Γράφει ο Παντελής Καραμάλης
Πρώτα χρόνια
Ο Winston Churchill γεννήθηκε στις 30 Νοεμβρίου του 1874 στο Blenheim Palace του Oxfordshire, στην Αγγλία. Από νεαρή ηλικία, ο Churchill επέδειξε παρόμοια χαρακτηριστικά γνωρίσματα τόσο με εκείνα του πατέρα του, Λόρδου Randolph Churchill, Βρετανού πολιτικού με καταγωγή από μία καταξιωμένη Βρετανική οικογένεια, όσο και με εκείνα της μητέρας του, Jeanette “Jennie” Jerome, μέλος της κοσμικής Νέας Υόρκης.
Ο Churchill μεγάλωσε στο Δουβλίνο, όπου ο πατέρας του εργαζόταν για λογαριασμό του παππού του, του 7ου Δούκα του Marlborough, John Spencer-Churchill και όπως φάνηκε στην πορεία αποδείχθηκε ένας ανεξάρτητος και αντιδραστικός μαθητής. Έπειτα από την χαμηλή απόδοση του στα πρώτα δύο σχολεία, τον Απρίλιο του 1888 ο Churchill ξεκίνησε την φοίτηση του στο Harrow School, ένα οικοτροφείο κοντά στο Λονδίνο. Εντός των πρώτων εβδομάδων της φοίτησης του, αποφάσισε να γίνει μέλος του Harrow Rifle Corps, θέτοντας εαυτόν σε μία πορεία προς μία στρατιωτική καριέρα. Αρχικά, ο στρατός δεν φάνταζε την καλύτερη επιλογή για τον Churchill, καθώς χρειάστηκε τρεις προσπάθειες προκειμένου να επιτύχει στις εξετάσεις για την είσοδο του στο British Royal Military College. Ωστόσο, με την είσοδο του εκεί, οι επιδόσεις του ήταν αξιοσημείωτες αποφοιτώντας τελικά 20ος σε σύνολο 130 φοιτητών της τάξης του.
Έως αυτή την στιγμή, οι σχέσεις του με τους γονείς του ήταν αρκετά απόμακρες, παρά την αγάπη που έτρεφε και για τους δύο. Όντας στο σχολείο, ο Churchill έγραφε συναισθηματικά γράμματα προς τη μητέρα του, ικετεύοντας την να τον επισκεφθεί, χωρίς ωστόσο εκείνη να το πράττει αρκετά συχνά. Ο πατέρας του απεβίωσε όταν εκείνος ήταν 21 ετών και όπως λεγόταν κατά κόρον εκείνη την εποχή, ο Churchill γνώριζε τον πατέρα του κυρίως μέσω της φήμης του παρά μέσω κάποιας στενής σχέσης που διατηρούσαν.
Αργότερα, το 1908, ο Churchill παντρεύτηκε στην ηλικία των 34 ετών την Clementine Ogilvy Hozier. Το ζευγάρι απέκτησε πέντε παιδιά, την Diane, τον Randolph, τη Sarah, τη Marigold, που πέθανε μόλις τριών ετών λόγω αμυγδαλίτιδας και τη Mary.
Στρατιωτική καριέρα
Ο Churchill απόλαυσε μία σύντομη, αλλά πολυτάραχη καριέρα στον Βρετανικό στρατό σε μία περίοδο μάλιστα που η δύναμη του Βρετανικού στρατού βρισκόταν στο ζενίθ της. Το 1895 ήταν μέλος του ιππικού σώματος του Βρετανικού στρατού, υπηρετώντας στο Ινδικό βορειοδυτικό σύνορο και το Σουδάν, όπου επέδειξε αξιοσημείωτη δράση στη μάχη του Omdurman το 1898. Κατά την περίοδο που βρισκόταν στον στρατό, έγραψε πολλά στρατιωτικά άρθρα για την Pioneer Mail και την Daily Telegraph, καθώς επίσης και δύο βιβλία βασισμένα στις εμπειρίες που βίωσε, το “The Story of the Malakand Field Force” (1898) και το “The River War” (1899).
Το 1899 ο Churchill αποχώρησε από τον στρατό προκειμένου να εργαστεί ως πολεμικός ανταποκριτής για λογαριασμό της Morning Post, μιας συντηρητικής ημερήσιας εφημερίδας. Κατά τη διάρκεια της περιόδου ανταπόκρισης για τον πόλεμο των Μπόερς στη Νότια Αφρική, πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Μπόερς κατά τη διάρκεια μιας αποστολής κατασκοπείας. Έγινε πρωτοσέλιδο όταν τελικά κατάφερε να δραπετεύσει, ταξιδεύοντας σχεδόν 300 μίλια προς Πορτογαλικά εδάφη στη Μοζαμβίκη. Με την επιστροφή του στη Βρετανία, έγραψε το βιβλίο “London to Ladysmith via Pretoria” το 1900 σχετικά με τις εμπειρίες που έζησε.
Πρώτα χρόνια στην πολιτική
Το 1900 ο Churchill εισήλθε στη Βουλή των Κοινοτήτων, την οποία και υπηρέτησε έως το 1964. Τα πρώτα χρόνια του Churchill στη πολιτική χαρακτηρίστηκαν κυρίως από ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως προς την δραστική μεταρρύθμιση (βελτίωση) των κοινωνικών προβλημάτων. Το σημαντικό διανοητικό επίτευγμα αυτής της περιόδου της ζωής του Churchill ήταν το “Liberalism and the Social Problem” το 1909. Σε αυτή τη μελέτη επεσήμανε την πίστη του στον φιλελευθερισμό και σε πολιτικές απόψεις που δίνουν έμφαση στα ατομικά δικαιώματα και τη χρήση της κυβέρνησης ως μοχλό προώθησης της κοινωνικής προόδου. Ο Churchill ήταν πολύ δραστήριος στη μεγάλη μεταρρυθμιστική κυβέρνηση του Λόρδου Asquith μεταξύ 1908 και 1912, ενώ παράλληλα αξιοσημείωτες ήταν οι προσπάθειες του για τη καταπολέμησης της ανεργίας.
Ο Churchill βοήθησε επίσης στο να “περάσει” το People’s Budget, μία πρόταση της φιλελεύθερης κυβέρνησης, η οποία εισήγαγε φόρους στους πλούσιους προκειμένου να χρηματοδοτηθούν τα νέα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας. Ο προϋπολογισμός ψηφίστηκε στη Βουλή των Κοινοτήτων το 1909, ενώ απορρίφθηκε αρχικά από την Βουλή των Λόρδων προτού γίνει αποδεκτός το 1919. Τον Ιανουάριο του 1911 ο Churchill έδειξε την πιο σκληρή πλευρά του όταν πραγματοποίησε μία αμφιλεγόμενη επίσκεψη σε μία αστυνομική επιχείρηση στο Λονδίνο με δύο φερόμενους ληστές να τρυπώνουν σε ένα κτίριο. Ο βαθμός συμμετοχής του Churchill είναι ακόμα υπό αμφισβήτηση, καθώς ενώ ορισμένες αναφορές κάνουν λόγο για μία απλή επίσκεψη του προκειμένου να δει ιδίοις όμμασιν το σκηνικό που ελάμβανε χώρα εκείνη τη στιγμή, άλλοι τονίζουν ότι φέρεται να έδωσε οδηγίες στην αστυνομία για το πώς θα εφορμήσουν καλύτερα εντός του κτιρίου.
Αυτό που είναι γνωστό είναι ότι το σπίτι έπιασε φωτιά κατά τη διάρκεια της επίθεσης της αστυνομίας και ο Churchill εμπόδισε την πυροσβεστική να κατασβήσει τις φλόγες, ισχυριζόμενος ότι θεώρησε καλύτερο να αφήσουν το σπίτι να καεί ολοσχερώς, παρά να ριψοκινδυνεύσουν ζωές στην προσπάθεια διάσωσης των ενοίκων. Τα σώματα των δύο ληστών βρέθηκαν αργότερα εντός των ερειπίων.
Μεσοπολεμικά χρόνια
Από το 1919 έως το 1922, ο Churchill υπηρέτησε ως υπουργός πολέμου και αέρος, καθώς και υπουργός αποικιών υπό τον Πρωθυπουργό David Lloyd George. Ως υπουργός αποικιών ενεπλάκη σε μία ακόμη αντιπαράθεση όταν διέταξε να χρησιμοποιηθούν οι δυνάμεις αέρος για τους επαναστάτες της φυλής των Κούρδων στο Ιράκ. Κάποια στιγμή πρότεινε να χρησιμοποιηθεί δηλητηριώδες αέριο προκειμένου να αντιμετωπίσει τους επαναστάτες, μία πρόταση που λήφθηκε υπόψιν, αλλά τελικά δεν υιοθετήθηκε ποτέ στην πράξη.
Μία σύγκρουση με τον Τούρκο πρόεδρο Kemal Ataturk “πλήγωσε” την φήμη του Churchill, γεγονός που συνετέλεσε να απωλέσει τη θέση του στη Βουλή των Κοινοτήτων το 1922. Το Συντηρητικό Κόμμα κέρδισε την εξουσία για πρώτη φορά μετά το 1905, ξεκινώντας μία μακροχρόνια περίοδος απομόνωσης του Churchill με πολύ λίγους πολιτικούς συμμάχους.
Το 1924 ο Churchill διέκοψε τις επαφές του με τον φιλελευθερισμό και ανέλαβε καθήκοντα ως “chancellor of Exchequer” (Υπουργείο Οικονομικών στην Βρετανία) στη κυβέρνηση του Stanley Baldwin (1867-1947). Ο Churchill ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων όταν αποφάσισε να ξαναβάλει την Βρετανία στον χρυσό κανόνα (gold standard), ένα σύστημα όπου το νόμισμα ισοδυναμεί με την αξία μιας συγκεκριμένης ποσότητας χρυσού. Παρά το γεγονός ότι ο Churchill ήταν μέλος της κυβερνήσεως του Baldwin δεν συμφωνούσε με τη θέση του ως προς την άμυνα ή τον ιμπεριαλισμό, καταλήγοντας το 1931 να παραιτείται από τη συντηρητική σκιώδη κυβέρνηση ως διαμαρτυρία προς την πολιτική που εφαρμοζόταν αναφορικά με την Ινδία.
Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος
Η σημαντικότερη περίοδος της πολιτικής σταδιοδρομίας του Churchill ξεκίνησε όταν έγινε Πρωθυπουργός και επικεφαλής του Υπουργείου Άμυνας στις αρχές του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου όταν οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί σύμμαχοι πολέμησαν εναντίον του Άξονα της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Ιαπωνίας.
Όπως ανέφερε και ο ίδιος ο Churchill στον πρώτο από τους έξι συνολικά τόμους που δημοσιεύθηκαν από το 1948 έως το 1953 αφιερωμένους στις εμπειρίες του στον πόλεμο “ένιωσα σαν να περπατούσα με το πεπρωμένο και όλη η προηγούμενη ζωή μου να μην ήταν τίποτε άλλο παρά μία προετοιμασία για αυτή την ώρα”. Η καλύτερη ώρα, τόσο για τον ίδιο όσο και για τον Βρετανικό λαό, ήρθε την ίδια στιγμή. Η ηγετική του ικανότητα, η οποία εκφράστηκε με αριστοκρατικές ομιλίες και αδιάκοπη προσωπική δραστηριότητα, παρέθετε επακριβώς αυτό που η Αγγλία χρειαζόταν προκειμένου να επιβιώσει με το πέρασμα των ετών προτού οι Ηνωμένες Πολιτείες λάβουν μέρος στον πόλεμο.
Η εκκένωση του Dunkirk και η αεράμυνα της μάχης της Αγγλίας αποτέλεσαν θρυλικές στιγμές, ωστόσο υπήρχαν και συνεχίζουν να υπάρχουν αντιπαραθέσεις σχετικά με τις πολιτικές του Churchill. Έχει υποστηριχθεί ότι ο Churchill ήταν τόσο ευαίσθητος ως προς τη Μεσόγειο, γεγονός που τον οδήγησε σε πολλά λάθη στην Κρήτη και την Βόρεια Αφρική. Το κόστος της άρνησης του στην ιδέα ενός δεύτερου μετώπου καθώς οι Γερμανοί προχωρούσαν εντός της Ρωσίας έχει τεθεί επίσης υπό αμφισβήτηση.
Αρκετοί πίστευαν ότι οι πολιτικές που ακολούθησε ο Churchill ήταν υπεύθυνες για τον “ψυχρό πόλεμο” των δεκαετιών του 50’ και 60’, όπου οι σχέσεις μεταξύ των Ανατολικών Κομμουνιστικών δυνάμεων και των Δυτικών δυνάμεων διακόπηκαν αναφορικά με μία σειρά από ζητήματα όπως για παράδειγμα τα πυρηνικά όπλα. Παρά το γεγονός ότι μπορεί να ασκηθεί έντονη κριτική ως προς τις πολιτικές του Churchill, η σημασία του ως σύμβολο αντίστασης και ως μία έμπνευση για νίκη δεν μπορούν ποτέ να αμφισβητηθούν από κανέναν.
Τελευταία χρόνια
Η τελευταία περίοδος της καριέρας του Churchill ξεκίνησε με τον Βρετανικό λαό να τον απορρίπτει στις γενικές εκλογές του 1945. Πιο συγκεκριμένα, σε αυτές τις εκλογές 393 Εργατικοί υποψήφιοι εκλέχθηκαν ως μέλη του Κοινοβουλίου σε αντίθεση με τους 213 Συντηρητικούς και τους συμμάχους τους. Το εν λόγω αποτέλεσμα ενδέχεται να ήταν απόρροια της ιδιαίτερα επιθετικής εκστρατείας του Churchill σε συνδυασμό με την επιθυμία των Βρετανών ψηφοφόρων για κοινωνική ανοικοδόμηση.
Ωστόσο, το 1951 ο Churchill επανήλθε και πάλι στον Πρωθυπουργικό θώκο, ενώ δύο χρόνια αργότερα χρίστηκε ιππότης από την Βασίλισσα Ελισσάβετ ΙΙ. Μάλιστα, το ίδιο έτος κέρδισε και το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας για “την αριστοτεχνία του στην ιστορική και βιογραφική περιγραφή, καθώς επίσης και για τη θαυμάσια αγόρευση του ως προς την υπεράσπιση δοξασμένων ανθρώπινων αξιών”, σύμφωνα με την επιτροπή του Βραβείου Νόμπελ.
Τον Απρίλιο του 1955 παραιτήθηκε από την θέση του Πρωθυπουργού ύστερα από μία θητεία δίχως ιδιαίτερες εκπλήξεις. Για πολλά από τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ακόμα και η προσωπική του δύναμη δεν κατέστη ικανή να αντισταθεί στην εγκεφαλική αρτηριοσκλήρωση, μία διαταραχή του εγκεφάλου, από την οποία έπασχε, αποβιώνοντας εν τέλει στις 24 Ιανουαρίου του 1965.
Ελάχιστη αμφισβήτηση υπάρχει ως προς το γεγονός ότι ο Winston Churchill αποτέλεσε μία πολιτική προσωπικότητα τεράστιας επιρροής και σημασίας. Άλλωστε, όπως αναφέρει ο Antony Storr “το 1940 ο Churchill έγινε ο ήρωας που πάντα ονειρευόταν να γίνει….Σε εκείνη την μαύρη στιγμή, αυτό που χρειαζόταν η Αγγλία δεν ήταν ένας ευφυής, σταθερός και ισορροπημένος ηγέτης. Αντιθέτως, αυτό που χρειαζόταν η χώρα ήταν ένας άντρας ο οποίος θα μπορούσε να κάνει όνειρα νίκης όταν όλα έμοιαζαν χαμένα. Ο Winston Churchill ήταν ένας τέτοιος άντρας”.
Βιβλιογραφία
- Charmley, John (1993). “Churchill, The End of Glory: A Political Biography”. New York: Harcourt Brace.
- Manchester, William (1988). “The Last Lion: Winston Spencer Churchill, Alone 1932–1940”. Boston: Little, Brown.
- Manchester, William (1988). “The Last Lion: Winston Spencer Churchill, Visions of Glory, 1874–1932”.Boston: Little, Brown.
- Nicholas, Herbert G. (2019). “Winston Churchill”, Encyclopædia Britannica.
- The International Churchill Society, https://winstonchurchill.org/