γράφει ο Ηλίας Χαμπεσής
Η ανάπτυξη και η ευημερία που σημειώθηκαν σε παγκόσμια κλίμακα τις τελευταίες δεκαετίες δε συνοδεύτηκαν από τις απαιτούμενες πολιτικές προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και συνετής χρήσης των διαθέσιμων πόρων, με αποτέλεσμα οι αλλαγές που συμβαίνουν σήμερα στο κλίμα του πλανήτη να μεγιστοποιούν τους κινδύνους πάσης μορφής, θέτοντας εν αμφιβόλω την «υγεία» του πλανήτη με κίνδυνο, όχι μόνο την κάλυψη των αναγκών των μελλοντικών γενεών, αλλά ακόμα και των σημερινών.
Η διεθνής κοινότητα, αναγνωρίζοντας εγκαίρως τη σπουδαιότητα του ζητήματος, έθεσε προς επικύρωση, μέσω των Ηνωμένων Εθνών, τη Σύμβαση – Πλαίσιο για την κλιματική αλλαγή, τον Ιούνιο του 1992 στο Ρίο, κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, την οποία επικύρωσε και η Ε.Ε.
Με δεδομένο, ότι η σύμβαση δεν έθετε νομικά δεσμευτικές υποχρεώσεις, αλλά τις βάσεις για περαιτέρω δράση στο μέλλον, με την πάροδο του χρόνου διογκώθηκαν τα προβλήματα από την υπερθέρμανση του πλανήτη, ενώ πολλαπλασιάστηκαν οι ενδείξεις για τις αρνητικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Υπό το πρίσμα αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση καθόρισε τον Ιούνιο του 2007 με την Πράσινη Βίβλο, τις επιλογές δράσεις της για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Στη συνέχεια με τη Λευκή Βίβλο, η Ε.Ε θέσπισε ένα πλαίσιο περιορισμού της έκθεσής της, όσον αφορά τις επιπτώσεις της κλιματικήςαλλαγής, υιοθετώντας μια προσέγγιση κατά φάσεις: η 1η φάση (2009-2012), κατά την οποία θα ολοκληρωνόταν η επεξεργασία μιας συνολικής στρατηγικής προσαρμογής της Ε.Ε, και η 2η φάση (2013 και μετά), κατά την οποία θα εφαρμοζόταν η στρατηγική αυτή.
Ακολούθως, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την υπ΄ αριθμ. 2016/1841 Απόφαση, ενέκρινε τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, ενώ παράλληλα η Ευρωπαϊκή Ένωση αυτή καθαυτή, είχε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξηγια την οποία δεσμεύθηκε, μαζί με τα κράτη μέλη της, να είναι πρωτοπόρος και στην εφαρμογή της, τόσο στο εσωτερικό της Ε.Ε, όσο και υποστηρίζοντας προσπάθειες υλοποίησης σε άλλες χώρες, ιδίως σε εκείνες με τις μεγαλύτερες ανάγκες μέσω των εξωτερικών πολιτικών της.
Στο πλαίσιο αυτό, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, τον Ιούνιο του 2017, επιβεβαίωσε με έμφαση τη δέσμευση της Ε.Ε και των κρατών-μελών της να εφαρμόσουν τάχιστα και στο ακέραιο τη συμφωνία του Παρισιού, και στη συνέχεια, τον Μάρτιο του 2018, κάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή «να υποβάλει έως το πρώτο τρίμηνο του 2019 πρόταση στρατηγικής για μακροπρόθεσμη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην Ε.Ε, σύμφωνα με τη συμφωνία του Παρισιού, λαμβάνοντας υπόψη τα εθνικά σχέδια».
Παράλληλα και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τον Οκτώβριο του 2017, κάλεσε επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή «να εκπονήσει έως την 24η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP24) στρατηγική μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως τα μέσα του αιώνα για την Ε.Ε». Στο μεσοδιάστημα τα ακραία καιρικά φαινόμενα, που για πρώτη φορά χτυπούν την ευρωπαϊκή ήπειρο, (κυκλώνες Irma και Maria και καταιγίδες Ophelia και Leslie), με καταστροφικά αποτελέσματα, παράλληλα με την καταγραφή των υψηλότερων θερμοκρασιών σε πολλές χώρες του πλανήτη, αλλά και τα αποτελέσματα των ερευνών της IPCC, οδηγούν την ΕΕ να εντείνει τις προσπάθειές της.
Υπό αυτό το πρίσμα, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία αποτελεί τον μεγαλύτερο χρηματοδότη σε αυτό το σχέδιο παρά το γεγονός, ότι οι εκπομπές της αντιπροσωπεύουν μόλις το 10% του παγκόσμιου συνόλου, με την υπ΄ αριθμ. COM (2018) 773/28.11.2018 ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υιοθετεί ένα στρατηγικό μακροπρόθεσμο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050 – «A clean planet for all» με κεντρικό στόχο τη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050. Η έκθεση αυτή θέτει ένα πλαίσιο συγκεκριμένων μεθόδων και στρατηγικών προτεραιοτήτων με επίκεντρο την ενέργεια και τις τεχνολογικές καινοτομίες ταυτόχρονα με τη συμβολή των πολιτών και την εμπέδωση των ωφελειών της κυκλικής οικονομίας, καθώς και επιμέρους ενεργειών (αξιοποίηση της βιοοικονομίας, αξιοποίηση των τομέων της δασοπονίας και της γεωργίας, αποκατάσταση των δασικών εκτάσεων, προστασία της βιοποικιλότητας, κ.ά.
Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναγνωρίζοντας ότι η μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία με χαμηλά επίπεδα εκπομπών άνθρακα έχει χαρακτηριστεί ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας της Ευρώπης μακροπρόθεσμα, θεωρεί κρίσιμη τη συμβολή του χρηματοπιστωτικού τομέα. Στο πλαίσιο αυτό εκπονεί σχέδιο δράσης δομημένο σε 3 πυλώνες με στόχο να επέλθει μια συνολική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί σήμερα το χρηματοπιστωτικό σύστημα, με τον αναπροσανατολισμό των ιδιωτικών κεφαλαίων προς αειφόρες επενδύσεις και την ενσωμάτωση της διάστασης της αειφορίας στη διαχείριση κινδύνων δηλαδή, να συμπεριληφθούν περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί παράγοντες στη λήψη χρηματοοικονομικών αποφάσεων με στόχο να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι της κλιματικής αλλαγής
Ταυτόχρονα και στο πλαίσιο μιας ολιστικής στρατηγικήςπροβλέπονται τα εξής:• Ενεργοποίηση του Επενδυτικού Σχεδίου για την Ευρώπη (Juncker Plan), επιδιώκοντας να διοχετεύσει το 40% του προϋπολογισμού από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (EFSI) σε δράσεις άμεσα συναφείς με το κλίμα, πρόγραμμα το οποίο θα συνεχιστεί με προϋπολογισμό 650δις € και τη νέα προγραμματική περίοδο, 2021-2027, και• Πρόταση, στο πλαίσιο της στρατηγικής για την έρευνα και την καινοτομία, την επένδυση 100 δις € σε στόχους για το κλίμα, μέσω του νέου προγράμματος έρευνας και καινονοτομίας της Ε.Ε με όνομα «Horizon».
Τέλος, συλλέγοντας από όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε τα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα, ήδη προχώρησε στην έκδοση Συστάσεων για κάθε κράτος ξεχωριστά, καθώς οι ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει να σχεδιάζουν εθνικές στρατηγικές και να υλοποιούν σε επίπεδο κράτους αντίστοιχα εθνικά σχέδια προσαρμογής. Σε αυτό τον τομέα, ειδικό ρόλο κατέχει η ευρύτερη κοινωνία των πολιτών, διότι όπως αναφέρει και μια Ινδιάνικη παροιμία: τη γη δεν την κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας, τη δανειστήκαμε από τα παιδιά μας.
ΠΗΓΕΣ:
European Commission, Communication from the Commission, A clear planet for all, November 28, 2018 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:52018DC0773
Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Λευκή Βίβλος, Η προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος : προς ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο δράσης, Απρίλιος 1, 2019 http://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2009_2014/documents/com/com_com(2009)0147_/com_com(2009)0147_el.pdf
Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Πράσινη Βίβλος, Η προσαρμογή της Ευρώπης στην αλλαγή του κλίματος, Ιούνιος 29, 2007 https://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2007/EL/1-2007-354-EL-F1-1.Pdf
UNITED NATIONS FRAMEWORK CONVENTION ON CLIMATE CHANGE, UNITED NATIONS 1992 https://unfccc.int/resource/docs/convkp/conveng.pdf
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συστάσεις ανά χώρα για το 2019, Ιούλιος 9, 2019 https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2019/07/09/economic-employment-and-fiscal-policies-2019-country-specific-recommendations/