Γράφει η Ευαγγελία Καψιμάλη
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είχε αρνητικό αντίκτυπο σε όλο το φάσμα της παγκόσμιας αγοράς και ειδικότερα στον κλάδο της ενέργειας. Το γεγονός αυτό αποτελεί φυσικό επακόλουθο αν σκεφτεί κανείς πως η Ρωσία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός φυσικού αερίου και τρίτος στις εξαγωγές πετρελαίου παγκοσμίως. Ήταν αναμενόμενο, λοιπόν, ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας να επηρεάσει και την Ευρωπαϊκή Ένωση , η οποία αποτελεί τον κύριο παραλήπτη των εξαγωγών της Ρωσίας σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η Ευρωπαϊκή Ένωση, λαμβάνοντας υπόψιν της- πέραν της κρίσης του πολέμου- την κλιματική κρίση που ολοένα και απειλεί τον πλανήτη, έχει προχωρήσει σε δημιουργία σχεδίων και πλάνων για ενεργειακή απεξάρτηση από την Ρωσία και γενικότερα στην αντικατάσταση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το λεγόμενο σχέδιο “RePowerEU” έχει ως στόχο τη μείωση των ορυκτών καυσίμων στα νοικοκυριά και τη βιομηχανία και την ταυτόχρονη αύξηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αλλά και την παραγωγή μεγαλύτερου όγκου βιομεθανίου και ανανεώσιμων πηγών LNG.
Η επίδραση της ρωσικής εισβολής στον ευρωπαϊκό ενεργειακό χώρο
Ύστερα από διαπραγματεύσεις, οι χώρες της ΕΕ έχουν συμφωνήσει σε σειρά πακέτων κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Μία εξ αυτών ήταν ο αποκλεισμός του ενεργειακού εφοδιασμού προς τα κράτη μέλη. Οι κυβερνήσεις των κρατών μελών συμφώνησαν στο πέμπτο κατά σειρά πακέτο κυρώσεων κατά του Κρεμλίνου, το οποίο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και την απαγόρευση εισαγωγής του άνθρακα σε χώρα της ΕΕ. Πιο συγκεκριμένα, δόθηκε προθεσμία τεσσάρων μηνών στα κράτη μέλη, ώστε να τερματίσουν τις ενεργειακές συμφωνίες με τους Ρώσους προμηθευτές τους και εις το εξής θα απαγορεύεται να αγοράζουν οποιοδήποτε είδος ρωσικού άνθρακα ή συναφούς παράγωγου. Με την εφαρμογή του σχεδίου “RePowerEU”, θα μπορούσε να καταργηθεί το 45% της χρήσης των ορυκτών καυσίμων, ποσοστό που ισοδυναμεί με τον όγκο που εισήχθη ολόκληρο το 2021 από τη Ρωσία. Η Επιτροπή, βασιζόμενη στην εκτεταμένη εργασία που έχει ήδη γίνει στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας των κρατών μελών, εκτιμά πως μπορεί να μειωθεί το μεγαλύτερο ποσοστό της ενεργειακής εξάρτησης ακόμη κι εντός του έτους.
Παρόλα αυτά, ο αποκλεισμός του ρωσικού εφοδιασμού συνεχίζει να εντείνει τον κίνδυνο για εκτίναξη των τιμών ενέργειας. Η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Τζάνετ Γέλεν, ανέφερε πως με την σταδιακή ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία θα αυξηθούν και οι παγκόσμιες τιμές πετρελαίου όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και σε όλο τον πλανήτη. Επομένως, το σχέδιο της ΕΕ για την ενεργειακή της εξασφάλιση είναι πλέον μονόδρομος.
Το βήματα προς την πράσινη ενέργεια
Το σχέδιο RePowerEU προβλέπει δράση σε τρία επίπεδα. Αρχικά, στο επίπεδο των τιμών, προβλέπεται η διατήρησή τους στην λιανική ενέργεια υπό έλεγχο με σκοπό την προστασία των καταναλωτών και της οικονομίας και την καθοδήγηση σχετικά με προσωρινά φορολογικά μέτρα για τα απροσδόκητα κέρδη, ώστε οι κυβερνήσεις να μπορούν να αμβλύνουν την οικονομική επιβάρυνση των καταναλωτών. Επίσης, σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσουν και τα μέτρα κρατικών ενισχύσεων με στόχο τη διαβούλευση με τα κράτη-μέλη σχετικά με ένα πιθανό Προσωρινό Πλαίσιο για τη χορήγηση ενισχύσεων σε εταιρείες που αντιμετωπίζουν υψηλό ενεργειακό κόστος. Όσον αφορά τη δράση των ενεργειακών αγορών , αυτές καλούνται να αξιολογήσουν τις επιλογές τους, με σκοπό τη διαμόρφωση ενός πιο βελτιωμένου μοντέλου στο χώρο του ηλεκτρικού ρεύματος.
Το δεύτερο επίπεδο αφορά την αναπλήρωση του αποθέματος σε φυσικό αέριο για τον επικείμενο χειμώνα. Ακόμη, η υποστήριξη συντονισμένων εργασιών αναπλήρωσης αερίου, για παράδειγμα μέσω κοινών προμηθειών, συλλογής παραγγελιών και αντιστοίχισης προμηθειών είναι ζωτικής σημασίας μέτρα που χρειάζεται να ληφθούν συλλογικά από τα κράτη μέλη, ενώ θα πρέπει να συνεχιστούν και οι έρευνες στην συμπεριφορά των φορέων εκμετάλλευσης των ενεργειακών αποθεμάτων, ιδίως της Gazprom.
Το τρίτο και τελευταίο επίπεδο αφορά στην ολική απεξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό αέριο. Η εγκατάσταση ηλιακών πάνελ, με στόχο την αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας των νοικοκυριών, η επιτάχυνση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που επιτρέπει την ελαχιστοποίηση του χρόνου για την ανάπτυξη έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη βελτίωση της υποδομής του δικτύου κι η συνεργασία με διεθνείς εταίρους για την απομάκρυνση από το ρωσικό φυσικό αέριο και επένδυση στην απαραίτητη υποδομή είναι μέτρα που χρειάζεται άμεσα να ληφθούν. Ακόμη, η δημιουργία μιας βιομηχανίας απανθρακοποίησης, θα επιταχύνει τη μετάβαση στην ηλεκτροδότηση και το ανανεώσιμο υδρογόνο και θα ενισχύσει την παραγωγή χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Τέλος, η επίτευξη της αντικατάστασης της ζήτησης για ρωσικό αέριο με εισαγόμενο ανανεώσιμο υδρογόνο από διάφορες πηγές θα διπλασιάσει τη φιλοδοξία της ΕΕ για παραγωγή βιομεθανίου 35 bcm ετησίως έως το 2030 ιδίως από γεωργικά απόβλητα και υπολείμματα.
Συμπεράσματα
Το πόσο γρήγορα θα συμβεί αυτή η μετάβαση δεν είναι μόνο οικονομικό, αλλά και πολιτικό ζήτημα. Όσον αφορά τις διαπραγματεύσεις για το κλίμα, οι διπλωματικές συζητήσεις επί της προώθησης των μηχανισμών της διαδικασίας COP θα μπορούσαν επίσης να “παγώσουν” λόγω του πολέμου. Η πολεμική αυτή σύγκρουση επέδρασε τόσο αρνητικά στην παγκόσμια οικονομία κι ενέργεια, με αποτέλεσμα να καταστήσει ακόμη πιο δύσκολη την παγκόσμια συνεργασία για την κλιματική αλλαγή. Οι υψηλές τιμές ενέργειας θα μπορούσαν επίσης να δυσκολέψουν πολιτικά ορισμένες χώρες να προωθήσουν πολιτικές καθαρής ενέργειας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεργάζεται με τους γείτονές της στα Δυτικά Βαλκάνια, οι οποίοι έχουν τις ίδιες εξαρτήσεις με την ΕΕ όσον αφορά τα ορυκτά καύσιμα, αλλά και τους ίδιους μακροπρόθεσμους κλιματικούς στόχους. Όσον αφορά την Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία, η ΕΕ είναι έτοιμη να παράσχει στήριξη για την εξασφάλιση αξιόπιστης και βιώσιμης ενέργειας. Η συνεχιζόμενη προσπάθεια για τον κατεπείγοντα συγχρονισμό των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας και της Μολδαβίας με το δίκτυο της ηπειρωτικής Ευρώπης αποτελεί σαφή ένδειξη αυτής της δέσμευσης.
Πηγές
- Jorge Liboreiro (2022). Five things to know about the EU’s big plan to become independent from Russian fossil fuels. Euronews. Διαθέσιμο σε: https://www.euronews.com/my-europe/2022/05/18/five-things-to-know-about-the-eu-s-big-plan-to-become-independent-from-russian-fossil-fuel?fbclid=IwAR1Z0A6SVVMyVrquppLxO7qUao98fFnnjdNuPy4ez53c4v1WI37fFFpMhKU
- OT (2022). ΕΚΤ: Οι επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία στις ενεργειακές αγορές της ζώνης του ευρώ. Διαθέσιμο σε: https://www.ot.gr/2022/06/22/energeia/ekt-oi-epiptoseis-tou-polemou-stin-oukrania-stis-energeiakes-agores-tis-zonis-tou-eyro/?fbclid=IwAR0xrJTS8badazBvhWe94PeQ-ppRetklutp5VDxG33OlTbf_QR3iJgVJ1tI
- Giles Dickson – Παναγιώτης Λαδακάκος (2022). REPοwerEU: Προς την ενεργειακή ανεξαρτησία της Ευρώπης. OT. Διαθέσιμο σε: https://www.ot.gr/2022/05/24/apopseis/experts/repowereu-pros-tin-energeiaki-aneksartisia-tis-eyropis/?fbclid=IwAR3rp9Ff2EXoOct5PuTZGIqWhPkwRDSxL0NV0rZOsV89PPivFhcozH-WgrQ
- ERT Νews (2022). Το σχέδιο της Κομισιόν για ενεργειακή απεξάρτηση της ΕΕ από τη Ρωσία ως το 2030. Διαθέσιμο σε: https://www.ertnews.gr/eidiseis/diethni/to-schedio-tis-komision-gia-energeiaki-apexartisi-tis-ee-apo-ti-rosia-os-to-2030/?fbclid=IwAR0B6m1rP258TwZBE-hCZ9BtQ8xiRmKqkynbyRTIbBqUxjc-CPBGPKVAfEc
- Jorge Liboreiro & Pedro Lacadura. (2022). Coal, trucks, vodka and Putin’s daughters: Here’s what’s in the latest round of EU sanctions. Euronews. Διαθέσιμο σε: https://www.euronews.com/my-europe/2022/04/08/coal-trucks-vodka-and-putin-s-daughters-here-s-what-s-in-the-latest-round-of-eu-sanctions?fbclid=IwAR2zeMiz99pjsuAADaGY2GiXdDAsqhGNif41Ru9s6pUBIMyT_To-ueFo5Pg
- Rosa Balfour. (2022). Τι σημαίνει για την Ευρώπη ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία. Capital.gr. Διαθέσιμο σε : https://www.capital.gr/carnegieeurope-eu/3619905/ti-simainei-gia-tin-europi-o-polemos-tis-rosias-stin-oukrania?fbclid=IwAR0yP_oA3n8tSxeAl8glskBAfct5A6YJgQqoczWIlO-J-JfDQmrFURbDjMg
- ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ. (2022). Πόλεμος στην Ουκρανία: Η Ρωσία απειλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι θα βάλει «φωτιά» στις τιμές της ενέργειας. Διαθέσιμο σε: https://www.protothema.gr/world/article/1221252/polemos-stin-oukrania-i-rosia-apeilei-tin-europaiki-enosi-me-auxiseis-stis-times-tis-energeias/?fbclid=IwAR3BSfsmM21tIuD6xa4wrc2rAF_7K7pujwkJJwjwm1MVcc2i-vIVi17FV4Q
- FT. (2022). Θα εκτροχιάσει τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια ο πόλεμος στην Ουκρανία;. OT. Διαθέσιμο σε: https://www.ot.gr/2022/03/15/partners/financial-times/tha-ektroxiasei-ti-metavasi-stin-prasini-energeia-o-polemos-stin-oukrania/?fbclid=IwAR3dVFVTnQLNthDHRPQjW5wusnmbt5ASUVE4uU6PPgklj14gBewr1w78g5A
- Παπαδημητρίου Ε. (2022). REPowerEU: Κοινή ευρωπαϊκή δράση για πιο οικονομικά προσιτή, εξασφαλισμένη και βιώσιμη ενέργεια. ΣΚΑΙ. Διαθέσιμο σε: https://www.skai.gr/news/world/repowereu-eyropaiki-drasi-gia-pio-oikonomika-prositi-eksasfalismeni-kai-viosimi-energeia?fbclid=IwAR1K4LJICOn75XnsA0uaLdR3Gc10wyNpSTEk41mbzku3cb17bUCQ003bpQU
- European Commission. (2022). Factsheet – REPowerEU. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_22_1513?fbclid=IwAR0CN4wxD42eR11qNkSvxJhfqN1dyuVL37RR-nZ2qG4L5qyTqzuXQzKPg20
- ΕΘΝΟΣ. (2022). Πόλεμος στην Ουκρανία: Εκτίναξη των τιμών σε περίπτωση ενεργειακού «διαζυγίου» από τη Ρωσία. Διαθέσιμο σε: https://www.ethnos.gr/World/article/204772/polemossthnoykraniaektinaxhtontimonseperiptoshenergeiakoydiazygioyapothrosia?fbclid=IwAR3wsla-rsNBoldMmr-VyD9PJwvK0KfTcWZQ2D5NJrOHAfcx1O1nC2eE5Pc
Πηγή φωτογραφίας
Mehmet Emin Birpinar – Arda Uludağ. (2022). Will the Russia-Ukraine war escalate the climate crisis?. Daily Sabah. Διαθέσιμο σε: https://www.dailysabah.com/opinion/op-ed/will-the-russia-ukraine-war-escalate-the-climate-crisis