Γράφει η Άννα Σαράκη
Αρκετά είναι τα γεγονότα τα οποία ταλανίζουν την Ευρώπη, με το πιο σημαντικό από αυτά να αποτελεί το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα, το οποίο βρήκε την Ευρώπη εντελώς απροετοίμαστη. Αυτό το μεγάλο προσφυγικό-μεταναστευτικό κύμα δημιούργησε μια κατάσταση αποπνικτική, με αποτέλεσμα πολλά κοινωνικά προβλήματα να προκύψουν σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, όπως είναι η αναζωπύρωση των ακροδεξιών ιδεολογιών και η σφράγιση των συνόρων από πολλές χώρες της Ευρώπης. Από τη στάση αυτή, τα κράτη που επηρεάστηκαν περισσότερο ήταν οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, οι λεγόμενες χώρες πρώτης γραμμής. Αυτή, όμως, που επηρεάστηκε σε μεγάλό βαθμό ήταν η Ελλάδα, η οποία μη μπορώντας να ελέγξει τα θαλάσσια σύνορά της αλλά έχοντας και την «ατυχία» να γειτονεύει με τη χώρα από όπου έρχονται οι μεγάλες προσφυγικές ροές, την Τουρκία, η κατάσταση έγινε ανεξέλεγκτη. Από την άλλη μεριά, όμως, βλέποντας η Τουρκία τον σημαντικό της ρόλο στο προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα προσπάθησε να το εκμεταλλευτεί, απειλώντας Ελλάδα Ε.Ε. προκειμένου να εξυπηρετήσει δικά της συμφέροντα.
Το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα έχει τις ρίζες του στο όχι και τόσο μακρινό 2011, το οποίο αποτελεί συνέπεια του εμφυλίου πολέμου που ξέσπασε στη Συρία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, χιλιάδες άνθρωποι προκείμενου να γλυτώσουν από τα πυρά των αντιμαχόμενων πλευρών, να αναζητήσουν ένα καλύτερο μέλλον γι’ αυτούς και τις οικογένειές τους προς τη Δύση, με κύρια γέφυρα εξόδου την Τουρκία. Έτσι, από τότε μέχρι σήμερα, χιλιάδες Σύριοι πρόσφυγες φεύγουν από την Τουρκία και περνούν στον δυτικό κόσμο φτάνοντας στην Ελλάδα, έχοντας δώσει όλη τους την περιουσία σε Τούρκους διακινητές, προκειμένου να αναζητήσουν ένα πιο ασφαλές και καλύτερο μέλλον.
Βέβαια, όλη αυτή η κατάσταση έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργούνται έντονα κοινωνικά φαινόμενα στην Ελλάδα, αλλά και γενικότερα στην Ευρώπη. Πρόσφατα, είχαμε αρκετά περιστατικά στην Ελλάδα, όπου Έλληνες κάτοικοι των περιοχών που επρόκειτο να στέλνονταν ένας αριθμός προσφύγων, αντέδρασαν έντονα μη επιτρέποντας την εγκατάστασή τους εκεί, έχοντας πολλές φορές και την υποστήριξη των δημοτικών αρχών. Επίσης, δεν ήταν λίγες οι φορές που υπήρξαν επιθέσεις κατά προσφύγων-μεταναστών από ντόπιους κατοίκους σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, παρόμοια περιστατικά είχαμε και στην Τουρκία, η οποία αποτελώντας το συνεκτικό κρίκο του προσφυγικού ζητήματος με τη Δύση, πολλοί κάτοικοί της αγανάκτησαν από το χάος που επικρατούσε και ξεσπούσαν επεισόδια και από τις δυο πλευρές. Την ίδια στιγμή, υπήρξε μεγάλη αύξηση της εγκληματικότητας από την πλευρά των προσφύγων-μεταναστών, οπότε προέκυψε η ανάγκη να αντιμετωπιστεί άμεσα η εν λόγω κατάσταση.
Φτάνοντας στο 2016, βλέπουμε μια Ευρώπη αλλά και μια Τουρκία οι οποίες έχουν πληγεί σε μεγάλο βαθμό από το προσφυγικό ζήτημα και αδυνατούν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση μόνες τους. Γι’ αυτό το λόγο, αποφασίζουν από κοινού να υπογράψουν μια συμφωνία (Μάρτιος 2016) μέσω της οποίας θα ακολουθούνται πιο ευνοϊκές και σοβαρές διαδικασίες για την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης αλλά και για την καλύτερη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος. Στη Συμφωνία, λοιπόν, κάποια από τα ζητήματα που προβλέπονταν ήταν η μείωση της προσφυγικής-μεταναστευτικής ροής προς την Ευρώπη από την τούρκικη πλευρά, λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέτρα όπως την αποτροπή οποιουδήποτε ανοίγματος νέων θαλάσσιων ή χερσαίων οδών, ακόμη και αν χρειάζονταν για να το πετύχει αυτό, συνεργασία και με γείτονες χώρες. Επιπλέον, προβλέπονταν ότι για κάθε Σύριο που επιστρέφει στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά, ένας άλλος Σύριος θα μετεγκαθίσταται απευθείας από την Τουρκία στην Ε.Ε. Την ίδια στιγμή, η τούρκικη πλευρά δεσμεύτηκε ότι όποιος παράνομος μετανάστης έφτανε στην Ελλάδα, αυτός θα γυρνούσε πίσω στην Τουρκία. Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεσμεύτηκε ότι θα δώσει οικονομική βοήθεια ύψους 6 δις ευρώ στην Τουρκία, προκειμένου να μπορέσει να κρατήσει αυτόν τον μεγάλο αριθμό προσφύγων-μεταναστών που έχει, αλλά και για να παρέχει όλες τις πρώτες ανάγκες στους Σύριους πρόσφυγες, όπως εκπαίδευση, στέγη, τροφή και νερό.
Σίγουρα, η εισροή των προσφύγων δεν είναι τόσο μεγάλη όσο το 2015, μετά από την υπογραφή της Συμφωνίας. Βέβαια, τα αποτελέσματα δεν είναι και τα πιο θετικά. Πιο συγκεκριμένα, η Συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας λειτούργησε μερικώς όσον αφορά τη μείωση των προσφυγικών ροών από την Τουρκία και την ανέγερση χώρων (95 χώροι) όπου πάνω από 1 εκατομμύριο παιδιά πρόσφυγες λαμβάνουν το δικαίωμα στην εκπαίδευση αλλά και στέγαση. Κάποιες άλλες δεσμεύσεις που δεν τηρήθηκαν ήταν η ισότιμη κατανομή στις ευρωπαϊκές χώρες αλλά και οι επιστροφές προς την Τουρκία. Επίσης, έγινε αντιληπτό ότι πολλοί Τούρκοι διακινητές κινούνται εν γνώση της Κυβέρνησης η οποία τους αγνοεί επιδεικτικά, με αποτέλεσμα να παραβιάζεται και μία άλλη δέσμευση της Άγκυρας όπως το ότι είναι υποχρεωμένη να προστατεύει και να σέβεται τις ζωές των προσφύγων-μεταναστών. Ωστόσο, φαίνεται να κάνει το άκρως αντίθετο με το να επιτρέπει εσκεμμένα την παράνομη διακίνηση των προσφυγικών ροών προς την Ελλάδα, όπου δεν ήταν λίγες οι φορές που άνθρωποι πνίγηκαν στην προσπάθειά τους να φτάσουν στα ελληνικά νησιά.
Πλέον, βλέπουμε τον Κύριο Ερντογάν να καταθέτει νέους δικούς του όρους στην Ε.Ε., οι οποίοι αν δεν τηρηθούν θα αφήσει τους πρόσφυγες-μετανάστες να φτάσουν στην Ευρώπη και μαζί με αυτούς και τρομοκράτες. Συγκεκριμένα, οι όροι και τα πράγματα που επιδιώκει είναι τα εξής: θέλει νέα οικονομική βοήθεια από την Ε.Ε., τα κονδύλια να τα διαχειρίζονται οι τουρκικές κρατικές υπηρεσίες και όχι οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί ενώ επιθυμεί και την κατάργηση των θεωρήσεων για τους Τούρκους πολίτες που ταξιδεύουν στην Ευρώπη. Βέβαια, για να γίνει αυτό, χρειάζονται κάποιες ορισμένες προϋποθέσεις που αφορούν την αλλαγή του αντιτρομοκρατικού νόμου της Τουρκίας. Άλλος όρος που θέτει ο Ερντογάν, ο οποίος είναι και ο πιο σημαντικός, είναι ότι για να αποδεχτεί την όποια συζήτηση για το προσφυγικό-μεταναστευτικό θα πρέπει από την πλευρά της η Ε.Ε. να αποδεχτεί την επιδίωξη της δημιουργίας τουρκικής ζώνης ασφαλείας στο συριακό έδαφος, με το επιχείρημα ότι το πρόβλημα θα λυθεί καθώς θα εγκατασταθούν σχεδόν ένα εκατομμύριο πρόσφυγες στη ζώνη αυτή. Επιπρόσθετα, από τη στάση που βλέπουμε να κρατάει η Τουρκία στο Αιγαίο, καταλαβαίνουμε ότι υπάρχουν πράγματα τα οποία επιθυμεί να κερδίσει και από την Ελλάδα και αυτό το οποίο θέλει είναι να δημιουργήσει ένα κλίμα φόβου στην Αθήνα, επιδεικνύοντας την ισχύ της -ευνοούμενη βέβαια και την αποχώρηση των Η.Π.Α από θέματα της διεθνή σκηνής- για να επιτύχει τα συμφέροντά της στο Αιγαίο. Ενδεχομένως, μέσα από όλη αυτή την διαδικασία, ο Τούρκος Πρόεδρος να θέλει να προκαλέσει ένα αίσθημα θαυμασμού προς το πρόσωπό του από τον λαό του αλλά και αίσθημα φόβου στον υπόλοιπο κόσμο για τον «παντοδύναμο» ηγέτη. Η αλήθεια είναι ότι ισχυρές χώρες της Ευρώπης, όπως η Γερμανία, δείχνουν μια έντονη ανησυχία με τη στάση του Ερντογάν και είναι πολύ επιφυλακτικές στην όποια κίνησή τους με την Τουρκία. Αυτό φαίνεται και με την σχετικά ουδέτερη στάση που κρατάει η Γερμανία με Συμφωνία Λιβύης-Τουρκίας η οποία δείχνει ότι δεν θέλει να δυσανασχετήσει την Τουρκία.
Όσον αφορά τον τεράστιο αριθμό προσφύγων-μεταναστών που έχει η Τουρκία, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι έχει επωμιστεί ένα μεγάλο βάρος με το να φιλοξενεί περίπου 4 εκατομμύρια Σύριους στο έδαφός της και μερικές εκατοντάδες χιλιάδες μεταναστών, με ό,τι συνεπάγεται αυτό όπως μεγάλο οικονομικό βάρος και έντονα κοινωνικά προβλήματα. Αλλά, επίσης, δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανείς ότι η Τουρκία προσπαθεί να βγει κερδισμένη από την όλη κατάσταση, όπως για παράδειγμα από το γεγονός ότι έχει πάρει ένα μεγάλο ποσοστό των προσφύγων-μεταναστών και το έχει εγκαταστήσει σε περιοχές με έντονη κουρδική παρουσία για να υπάρξει μία αλλοίωση. Το ίδιο προσπαθεί να πετύχει και στην περίπτωση της βορειοανατολικής Συρίας με την δημιουργία τουρκικής ζώνης ασφαλείας.
Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω, μπορεί εύκολα να καταλάβει κανείς ότι η Ευρώπη- και συνεπώς και η Ελλάδα- είναι δέσμια της Τουρκίας όσον αφορά το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα. Αν η Άγκυρα κρατούσε μία διαφορετική στάση, τα πράγματα θα είχαν οπωσδήποτε άλλη εξέλιξη. Όμως, εξαρτόμαστε από μία χώρα η οποία δεν είναι δημοκρατική και έχει έντονες επεκτατικές βλέψεις, γι’ αυτό προσωπικά θεωρώ ότι η αναζήτηση μίας λύσης θα είναι δύσκολη. Δεν πρέπει, όμως, η Ε.Ε. να γίνει υποχείριο της Τουρκίας. Η Ευρώπη πρέπει να παραμείνει ενωμένη και να πιέσει και την Τουρκία στο να τηρήσει την Συμφωνία, ίσως κάνοντας και η ίδια κάποιες υποχωρήσεις. Αν και η ιστορία μας έχει δείξει ότι όταν η Άγκυρα παίρνει αυτό που θέλει δεν σταματάει εκεί, θα ζητήσει και περισσότερα.
Πηγές:
- Μελέτης Νίκος, Πως πρέπει να αντιμετωπιστεί το σχέδιο του Ερντογάν να γεμίσει την Ελλάδα με πρόσφυγες, Hellas Journal, Σεπτέμβριος 22, 2019. Διαθέσιμο σε: https://hellasjournal.com/2019/09/pos-prepei-na-antimetopistei-to-schedio-toy-erntogan-na-gemisei-tin-ellada-me-prosfyges/
- Τουμάσης Πάνος, Μητσοτάκης στο Politico για το μεταναστευτικό: «Φτάνουμε στα όρια μας», HuffPost, Οκτώβριος 18, 2019. Διαθέσιμο σε :https://www.huffingtonpost.gr/entry/metsotakes-ston-politico-e-ellada-afenei-piso-tes-ten-krise-kai-semmetechei-enerya-sten-atzenta-tes-ee_gr_5da97002e4b0e0f037899bb1
- Καλεντερίδης Σάββας, Το μεταναστευτικό απογυμνώνει γεωπολιτικά την Ελλάδα, Pontos News, Οκτώβριος 27, 2019. Διαθέσιμο σε:http://www.pontos-news.gr/article/201050/metanasteytiko-apogymnonei-geopolitika-tin-ellada
- Κοραή Χριστίνα, Το overdose από το μεταναστευτικό, η τουρκική ακτοφυλακή που δεν απαντά στα σήματα, οι συνεχιζόμενες υπουργικές αρρυθμίες και τα νέα κλειστά κέντρα, NEWPOST, Νοέμβριος 19, 2019. Διαθέσιμο σε: http://newpost.gr/politiki/5dd3eb9413b2e0dd7b60f127/to-overdose-apo-to-metanasteytiko-i-toyrkiki-aktofylaki-poy-den-apanta-sta-simata-oi-synehizomenes-ypoyrgikes-arrythmies-kai-ta-nea-kleista-kentra
- ΤοΒΗΜΑ Team, Ζάιμπερτ για μεταναστευτικό: Τήρηση της Κοινής Δήλωσης Ευρωπαϊκής Ένωσης- Τουρκίας, ΤΟ ΒΗΜΑ, Σεπτέμβριος 30, 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.tovima.gr/2019/09/30/society/zaimpert-gia-metanasteytiko-tirisi-tis-koinis-dilosis-eyropaikis-enosis-tourkias/
- Κουρουτζής Τζώρτζης, Το Μεταναστευτικό στην ατζέντα Ελλάδας, Τουρκίας και Ευρώπης, LIBERAL, Οκτώβρης 1, 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.liberal.gr/apopsi/to-metanasteutiko-stin-politiki-atzenta-elladas-tourkias-kai-europis/268594
Πηγή εικόνας: ΕΥΡΩΠΗ: Ηχηρό ράπισμα της Ε.Ε. στην Τουρκία, allaNea.gr, Ιούνιος 18, 2019. Διαθέσιμο σε: http://allanea.gr/06/2019/eurwpi-tourkia-190618/