Loading...
Latest news
Διεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική Επικαιρότητα

Πόσο φιλελεύθερη είναι η Τουρκία; (Σχολιασμός της Συμφωνίας Τουρκίας – Λιβύης)

Γράφει η Ελίνα Αναγνωστοπούλου

Η Τουρκία το τελευταίο διάστημα έχει περάσει σε ένα νέο σύστημα αναθεώρησης, τόσο των κανόνων Διεθνούς Δικαίου που αφορούν το Δίκαιο της Θάλασσας, όσο και των κανόνων που διέπουν την ανεξαρτησία και την αυτονομία των κρατών του Διεθνούς Συστήματος.

Σύμφωνα με τις αρχές του θεσμικού φιλελευθερισμού, οι οποίες δίνουν βάρος και θεωρούν σημαντικές για την οργάνωση της διεθνούς κοινωνίας τους θεσμούς, τόσο τους περιφερειακούς ή και παγκόσμιους διακυβερνητικούς (NAFTA, NATO ή ΟΗΕ) όσο και τους αντίστοιχους υπερεθνικούς ή τους υπερκυβερνητικούς (Ευρωπαϊκό Δίκτυο ενάντια στη Φτώχεια ή τη Διεθνή Αμνηστία), οι θεσμοί είναι αρωγοί στη βελτίωση της ικανότητας των κυβερνήσεων να εφαρμόζουν στην επικράτειά τους, τους κανόνες που διέπουν το διεθνές σύστημα και να δεσμεύονται για την χρηστή χρήση κι εφαρμογή τους σε αυτό. Στο πλαίσιο αυτό, τα κράτη της διεθνούς κοινωνίας αυτοδεσμεύονται και για την τήρηση και των διεθνών συμφωνιών.

Η Τουρκία, το δυτικότερο κράτος της Ανατολής, ένα κράτος που επιθυμεί διακαώς να είναι μέρος της Ευρώπης και αυτού που λέμε Δυτικός Κόσμος, συμφώνησε με τη Λιβύη «Μνημόνιο κατανόησης/ συνεργασίας μεταξύ της Τουρκίας και της Κυβέρνησης της Εθνικής Συνεννόησης της Λιβύης για την οριοθέτηση των περιοχών δικαιοδοσίας στη Μεσόγειο». Αυτό που πρέπει να αναλυθεί, ωστόσο, δεν είναι μόνο η Συμφωνία ως τίτλος, αλλά και το περιεχόμενο αυτής. Η Συμφωνία, σύμφωνα με τις καταγγελίες του Προέδρου της Βουλής της Λιβύης στον ΟΗΕ, περιλαμβάνει, πέρα από την οριοθέτηση των υδάτινων περιοχών και την καταστρατήγηση των αντίστοιχων δικαιωμάτων γειτονικών κρατών (π.χ. Κύπρος – Ελλάδα), και την παραχώρηση του δικαιώματος επέμβασης στην λιβυκή επικράτεια των Τουρκικών Δυνάμεων.

Η Τουρκία, στα πλαίσια του θεσμικού φιλελευθερισμού, βλέπει την εμπλοκή της στο διεθνές σύστημα ως πρόκληση που θα την φέρει στο προσκήνιο και στο διεθνές forum, προκειμένου να διαπραγματευτεί την θέση της και να επανασυστηθεί σε αυτό υπό νέα δυναμική.

Κατά τη γνώμη μου, ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αυτό που προσπαθεί να κάνει είναι, όχι να αναθεωρήσει τους διεθνείς θεσμούς, κάτι το οποίο θα έφερνε την πλήρη αντίδραση όλων των μεγάλων διεθνών δρώντων, αλλά να δημιουργήσει κλίμα δυναμικής για να επιβληθεί και να δυναμώσει στο εσωτερικό της χώρας του ως ηγέτης. Ας μη λησμονούμε το γεγονός ότι ο τουρκικός λαός επιθυμεί έναν ηγέτη πιο αυταρχικό από αυτούς που διαπρέπουν στη Δυτική Ευρώπη και το Δυτικό Κόσμο εν γένει, έναν ηγέτη που θα μπορεί να επιβληθεί, χωρίς να υπολογίζει τα άλλα κράτη. Αυτό είναι, ακριβώς, και το σημείο που δημιουργεί προβληματισμό για τη συμπεριφορά της Τουρκίας. Ως πού μπορεί να φτάσει για να μείνει στη μνήμη του λαού, ως δυναμικός και χαρισματικός ηγέτης;

Ο σεβασμός στους θεσμούς που δείχνει έμπρακτα η Τουρκία εντοπίζεται ακριβώς στο ότι όλα αυτά τα χρόνια, παρά τις παραβιάσεις που έχει σημειώσει και, παρά τις διάφορες «κορώνες» που υψώνει προς τα γειτονικά κράτη, πάντα δείχνει να υποχωρεί. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη κι η ίδια αναγνωρίζει ότι η διεθνής κοινωνία ρυθμίζεται από κάποιους κανόνες θεσμικούς τους οποίους όλα τα κράτη σέβονται και, σύμφωνα με τους οποίους, όλα τα κράτη δρουν και αντιδρούν.

Οι τουρκικές προκλήσεις συχνά προκαλούν τη δυσαρέσκεια των ΗΠΑ, αλλά και κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό, παράλληλα, κάνει την Τουρκία, όσο κι εάν συμπεριφέρεται σαν να μην καταλαβαίνει από θεσμούς και διεθνές δίκαιο, να γίνεται δέκτης αυτών των αντιδράσεων κι άρα να εκπαιδεύεται να λειτουργεί ως φιλελεύθερη.

Ένας παρατηρητής του διεθνούς συστήματος που ερμηνεύει τα διεθνή γεγονότα με φιλελεύθερο τρόπο, θα έλεγε ότι η Τουρκία, όσο κι αν προσπαθεί να επιβληθεί, πιστεύει στους θεσμούς, αφού όλα αυτά τα χρόνια που συμπεριφέρεται προκλητικά, αλλά και ενάντια σε αυτά που οι θεσμοί πρεσβεύουν, εν τέλει, πάντα υπάρχει η αντίστοιχη συνεννόηση με τους θεσμούς για την πολιτικά ορθή συμπεριφορά της. Δεν υπάρχει κάτι πιο φιλελεύθερο από την ίδια να οραματίζεται την πιο εξωστρεφή της δράση και να μην περιορίζεται από τους κανόνες κι από όσα οι μεγάλες διεθνείς δυνάμεις «επιβάλλουν» στη διεθνή κοινωνία.

Εάν οι θεσμοί δεν είχαν καταξιωθεί στο διεθνές σύστημα με αυτόν τον τρόπο που έχουν έως τώρα, η Τουρκία δε θα είχε τη δεδομένη στιγμή τη δυνατότητα να επεμβαίνει στα εσωτερικά της Λιβύης και να προσβάλλει τους διεθνείς κανόνες που αφορούν την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ των γειτονικών της κρατών. Ακόμα κι η ρητορική της για την επέκταση των υδάτινων συνόρων της έχει στηριχθεί σε απομονωμένο διεθνή κανόνα.

Η Τουρκία όλα αυτά τα χρόνια που επιχειρεί να αποσταθεροποιήσει το status quo της Μεσογείου, στηρίζεται στον κανόνα της «ίσης κατανομής». Αυτό που την κάνει να διαφέρει ως προς τα άλλα φιλελεύθερα κράτη του διεθνούς συστήματος είναι ότι η ίδια επιλέγει μία πιο διασταλτική ερμηνεία, απομονώνοντας κάποιες λέξεις. Αυτό, ωστόσο, δεν είναι αδυναμία του φιλελευθερισμού, ούτε της θεωρίας του ούτε της εφαρμογής του. Οι θεσμοί πάντα είναι εκεί για να βελτιώνονται, να αφουγκράζονται το περιβάλλον και να προσαρμόζονται ανάλογα με τις ανάγκες του. Αυτό, λοιπόν, που η Τουρκία αμφισβητεί και καταπατά με αυτήν τη συμφωνία που επηρεάζει κατά κύριο λόγο την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά φέρει τις αντιδράσεις και των ΗΠΑ, αλλά και κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως της Γαλλίας, είναι η ερμηνεία των διεθνών κανόνων που έχουν καθιερωθεί στο διεθνές σύστημα μέσω των θεσμών.

Η Τουρκία, ωστόσο, πότε δεν έπαψε να επιθυμεί την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι η ίδια είναι ένα κράτος που επιθυμεί να αποτελέσει μέρος των θεσμών και να εξελιχθεί με έναν δυτικότερο τρόπο σκέψης και δράσης.

Επιπλέον, η Τουρκία είναι πολλά χρόνια μέλος του ΝΑΤΟ, ενός θεσμού που πρεσβεύει την ασφάλεια και την ειρήνη. Αυτό, επίσης, αφορά τη γενικότερη συμπεριφορά της Τουρκίας που παρεμβαίνει με αυτόν τον τρόπο στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο και που σκοπίμως εκμεταλλεύεται την πολιτική αστάθεια που υφίσταται στο κράτος της Λιβύης.

Η συμφωνία αυτή με τη Λιβύη, έλαβε χώρα σε μία χρονική περίοδο, όπου οι θεσμοί της Λιβύης παρουσιάζουν αβεβαιότητα και αναθεωρητισμό. Αυτό έδωσε το περιθώριο στην Τουρκία να παρέμβει τόσο στο εσωτερικό της Λιβύης θεσμικά, όσο και στις διεθνείς σχέσεις της Λιβύης με τους γείτονές της. Η Συμφωνία αυτή δε θα είχε επιτευχθεί, εάν οι θεσμοί στη Λιβύη δεν παρουσίαζαν κάποια αστάθεια ή εκτροπή.

Για το λόγο αυτό, η Τουρκία, όσο κι εάν φαίνεται ότι δεν σέβεται ή δεν αναγνωρίζει την ισορροπία που έχουν επιτύχει οι θεσμοί στο διεθνές σύστημα, δε θα παραβλέψει ποτέ πλήρως την ύπαρξή τους, κι ας έχει  ένα κομμάτι Τούρκων πολιτών που αδιαφορούν για το πόσο αυταρχικός θα γίνει ο Ερντογάν έναντι των θεσμών, αφού αυτό που τους απασχολεί είναι να γίνουν μέρος των Διεθνών Συστημάτων και πρωταγωνιστές των θεσμών στην περιοχή της Ανατολικής Ευρασίας.

Ο Ερντογάν, ακριβώς, επειδή επιθυμεί τη συμμετοχή της Τουρκίας σε όλους τους θεσμούς, θα αποτελεί διαρκώς έναν κυβερνητικό παράγοντα που θα δημιουργεί «κορώνες», μόνο για να τονώνει τον πατριωτισμό των Τούρκων πολιτών, να οικοδομεί το προφίλ ενός «Οθωμανού Αυτοκράτορα» και να επιδιώκει την παραμονή του στην εξουσία για περισσότερο διάστημα. Ο ίδιος γνωρίζει πολύ καλά πώς κινείται το διεθνές σύστημα και δημιουργεί όλες αυτές τις προκλήσεις μόνο για εσωτερική κατανάλωση. Η διάθεσή του δεν είναι να ανατρέψει το σύστημα και την κατάσταση που υφίσταται, αλλά να δημιουργήσει φανατικούς ψηφοφόρους. Ο θεσμικός φιλελευθερισμός έχει καταφέρει όλα αυτά τα χρόνια να αποτρέψει τη διάθεση της Τουρκίας για πραγματικές ένοπλες συγκρούσεις, αλλά έχει αποτύχει να ελέγξει την προκλητική διάθεση της Τουρκίας που, ενδεχομένως, κάποια στιγμή μπορεί να αποβεί μοιραία τόσο για την ίδια, όσο και για τους γείτονές της.

Βιβλιογραφία:

Jackson, R., Sorensen, G., Θεωρία και Μεθοδολογία των Διεθνών Σχέσεων, Gutenberg, Αθήνα, 2006

Πηγή πολυμέσου: https://www.wallpaperflare.com/man-waving-hand-erdogan-choice-vote-turkey-demokratie-wallpaper-zwrru