από τους δείκτες της κλιματικής αλλαγής, η οποία συντελείται ήδη και αφορά τον καθένα μας ξεχωριστά. Είναι γεγονός ότι η κλιματική αλλαγή οφείλεται κατά κύριο λόγο στις ανθρώπινες δραστηριότητες και προκαλείται από την αύξηση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Συγκριτικά με την προβιομηχανική εποχή, η θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί κατά πολύ, ενώ παράλληλα η ανθρωπότητα έρχεται αντιμέτωπη με βαρύτατες οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις, όπως η ευκολότερη εξάπλωση ασθενειών (Covid-19 και Ebola), μαζική μετανάστευση πληθυσμών και μείωση παραγωγής αγροτικών προϊόντων. Ωστόσο, πώς ενεργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση ως ζωτικό όργανο του διεθνούς περιβάλλοντος για την αντιμετώπιση του πολυδιάστατου αυτού φαινομένου;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αντιλαμβανόμενη την αναγκαιότητα για την λήψη μέτρων σχετικά με την αλλαγή του κλίματος έσπευσε να συνομολογήσει τις δύο βασικότερες συμφωνίες για την κλιματική αλλαγή: Τη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματικές μεταβολές (UNFCCC), η οποία υπογράφηκε το 1992 και το Πρωτόκολλο του Κιότο, το οποίο συμφωνήθηκε το 1997 με σκοπό την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. H Σύμβαση- Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών εγκαθίδρυσε μια πολιτική που στοχεύει σε μία διακυβερνητική συνεργασία, η οποία θα επιτύχει τη σταθεροποίηση της συγκέντρωσης αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο. Φυσικά, για να κατακτηθεί αυτός ο στόχος ήταν αναγκαία η συμβολή της Διάσκεψης των Μερών της Σύμβασης (Conference of the Parties – COP), το όργανο λήψης αποφάσεων της Σύμβασης, που αξιολογεί την εφαρμογή της και προωθεί την αποτελεσματική και ορθή εφαρμογή της από τα μέρη. Η Σύμβαση τέθηκε σε ισχύ το 1994 και έχει υπογραφεί από 197 μέρη, συμπεριλαμβανομένης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία συμμετέχουν και στη Διάσκεψη. Συνέχεια της προαναφερθείσας Σύμβασης αποτελεί το Πρωτόκολλο του Κιότο, κύριο στόχο του οποίου αποτελεί η ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινωνίας σχετικά με το ζήτημα. Θεωρήθηκε μια πολύ σημαντική συμφωνία, λόγω των δεσμευτικών και ποσοτικοποιημένων στόχων περιορισμού και μείωσης των αερίων θερμοκηπίου που περιλαμβάνονταν.
Λίγο αργότερα, μόλις το 2015, η Ευρωπαϊκή Ένωση επικύρωσε την Συμφωνία του Παρισιού, την πρώτη νομικά δεσμευτική συμφωνία για τα μέρη και, ταυτόχρονα, οικουμενική στο πλαίσιο της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή. Ο κύριος στόχος και η αλλαγή που προσπαθεί να επιφέρει είναι η ενίσχυση της παγκόσμιας ανταπόκρισης στην αντιμετώπιση του μείζονος ζητήματος της κλιματικής αλλαγής. Τα μέρη επιδιώκουν να διατηρήσουν τη μέση θερμοκρασία του πλανήτη κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου και συγχρόνως να παραμείνει η αύξηση της θερμοκρασίας στον 1.5 βαθμό Κελσίου από τα επίπεδα της προβιομηχανικής εποχής. Προκειμένου να είναι αποτελεσματική, έχει ζητηθεί από τα κράτη-μέλη της Ένωσης να σέβονται τα ανώτατα όρια εκπομπών αερίων που τίθενται, όπως επίσης και να καθορίζουν εθνικούς στόχους σχετικά με το κλίμα. Παράλληλα, υποχρεούνται να δημοσιεύουν κάθε 5 έτη τις εθνικά καθορισμένες συνεισφορές τους (NDC).
Ωστόσο για να γίνει πιο κατανοητή η κινητοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι χρήσιμο να αναφερθεί κανείς στις δράσεις που κίνησε αυτόνομα. Είναι γεγονός, ότι οι πρώτες συζητήσεις σχετικά με το κλίμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε αποκλειστικά κοινοτικό επίπεδο, ξεκίνησαν το 2008. Η πρώτη δέσμη μέτρων τέθηκε με ορίζοντα το 2020 και οι κύριοι στόχοι ήταν η μείωση των εκπομπών αερίων κατά ποσοστό 20% συγκριτικά με τα προηγούμενα έτη, αύξηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 20% όπως και αύξηση των ενεργειακών αποδόσεων. Αποβλέποντας στην επίτευξη των απώτερων στόχων, κρίθηκε αναγκαία η αναμόρφωση του ήδη υπάρχοντος Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ), θεσπισμένο σε κοινοτικό επίπεδο από το 2003 και δρομολογημένο από το 2005. Ο συγκεκριμένος μηχανισμός περιορίζει τις βιομηχανίες και τους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ως προς τις ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα που μπορούν να εκπέμπουν. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι το εν λόγω σύστημα θεσμοθετήθηκε με στόχο την συμμόρφωση των Κρατών Μελών με το Πρωτόκολλο του Κιότο.
Παρά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση βρέθηκε ένα βήμα μπροστά από τα όρια που είχαν τεθεί, δεν περιορίστηκε εκεί. Το 2014, υπαγορεύτηκε το πλαίσιο για το κλίμα και την ενέργεια για το 2030. Αυτή τη φορά οι στόχοι ήταν πιο αισιόδοξοι, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να δεσμεύεται για μείωση των εκπομπών αερίων της τάξεως του 40% συγκριτικά με το 1990. Οι στόχοι για το 2030 συνεχίζουν τη δράση των στόχων «20-20-20». Είναι σημαντικό να προωθηθεί η βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, η δημιουργία νέων βιώσιμων θέσεων εργασίας και κατά αυτόν τον τρόπο να επωφεληθεί τόσο η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και η οικονομία και η κοινωνία των Κρατών Μελών της.
Ωστόσο, βασικό πυλώνα της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με το κλίμα, αποτελεί η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal – EGD). Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αποτελεί σχέδιο δράσης που προωθεί την ορθότερη και αποδοτικότερη χρήση των διαθέσιμων πόρων αποβλέποντας στην κυκλική οικονομία, καθώς και στον περιορισμό της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας του πλανήτη. Θεωρήθηκε ως προτεραιότητα για το διάστημα 2019-2024, στοχεύει στη δημιουργία βιώσιμης οικονομίας για την Ε.Ε. και αφορά πολλούς τομείς πολιτικής, όπως η βιώσιμη γεωργία, η βιώσιμη βιομηχανία, η ανακύκλωση, η βιώσιμη κινητικότητα μέσω πιο φιλικών προς το περιβάλλον μέσων μεταφοράς, και η εξάλειψη της ρύπανσης.
Ακρογωνιαίος λίθος στο πλαίσιο αυτό αποτελεί η πρόταση της Ευρωπαϊκή Επιτροπής για Ευρωπαϊκό Νόμο για το κλίμα, αποσκοπώντας στην επίτευξη της μακροπρόθεσμης στρατηγικής για το 2050. Μέσω αυτού, διενεργείται μια προσπάθεια για να καταστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση ουδέτερη ως προς τον άνθρακα και η μετάβαση αυτή να είναι μη αναστρέψιμη. Ο νόμος επιζητά να συσπειρώσει τα Κράτη Μέλη σε αυτήν την προσπάθεια και να εξασφαλίσει τη συμβολή τους στην πράσινη μετάβαση. Είναι σημαντικό να συμβάλλουν όλοι οι τομείς της οικονομίας και να μην μείνει κάποιος βήματα πίσω, ενώ οι υπόλοιποι αναπτύσσονται και βαδίζουν προς τη βιωσιμότητα.
Συνεπώς, καθίσταται αντιληπτό ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα τελευταία χρόνια, καταβάλει σημαντική προσπάθεια με στόχο την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Προσπαθεί να συσπειρώσει τα κράτη-μέλη γύρω από αυτήν την προσπάθεια και να εξασφαλίσει πως κανένας δεν θα μείνει πίσω, δεδομένου του ότι το κάθε κράτος βρίσκεται σε διαφορετική θέση όσον αφορά την πρόοδό του. Ακόμη, μελετώντας ενδελεχώς τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντιλαμβάνεται κανείς πως γίνονται όλο και πιο φιλόδοξοι, προσπαθώντας να πετύχει την αφοσίωση των κρατών στις αρχές της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Το μόνο που μένει να παρατηρήσουμε, λοιπόν, είναι κατά πόσο θα αγκαλιάσουν τα κράτη τους στόχους και κατά πόσο θα έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα σε βάθος χρόνου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ευρωπαϊκή Ένωση, Ευρωπαϊκός νόμος για το κλίμα,
Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/clima/policies/eu-climate-action/law_el
Ευρωπαϊκή Ένωση, Σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου, Οκτώβριος 2018, Διαθέσιμο σε : http://publications.europa.eu/resource/cellar/ba84088b-d950-4478-9212-9978278195e0.0004.03/DOC_1
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Μια Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία ,
Διαθέσιμο σε : https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green-deal_el
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Κλιματική αλλαγή η δράση της Ε.Ε., Μάρτιος 2018,
Διαθέσιμο σε : https://www.consilium.europa.eu/el/policies/climate-change/
Τράπεζα της Ελλάδος, Κλιματική Αλλαγή και Βιωσιμότητα, Τράπεζα της Ελλάδος
Διαθέσιμο σε: https://www.bankofgreece.gr/trapeza/koinwnikh-eythynh/viwsimotita-klimatikh-allagh
Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών,
Διαθέσιμο σε: https://ypen.gov.gr/perivallon/klimatiki-allagi/systima-eborias-dikaiomaton-ekpobon/
Air Pollution and Climate Secretariat, EU and Climate Change, Διαθέσιμο σε: https://www.airclim.org/eu-and-climate-change
EUR-LEX, Συμφωνία του Παρισιού- Σύμβαση – Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/content/paris-agreement/paris-agreement.html?locale=el
EUR-LEX, Συμφωνία του Παρισιού,2016, Διαθέσιμο σε : https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX:22016A1019(01)
EUR-LEX, Πρωτόκολλο του Κυότο για τις κλιματικές μεταβολές, Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=LEGISSUM%3Al28060
United Nations, Conference of the Parties, Διαθέσιμο σε: https://unfccc.int/process/bodies/supreme-bodies/conference-of-the-parties-cop United Nations, UNFCCC, 1992, Διαθέσιμο σε: https://unfccc.int/files/essential_background/background_publications_htmlpdf/application/pdf/conveng.pdf