γράφει η Κατερίνα Χαροκόπου,
Στη νεότερη ευρωπαϊκή πραγματικότητα οι σκανδιναβικές χώρες αποτελούν χώρες «πρότυπο», δεδομένου ότι παρουσιάζονται ως το ιδανικό μοντέλο νεωτερικότητας. Διακριτά σημεία του σκανδιναβικού ιδεώδους, όπως η ισότητα και η ελευθερία, προάγουν ένα κράτος πρόνοιας το οποίο θεωρείται ιδανικό στην δημόσια συνείδηση, ένα αποτελεσματικό σύστημα πολιτικής οργάνωσης και μια τελεσφόρο οικονομική πολιτική. Πιο συγκεκριμένα, το κράτος πρόνοιας και δη ο τομέας της εκπαίδευσης αποτελούν ένα οικοδόμημα με αυξημένο ενδιαφέρον και «εμπνέουν» κατά δεκάδες τα κράτη στο κόσμο.
Το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα της Σουηδίας που κυριαρχεί στην σουηδική πολιτική σκηνή για περίπου έναν αιώνα (με εξαίρεση τη περίοδο 2006-2014, όπου αποτέλεσε την αντιπολίτευση) προώθησε με θέρμη την ιδέα ενός κράτους πρόνοιας. Υψηλή προτεραιότητα αυτού αποτέλεσε ο τομέας της εκπαίδευσης. Η υποχρεωτική εκπαίδευση στη Σουηδία είναι 9 έτη και περιλαμβάνει το Δημοτικό Σχολείο και το Γυμνάσιο. Οι υπόλοιπες βαθμίδες είναι προαιρετικές. Το σουηδικό πρόγραμμα εκπαίδευσης εστιάζει στην ανεξαρτησία των παιδιών, με σκοπό την δημιουργία ενός αισθήματος αυτοπεποίθησης και αυτονομίας. Ως μέσο επίτευξης αυτού χρησιμοποιείται το παιχνίδι, ακόμη και σε εξωτερικούς χώρους κοντά στη φύση, δίνοντας έτσι έμφαση στη κοινωνικοποίησή, στην επαφή με το φυσικό περιβάλλον και στην προώθηση της ισότητας μεταξύ των φύλων καθώς τα παιδιά ενθαρρύνονται να συνεργάζονται και να παίζουν μεικτά. Αξίζει να σημειωθεί επίσης, πως η Σουηδία αποτελεί πρότυπο για την αγορά εργασίας δεδομένου ότι είναι μια χώρα που εφαρμόζει 6ωρη εργασία. Αυτή η προοδευτική υιοθέτηση έχει ως γνώμονα περισσότερο χρόνο αφιερωμένο στην οικογένεια καθώς επίσης και το γεγονός ότι η συμπύκνωση της εργασιακής ημέρας δίνει το κίνητρο για αποτελεσματικότερη εργασία σε μικρότερο χρονικό διάστημα.
Η παιδεία αναλαμβάνει πρωτεύοντα ρόλο και στην εθνική πολιτική της Φιλανδίας αποτελώντας τη κινητήριο δύναμη πίσω από την εξέλιξη της χώρας. Η δωρεάν εκπαίδευση αφενός αποτελεί προνόμιο για όλους τους μαθητές ανεξαρτήτου κοινωνικού και οικονομικού υπόβαθρου, αφετέρου επιβραβεύει και ενθαρρύνει τους μαθητές, απορρίπτοντας κάθε ιδέα ανταγωνισμού ή της βαθμοθηρίας. Πράγματι, από τη Τρίτη δημοτικού έως και τη μετάβαση στο γυμνάσιο οι βαθμοί είναι προφορικοί (πιο πριν δεν υφίστανται βαθμοί) με αναφορά στο «τα πας πολύ καλά» ή «μπορείς και καλύτερα» κ.ο.κ. Δεδομένης της άποψης ότι η εκπαίδευση αποτελεί πολυτιμότερο αγαθό για τη ζωή, το πρόσωπο του δασκάλου αποτελεί πρόσωπο σεβασμού λόγω της εξαίσιας εκπαίδευσης τους και του λειτουργήματος στο οποίο προβαίνουν. Ο Εθνικός Οργανισμός Παιδείας, όργανο του Υπουργείου Παιδείας, είναι υπεύθυνος για τη κατάρτιση του εθνικού προγράμματος σπουδών το οποίο περνά από την τελική έγκριση των δήμων της χώρας. Κάθε δήμος είναι υπεύθυνος για κάθε σχολική μονάδα που βρίσκεται στη δικαιοδοσία του, αναλαμβάνοντας τη χρηματοδότηση αυτών με ειδικά κονδύλια από τον προϋπολογισμό του (μόνο το 25% εξ αυτού δίνεται από το κράτος). Παρόλη την επιτυχία της η Φιλανδία δε δείχνει να εφησυχάζεται, ψάχνοντας συνεχώς νέα μοντέλα με σκοπό να υπάρχει συνεχώς εξέλιξη και πρόοδος σε καίριους τομείς της καθημερινής ζωής.
Στο ίδιο μήκος κύματος, η Νορβηγία βασίζεται σε ένα σχολικό πρότυπο το οποίο δίνει έμφαση στην αποδοχή της διαφορετικότητας, κάτι που κατά τα νορβηγικά πρότυπα αποτελεί απαραίτητο παράγοντα για μια εύρυθμη κοινωνία και την εξέλιξη της. Οι μαθητές ήδη από τα πρώτα χρόνια του δημοτικού μαθαίνουν να ενστερνίζονται, όσο τους επιτρέπει η μικρή τους ηλικία, έννοιες όπως η ομοφυλοφιλία και η ετεροφυλοφιλία, η αντιμετώπιση του ρατσισμού και του σεξισμού, η ανακύκλωση, κ.ά.
Τέλος, και η Δανία αφιερώνει υψηλά ποσοστά των κρατικών της δαπανών για την εκπαίδευση. Είναι γεγονός ότι το εκπαιδευτικό σύστημα βρίσκεται κι εδώ σε προτεραιότητα και λαμβάνει σημαντική δημόσια χρηματοδότηση. Με βασική αρχή την ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση για όλους, δίνεται έμφαση στη διά βίου πρόσβαση στην εκπαίδευση. Η βασική εκπαίδευση στη Δανία αποτελείται από εννέα χρόνια, και είναι υποχρεωτικής φύσης για όλους. Τα περισσότερα παιδιά φοιτούν σε δημόσια σχολεία, αλλά υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία ιδιωτικών σχολείων. Σήμερα, το 83% των νέων ολοκληρώνει ένα πρόγραμμα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Τη στιγμή που το «σκανδιναβικό πρότυπο» βρίσκει ευρέως υποστηρικτές, τα ποσοστά βίας στις σκανδιναβικές χώρες με θύματα τις γυναίκες δείχνουν την άλλη όψη του νομίσματος. Η ισότητα των φύλων φαντάζει θεωρητική, δεδομένου των υψηλών ποσοστών ενδοοικογενειακής βίας. Στην Δανία, το 52% των γυναικών δηλώνουν ότι έχουν υποστεί κάποια μορφή βίας από το οικογενειακό τους περιβάλλον. Υψηλά είναι και τα ποσοστά στην Φιλανδία (30%-39%) και στη Σουηδία (20%-29%). Κι επειδή ότι λάμπει δεν είναι χρυσός, πηγή του προβλήματος έχει αναφερθεί, ως ένα βαθμό, το εκπαιδευτικό σύστημα των χωρών αυτών, το οποίο έχει δεχτεί και αρνητική κριτική ως «υπερβολικά προοδευτικό», γεγονός που αναδεικνύει ότι η ελευθερία των εφήβων (ιδιαίτερα υψηλά είναι και τα ποσοστά αλκοολισμού σε αυτές τις ηλικίες) μπορεί δυνάμει να δημιουργεί πολίτες χωρίς ηθικούς φραγμούς. Παράλληλα, η χειραφέτηση του γυναικείου φύλου επιφέρει δυνητικά περισσότερη έκθεση αυτού στην εργασία αλλά και στη κοινωνική ζωή. Λόγω του γεγονότος πάντως πως τα ποσοστά βίας με θύματα τις γυναίκες είναι υψηλά, αναδεικνύεται ως επιτακτική ανάγκη η περαιτέρω δημοσιοποίηση του φαινομένου.
Είναι γεγονός, ότι οι Σκανδιναβικές χώρες «συμβολίζουν» τρόπον τινά, αξίες όπως η κοινωνική και εργασιακή ισότητα και δικαιοσύνη, διατηρώντας παράλληλα υγιή οικονομικούς συντελεστές και επιτυγχάνοντας μια διαχρονική οικονομική ευημερία. Κατά συνέπεια οι πολίτες απολαμβάνουν ελευθερία, επαγγελματικές ευκαιρίες και οικονομική ευρωστία, συγχρόνως ωστόσο η μελανή πλευρά του συστήματος αυτού δεν λαμβάνει τις δέουσες διαστάσεις και την δημοσιότητα που θα της αναλογούσε. Έτσι, αναδεικνύεται ως κρίσιμο ερώτημα, το εάν το σκανδιναβικό οικοδόμημα θα συνεχίσει να είναι στέρεο για τα επόμενα χρόνια ή απλά θα μείνει στη ευρωπαϊκή ιστορία ως ένα πάλαι πότε ιδεώδες πρότυπο, με τις αδυναμίες του επισκιασμένες από τις επιτυχίες του και τις αδικίες να διαφεύγουν της ιστορικής και ηθικής τους ευθύνης.
Πηγές:
- Έρευνα: Οι «προοδευτικές» σκανδιναβικές χώρες, πρώτες στην κακοποίηση γυναικών, iefimerida, 7/5/14, διαθέσιμο σε : https://www.iefimerida.gr/news/153865/εκπληξη-από-πανευρωπαϊκή-έρευνα-οι-«προοδευτικές»-σκανδιναβικές-χώρες-στην-κορυφή-της-κα
- Το παράδειγμα δημόσιας πολιτικής από τις Σκανδιναβικές Χώρες διαθέσιμο στο: http://socialpolicy.gr/2015/07/το-παράδειγμα-δημόσιας-πολιτικής-από.html
- Γιατί η Φινλανδία έχει το καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα στον κόσμο; διαθέσιμο στο: https://tvxs.gr/news/kosmos/giati-i-finlandia-exei-kalytero-ekpaideytiko-systima-ston-kosmo
- Κάν’το όπως η Φινλανδία διαθέσιμο στο: http://www.kathimerini.gr/961409/gallery/periodiko-k/reportaz/kan-to-opws-h-finlandia