Γράφει ο Ανδρέας Ιωαννίδης
Βιογραφικά στοιχεία:
Ιωσήφ Στάλιν. Μία φυσιογνωμία τόσο αμφιλεγόμενη, συνάμα όμως τόσο εμβληματική και χαρισματική. Το όνομα του ταυτισμένο με τον κομμουνισμό, την δημιουργία «Υπαρκτού Σοσιαλισμού», την εξάπλωση και εδραίωση του στην Ανατολική Ευρώπη –κι όχι μόνο- καθώς επίσης την παγίωση της Σοβιετικής Ένωσης ως παγκόσμια υπερδύναμη στο διεθνές στερέωμα στα μεταπολεμικά χρόνια. Ποιά είναι όμως η αλήθεια για τον βραχύσωμο άντρα που κυβέρνησε και στιγμάτησε με τις πολιτικές του και τις πράξεις του, την ιστορία; Ποιός ήταν, πώς έφτασε εκεί και τι τον έκανε τόσο αμφιλεγόμενο; Ο Ιωσήφ Στάλιν, ήταν γιος δύο δουλοπάροικων από τη Γεωργία, του Βησσαρίων Ιβάνοβιτς (που σημαίνει γιός του Ιβάν) Τζουγκασβίλι και της Αικατερίνης Γκαλάτζε (Κέκε). Ο πατέρας του ήταν και αυτός γόνος οικογένειας δουλοπάροικων και ήταν στο επάγγελμα τσαγκάρης. Η μητέρα του ήταν ορφανή κόρη αγροτών. Ο Βησσαρίων και η Κέκε, παντρεύονται το Μάιο του 1874 στο Γκόρι, μία κωμόπολη 6000 κατοίκων χωρίς ιδιαίτερη πνευματική ζωή, με ελάχιστη έως μηδενική βιομηχανία, που την διασχίζει ο ποταμός Κούρα και κάνει στάση η σιδηροδρομική γραμμή Τιφλίδα- Πότι. Σε ένα σπίτι που σήμερα είναι μουσείο, ο Βησσαρίων εγκαθιστά το μικροσκοπικό του τσαγκάρικο για να μπορεί να βγάζει τα προς το ζην, ενώ η Κέκε ήταν εργάτρια. Το σπίτι ήταν ανήλιαγο, μικρό και υγρό, με μόλις ένα δωμάτιο και μία κουζίνα. Ελάχιστο φως έμπαινε, καθώς υπήρχε μόλις ένα παράθυρο στο σπίτι, φτιαγμένο από τούβλο, ενώ ελάχιστα έπιπλα υπήρχαν μέσα. Αυτό το πραγματικά μικρό σπίτι στοίχιζε ενάμιση ρούβλι το μήνα (ποσό πού ήταν περίπου το 1/10 του μηνιαίου μισθού). Η Κατερίνα αν και γέννησε τρία παιδιά από το 1875 ως το 1878, δεν κατόρθωσε να δει κανένα από αυτά τα τρία να ζει, αφού πέθαναν λίγο μετά τη γέννησή τους. Ώσπου, στις 19 Δεκεμβρίου του 1878 γεννιέται ένα παιδί πιο δυνατό από τα άλλα. Αυτό το παιδί ήταν ο Ιωσήφ. Ο ίδιος το 1921 μεταφέρει την ημερομηνία γέννησής του από 19 Δεκεμβρίου του 1878, σε 21 Δεκεμβρίου του 1879, πιθανότατα επηρεασμένος από τον μύθο της περσικής παράδοσης που θέλει στις 21 του Δεκέμβρη να γεννιούνται τα παιδιά του κακού. Το σπίτι όμως, έμελλε να είναι το τελευταίο πρόβλημα για τον Ιωσήφ και την μητέρα του. Ο πατέρας του ήταν μέθυσος, ξόδευε σχεδόν ό,τι έβγαζε από το τσαγκάρικο στα καπηλεία και την βότκα. Το τσαγκάρικο δεν πήγαινε καλά, έβλεπε τις φιλοδοξίες του για μία καλύτερη ζωή να καταστρέφονται, και έτσι ξεσπούσε στην οικογένεια του χτυπώντας τον μικρό Ιωσήφ και την Κέκε. Ο χωρισμός δεν άργησε να έρθει, με τον Βησσαρίων να φεύγει για την Τιφλίδα ώστε να εργαστεί στο εργοστάσιο υποδημάτων Αντελαχάνωφ και την Κέκε να μένει πίσω στο Γκόρι με τον μικρό Σοσό (υποκοριστικό του Ιωσήφ). Η κράση του παιδιού αυτού ήταν πάρα πολύ γερή. Ο Ιωσήφ ήτανε ένα φιλάσθενο παιδί, με μεγάλη αγάπη στη μητέρα του και αρκετά δύστροπο. Στα 9 του, τον χτυπάει άμαξα, εκείνος επιζεί. Παράλληλα περνάει και ευλογιά, τα σημάδια της οποίας μετέπειτα γίνονται η αιτία να αποκτήσει το παρατσούκλι βλογιοκομμένος. Σαν παιδί ήταν χαρισματικό, προικισμένο εγκεφαλικά και οξυδερκές, χωρίς βέβαια να ισχύει το ίδιο και για τα αθλητικά του προσόντα. Η Αικατερίνη ήταν πολύ βαθιά θρησκευόμενη και είχε ως όνειρο της να δει τον γιο της σε μία θέση κληρικού, έτσι ώστε να μπορέσει να ξεφύγει από την χαμηλή κοινωνική τάξη και ταυτόχρονα να χαίρει και ενός κάποιου σεβασμού. Έτσι στέλνει τον Ιωσήφ στο ορθόδοξο δημοτικό σχολείο του Γκόρι. Η αντίληψη και η εξυπνάδα του παιδιού του κερδίζουν υποτροφία στο σχολείο αξίας τριών ρουβλίων, ταυτόχρονα όμως η μητέρα καθαρίζει το κτίριο όπου φοιτά ο γιος της, για να κερδίζει ένα πενιχρό μισθό. Το Μάιο του 1894, ο Στάλιν τελειώνει το σχολείο του Γκόρι, ενώ μάλιστα είχε και τον καλύτερο βαθμό απ’ όλους τους συμμαθητές του. Στις 2 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους ο Σοσό, εισέρχεται στην ιερατική σχολή της Τιφλίδας, προκειμένου να γίνει παππάς. Η είσοδος στη σχολή όμως, του επιφύλασσε διαφορετικούς δρόμους, καθώς η μετακόμιση του στην πρωτεύουσα της Υπερκαυκασίας, θα τον έφερνε σε επαφή όχι τόσο με το Θεό, αλλά κυρίως με τον σοσιαλισμό, τον Μarx και την παράνομη και επαναστατική ζωή. Η Ιερατική σχολή της Τιφλίδας ήταν ένα ιδιαίτερο Ίδρυμα. Κατά κύριο λόγο αποτελούσε το βασικό κέντρο διανόησης της περιοχής, αν και δεν ήτανε ανώτερη σχολή. Ένα σκληρό Ίδρυμα, θύμιζε περισσότερο στρατό παρά κάποια σχολή. Εξαιρετικά αποκομμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο, οι μαθητές, περνούσαν από πολύ αυστηρούς ελέγχους όπως για παράδειγμα ο έλεγχος των κοιτώνων τους από τους μοναχούς, για κατοχή οποιουδήποτε αντικειμένου ή βιβλίου το οποίο δεν ήταν σύμφωνο με τις αρχές της σχολής. Οι σπουδαστές διέμεναν μέσα σε αυτή, μέρα και νύχτα, με μοναδικό διάλειμμα ένα δίωρο ή τρίωρο απογευματινό το οποίο προέκυπτε κατόπιν γραπτής αίτησης στον υπεύθυνο μοναχό της τάξης. Τα μαθήματα τα οποία λάμβαναν χώρα σε αυτή τη σχολή ήταν μαθήματα θεολογίας, ψαλμών και προσευχών, ενώ δεν έλειπαν συζητήσεις και πραγματείες πάνω σε θρησκευτικά θέματα και πρόσωπα. Ο αυθορμητισμός, ο νεανικός ενθουσιασμός είχαν δώσει τη θέση τους στην σκληρή πειθαρχία και την οργάνωση σε αυτό το όργανο εκρωσιμού της κοινωνίας. Σε αυτή τη σχολή ο Ιωσήφ, θα δείξει κι άλλη μία φορά τις πνευματικές του ικανότητες, όντας μέσα στους καλύτερους σπουδαστές του Ιδρύματος στα τέσσερα από τα πέντε χρόνια φοίτησης του σε αυτό. Εξαιρετικά σχολαστικός, εργατικός και μελετηρός, κερδίζοντας υποτροφίες, αποτελώντας έτσι ένα παράδειγμα σπουδαστή. Παρόλα αυτά, μία φυσιογνωμία σαν και αυτόν δεν θα μπορούσε να επαναπαυτεί μόνο στις θεϊκές διδαχές. Από πολύ νωρίς ήρθε σε επαφή με την δανειστική βιβλιοθήκη της πόλης από την οποία δανειζόταν βιβλία που κάθε άλλο παρά σχέση είχαν με την ιερατική σχολή. Από αυτή τη βιβλιοθήκη είχε μελετήσει και το έργο «Ο πατροκτόνος» του Αλεξάντρ Καζμπέγκι, έργο που τον επηρεάζει τόσο βαθιά, ώστε να υιοθετήσει το όνομα του ήρωα του βιβλίου, ως προσωπικό του παρατσούκλι. Το ψευδώνυμο αυτό θα το συνοδεύει ακόμη και όταν θα γίνει μέλος των μπολσεβίκων και δεν είναι άλλο από το Κόμπα. Το 1898 γίνετε μέλος της Messame Dassy (τρίτη ομάδα), δηλαδή μία ομάδα μαρξιστών διανοουμένων με μαρξιστική φιλολογία. Η Messame Dassy, θα διασπαστεί σε δύο ομάδες, τους λεγκαλιστές, δηλαδή αυτούς που μένουν κυρίως στην οικονομική ανάλυση της μαρξιστικής θεωρίας και πιο μετριοπαθείς συνάμα, ενώ από την άλλη υπάρχουν αυτοί που επιθυμούν την ζύμωση (πολιτική), μαζί με τους εργάτες. Ο Στάλιν συντάσσεται με τη δεύτερη, η οποία αποτελούσε την «αριστερή» μειοψηφία της οργάνωσης. Τον τελευταίο αυτό χρόνο της φοίτησης του στην ιερατική σχολή, το πρόσωπο του εργατικού και επιμελή σπουδαστή αλλάζει και μετατρέπεται σε έναν αυθάδη, δύστροπο καβγατζή, διόλου επιμελή και πολλές φορές τιμωρείται, με το βιβλίο διαγωγής του να γράφει όλα του τα συνεχή παραπτώματα. Με αυτό τον τρόπο, στις 29 Μαΐου του 1899, ο Στάλιν αποβάλλεται από την ιερατική σχολή με αφορμή την μη συμμετοχή του σε εξετάσεις. Παρόλα αυτά η πραγματική αιτία ήταν η μαρξιστική προπαγάνδα που ασκούσε μέσα στο ίδρυμα.
Η καταγωγή του και η τάξη του πάντα θα τον έκαναν να διαφέρει από τους υπόλοιπους συντρόφους του, καθώς το ταξικό μίσος για αυτόν δεν αποτελούσε δεύτερη φύση. Για εκείνον ήταν ηθική Δικαίωση, ήταν αυτό που πραγματικά τον συγκινούσε. Δεν ξέχασε ποτέ από που προερχόταν.
Μόλις μερικούς μήνες μετά
από τη διαγραφή του από την ιερατική σχολή Τιφλίδας, ο Κόμπα, ξεκινάει να
εργάζεται στο Αστεροσκοπείο Τιφλίδας. Το Αστεροσκοπείο παρέχει στέγη. Ο Στάλιν
ξεκινάει να γίνεται πιο ενεργός συνδικαλιστικά συμμετέχοντας στον παράνομο
όμιλο -συνδικάτο των σοσιαλδημοκρατών Σιδηροδρομικών υπαλλήλων-. Η στέγη που
παρέχει η εργασία του, του έχει εξασφαλίσει την απαραίτητη κάλυψη απέναντι στην
αστυνομία, καθώς επίσης και ένα μέρος για να μπορεί να μαζεύει και να οργανώνει
ομάδες εργατών. Τους πρώτους μήνες διαμονής του στο Αστεροσκοπείο, καταπιάστηκε
μαζί με άλλους στην προετοιμασία της Πρωτομαγιάς στον Καύκασο. Θα ήταν μία
εκδήλωση αλληλεγγύης στους εργάτες της Ευρώπης. Ήταν ο πρώτος δημόσιος ομιλητής
σε αυτή την εκδήλωση. Μία εκδήλωση πολύ άτολμη, συνάμα όμως ρηξικέλευθη για τα
δεδομένα της εποχής. Η οργάνωση της πρωτομαγιάς του 1901 θα ήταν το μέλημα του
για τον επόμενο χρόνο. Μίας πρωτομαγιάς που θα σημαδευτεί από την βία των
Κοζάκων και των μαστίγιων τους, της σύλληψης
15 διαδηλωτών και τραυματισμών άλλων 14. Η παράνομη ζωή για τον Στάλιν
συνέχισε για τα επόμενα 10 – 12 χρόνια. Πηγαίνει φυλακή τον Απρίλιο του 1902
στο Βατούμ, το 1903 μεταφέρθηκε στη φυλακή Νόβαγια Ούντα από την οποία απέδρασε
του 1904. Το 1905 παίρνει μέρος στην Εθνική συνδιάσκεψη του κόμματος στο
Τάμερφορς, με το ψευδώνυμο Ιβάνοβιτς και παράλληλα συναντάει για πρώτη φορά τον
Λένιν. Έκτοτε και για τα επόμενα χρόνια, δηλαδή μέχρι και την πτώση του
τσαρικού καθεστώτος όπως επίσης μέχρι και μετά τον θάνατο του Λένιν (21
Ιανουαρίου του 1924) ακολουθεί μία σταθέρη πορεία αναρήχησης στη εξουσία. Μόνο που ο δρόμος προς τα εκεί ήταν γεμάτος ανατροπές, συγκρούσεις
και ανταγωνισμό.
Η άνοδος στην εξουσία:
Το 1912 ο Στάλιν γίνεται
μέλος της κεντρικής επιτροπής του κόμματος των μπολσεβίκων. Μετά το πέρας της
οκτωβριανής επανάστασης του 1917, ο Στάλιν κατάφερε να καταξιωθεί και να ανέβει
σιγά-σιγά στην ιεραρχία του κόμματος των μπολσεβίκων. Αφού αυτοί έγιναν
κυβέρνηση, του αναθέτεται η επιτροπή των εθνοτήτων. Κανείς δεν θα μπορούσε να
είναι πιο κατάλληλος από αυτόν για τη συγκεκριμένη θέση, αφού είναι ένα
κομματικό στέλεχος, σε υψηλή θέση, το οποίο προέρχεται από τα χαμηλότερα
κοινωνικά στρώματα ενώ επίσης δεν είναι Ρώσος. Αποτελούσε μέλος της λεγόμενης τριανδρίας
που κυβερνούσε τη χώρα εκείνη την εποχή. Την τριανδρία αυτή αποτελούσαν Λένιν,
Τρότσκι και Στάλιν. Οι δύο πρώτοι θεωρούνταν σχεδόν ίσοι, αν αναλογιστεί κανείς
πως σε ολόκληρο τον κόσμο, όταν κάποιος μιλούσε για τη Σοβιετική Ένωση, μιλούσε
για την κυβέρνηση των Λένιν-Τρότσκι. Ο Στάλιν σε αντίθεση με τον Τρότσκι
λειτουργούσε πιο “δορυφορικά” όσον αφορά το Λένιν, ακολουθώντας τον
πιστά και σταθερά, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι δεν είχε πολιτική βούληση-
συγκρότηση ή ότι δεν παρέκκλινε από τα λεγόμενα του Λένιν. Ο τελευταίος έδειχνε
να το γνωρίζει αυτό και εκτιμούσε πάρα πολύ την δουλειά που έκανε ο Στάλιν
σχετικά με τον διοικητικό τομέα, καθώς και την τεράστια συνεισφορά που είχε σε
αυτόν. Από την άλλη ο Τρότσκι, ήταν πιο ανεξάρτητος, επίτροπος του πολέμου, μία
δυναμική προσωπικότητα η οποία μήνες μετά την οκτωβριανή επανάσταση θα έρθει σε
ευθεία ρήξη με τον Στάλιν.
Ουσιαστικά η κόντρα των δύο αντρών, έχει τις ρίζες της πολύ πριν το θάνατο του
Λένιν και την επιδίωξη και των δύο για ανέλιξη στην εξουσία. Το 1918 ξεσπά
εμφύλιος στη Ρωσία. Δύο μέτωπα ήταν ανοιχτά, στον Βορρά και στο Νότο. Στο
μέτωπο του βορρά στάλθηκε ο επίτροπος πολέμου και υπεύθυνος Λέον Τρότσκι, ενώ
στο μέτωπό του Νότου πήγε με Ένοπλες Δυνάμεις ο Ιωσήφ Στάλιν. Ο Στάλιν,
επέστρεψε πίσω, εκεί
που ξεκίνησε. Στο Τσαρίτσιν, ο επίτροπος των εθνοτήτων, συνάντησε μερικούς
παλιούς γνώριμους. Ένας από αυτούς ήταν ο Κλιμ Βοροσίλωφ, πρώην εργάτης και
πρώην συνεργάτης του Στάλιν στην μπολσεβίκικη επιτροπή του Μπακού που καθοδηγούσε
τους εργάτες του συνδικάτου του πετρελαίου. Τη δεδομένη στιγμή ήταν
υπαξιωματικός. Ο Στάλιν ήθελε αυξημένες στρατιωτικές αρμοδιότητες τη δεδομένη
στιγμή απέναντι στην απειλή που είχε ξεσπάσει στο Τσαρίτσιν. Ο Τρότσκι
αντιμετώπιζε με δυσπιστία την άποψη του Στάλιν για τη στρατιωτική πολιτική κι
έτσι η μεγαλύτερη διαμάχη στην ιστορία της Ρωσίας έθετε τις βάσεις της.
Ουσιαστικά, η μεταξύ τους διαμάχη δεν ήταν τόσο σύγκρουση απόψεων ή πολιτική
αντιπαράθεση, αλλά μία διαμάχη ζηλοφθονίας και μνησικακίας από τη μεριά του
Στάλιν ο οποίος φθονούσε την σταθερά αυξανόμενη επιρροή που μπορούσε να ασκήσει
ο Τρότσκι στην κυβέρνηση. Μετά από 5 περίπου χρόνια ap;o την
επιτυχία στο Τσαρίτσιν, η πόλη μετονομάστηκε σε Στάλινγκραντ, προς τιμήν του
Ιωσήφ Στάλιν που έφερε σε πέρας την αποστολή στην περιοχή.
Μετά τον εμφύλιο πόλεμο ο Στάλιν βρέθηκε στην πλεονεκτική θέση να κατέχει τρία
αξιώματα εξαιρετικά μεγάλης σημασίας. Διατήρησε το επιτροπάτο των εθνοτήτων,
ενώ παράλληλα πέρασαν στα χέρια του μία ακόμα επιτροπή – αυτή της έργατοαγροτικής
επιθεώρησης- ενώ έγινε μέλος και του πολιτικού γραφείου. Επίτροπος της Αγροτικής
επιθεώρησης, ονομάστηκε το 1919 κατόπιν πρότασης του Ζηνόβιεφ. Το επιτροπάτο
αυτό ονομαζόταν Ράμπκιν και είχε ως απώτερο σκοπό να ελέγχει από την κορυφή ως
τη βάση και αντίστροφα κάθε κλάδο της διοίκησης έτσι ώστε να εξαλειφθούν τα δύο
βασικά ελαττώματα που κληροδοτήθηκαν από την τσαρική κοινωνία στην Σοβιετική.
Αυτά ήταν η ανεπάρκεια και η διαφθορά. Δεν υπήρχε λοιπόν πιο κατάλληλο άτομο
από τον Στάλιν, ο οποίος έπρεπε να δρα σαν ένας πολύ αυστηρός ελεγκτής του
σαθρού αυτού συστήματος. Η θέση του στο πολιτικό γραφείο, η κατά τα άλλα
εξαιρετικά προνομιακή θέση, ήρθε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στη
Ρωσία. Στον εμφύλιο πόλεμο αυτή αποτελούνταν από πέντε άτομα: Τον Λένιν, τον
Τρότσκι, τον Στάλιν, τον Κάμενεφ και τον Μπουχάριν. Ο Στάλιν, ήδη από τις αρχές
του 1919, ήταν ο επίσημος συνδετικός κρίκος του πολιτικού και του οργανωτικού
γραφείου εξασφαλίζοντας έτσι την ενότητα πολιτικής και οργάνωσης. Στις 3 Απρίλη
του 1922, διορίζεται γενικός γραμματέας της κεντρικής επιτροπής, αυξάνοντας
δραματικά με αυτό τον τρόπο την ισχύ του. Αυτό που κορύφωσε την ισχύ του όμως,
ήταν ο θάνατος του Λένιν (21 Ιανουαρίου 1924) που έμελλε να τον κάνει αρχηγό
του κράτους. Από τη στιγμή που ανεβαίνει στην εξουσία, καταφέρνει με διάφορους
ελιγμούς να παγιώσει την θέση του και να δημιουργήσει ένα κλίμα-σύστημα που δεν
θα έχει αντιπάλους και αντίζηλους στο στενό -και μη- πολιτικό του περιβάλλον.
Αυτό επιτυγχάνεται είτε μέσω των εκκαθαρίσεων στο κόμμα, είτε των δηλώσεων
μεταμέλειας όσον αφορά κυρίως το ιδεολογικό υπόβαθρο των μελών που του
αντιτάσσονταν, είτε μέσω εξοριών. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι, η
καθαίρεση, η εξορία, και η μετέπειτα δολοφονία του Λέων Τρότσκι.
Πολιτικό έργο (εσωτερικό- εξωτερικό):
Από τη στιγμή που ανεβαίνει στην εξουσία και για τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησής του θεωρείται από πολλούς ως ο άνθρωπος που βρίσκει τη χρυσή τομή, αυτός που ακολουθεί τη μεσαία οδό, δεν θέλει ακραίες λύσεις, ενώ παράλληλα μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί ένας πολύ μεγάλος μεταρρυθμιστής της ρωσικής κοινωνίας (αν όχι ο μεγαλύτερος) και της μετάβασης της στον 20ο αιώνα. Αξίζει να αναφέρουμε τα εξής. Η Σοβιετική Ένωση των 160 εκατομμυρίων ανθρώπων είχε πολύ μικρή βιομηχανική δύναμη, αναλογικά με το μέγεθος της, υπήρχε τεράστια διαφορά μεταξύ των αγροτών, πολλοί από αυτούς δεν είχαν καν τα απαραίτητα μέσα για να μπορούν να εργαστούν και να καλλιεργήσουν (η χαμηλότερη κάστα αγροτών που αποτελούνταν από πέντε εκατομμύρια αγρότες, που όργωναν με ξύλινα άροτρα), ενώ η συντριπτική πλειοψηφία του ρώσικου λαού μαστιζόταν από τον αναλφαβητισμό. Ο Στάλιν, πήρε δραστικά και ριζοσπαστικά για την εποχή μέτρα, οδήγησε στα σχολεία δεκάδες εκατομμύρια αναλφάβητους, μειώνοντας την απόκλιση που είχε η Ευρώπη και ο δυτικός κόσμος με την κομμουνιστική Ρωσία και όχι μόνο, οι αγρότες πέρασαν από το άροτρο στο τιμόνι εγκαινιάζοντας την εποχή των τρακτέρ στην Σοβιετικη επαρχία, ενώ η βιομηχανία αυξήθηκε εντυπωσιακά. Αυτό που πραγματικά τον κάνει αμφιλεγόμενο όμως, είναι ο τρόπος κι η σκοπιμότητα, που θέλει να πετύχει τα σχέδια του. Το πολιτικό του σχέδιο ονομάστηκε πενταετές σχέδιο, και αποτελείται από δύο κυρίους άξονες. Πρώτος είναι οι Υπερεκβιομηχάνιση της χώρας έτσι ώστε να μπορέσει να ανταγωνιστεί τις μεγάλες βιομηχανικές δυνάμεις του δυτικού κόσμου και δεύτερος είναι η κολεκτιβοποίηση των αγροτικών καλλιεργειών. Κανένα από τα δύο δεν ήρθε ομαλά, βαθμιαία, ή αναίμακτα. Αλλά ας πάμε πιο πίσω να δούμε τι έκανε πολιτικά πριν την άνοδο στην εξουσία.
Ήδη από το 1917 ως επίτροπος των εθνοτήτων, δείχνει να έχει εξαιρετικές ικανότητες στον να διαχειρίζεται τα θέματα εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής. Μόλις λίγες εβδομάδες από την εγκαθίδρυση μπολσεβίκων στην εξουσία ο Στάλιν βρέθηκε στο συνέδριο των σοσιαλδημοκρατών της Φινλανδίας ανακηρύσσοντας την ανεξαρτησία της Φιλανδίας από τη Ρωσία. Σαν επίτροπος του συγκεκριμένου τομέα, ασχολήθηκε με τα προβλήματα σχεδόν του μισού πληθυσμού της Σοβιετικής ομοσπονδιακής σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Ρωσίας, όπως λεγόταν το κράτος τότε. Από τα 140 εκατομμύρια τα οποία κατοικούσαν τη φορά μόλις το 75 ήταν ρωσικής εθνότητας Επομένως, δεν υπήρχε καταλληλότερος άνθρωπος από τον Στάλιν, ώστε να διαχειριστεί θέματα μειονοτικών ομάδων και εθνοτήτων που κατοικούσαν στο αχανές κράτος της Σοβιετικής Ένωσης.
Στον τομέα της αγροτικής ανάπτυξης, τα πράγματα δεν ήταν τόσο απλά. Γύρω του υπήρχαν συνιστώσες (αριστερές και δεξιές) όπου είχαν διαφορετικές απόψεις πάνω στα θέματα της αγροτικής ανάπτυξης στα θέματα διαχείρισης των ιδιωτών αγροτών και του καταμερισμού του πλούτου στον πρωτογενή παραγωγικό τομέα. Εκείνος αρχικά έδειχνε να συμμερίζεται περισσότερο τις απόψεις της δεξιάς συνιστώσας, δηλαδή αυτής που ήταν με τους κουλάκους, δηλαδή με τους έχοντες που αποτελούσαν ενάμιση με δύο εκατομμύρια των αγροτών από τα 25 που υπήρχαν στην Σοβιετική επικράτεια. Με την πάροδο του χρόνου κι αφού κατάφερε να “τελειώσει” την αριστερή συνιστώσα, άλλαξε στάση απέναντι και στη δεξιά, λέγοντας πως πρέπει να συνθλιφθούν οι κουλάκοι και να γίνει άμεση δραστική και γρήγορη κολεκτιβοποίηση της Αγροτικής παραγωγής. Με αυτό τον τρόπο ο Στάλιν, άσκησε βίαιη πολιτική, ήρθε σε ευθεία σύγκρουση με τους κουλάκους τους οποίους και εξαφανίσε ως τάξη. Το αιματοκύλισμα περίπου 8 εκατομμυρίων ανθρώπων (ίσως και παραπάνω) θα είναι πάντα από τα μελανά σημεία του Στάλιν.
Στον τομέα της
βιομηχανίας, ο Στάλιν θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν υπέρ της άμεσης
εκβιομηχάνισης της χώρας. Η Ρωσική βιομηχανία της δεκαετίας του 20 άγγιζε περίπου
μία αύξηση παραγωγής της τάξης του 20% με 30% ανά έτος. Το 1929, ο Στάλιν κάνει
την ριζική και αποφασιστική στροφή προς την ραγδαία εκβιομηχάνιση της χώρας. Τα
κονδύλια για τις παραγωγικές επενδύσεις ανέβηκαν στα 3.400 εκατομμύρια ρούβλια
την ώρα που το προηγούμενο έτος έφταναν τα 1.300. Το 16ο συνέδριο του ΚΚΣΕ, ο
Στάλιν παρασυρόμενος από την βιομηχανική φαντασία που επικρατούσε, δήλωσε ότι
το σχέδιο θα ολοκληρωθεί στα δυόμισι με τρία χρόνια και όχι στα πέντε για πολλούς
κλάδους της βιομηχανίας, ενώ είπε επίσης πως η βιομηχανία είχε εντολή να
αυξήσει κατά περίπου 50% την παραγωγή. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα της
πυρετώδους αυτής προσπάθειας εκβιομηχάνισης της χώρας είναι ότι ο χάλυβας και
το σίδερο αποτελούσαν η βάση της βιομηχανικής της δύναμης. Όταν ξεκίνησε το
πενταετές πρόγραμμα η Σοβιετική Ένωση έβγαζε τρεισήμισι εκατομμύρια τόνους
καθαρό σίδερο. Στο τέλος το 1933 έφτασε να παράγει 10 εκατομμύρια τόνους. Ο
ίδιος ο Στάλιν δεν ήταν ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα λέγοντας πως πρέπει με
κάθε τρόπο η παραγωγή να αυξηθεί στους 17 εκ. τόνους το 1933. Η Σοβιετική
βιομηχανία έφτασε κοντά σε αυτά τα επίπεδα παραγωγής λίγο πριν οι στρατιές του
Χίτλερ εισβάλλουν στην Ρωσία.
Το μεγαλύτερο του επίτευγμα στην εξωτερική πολιτική θα μπορούσαμε να πούμε ότι
είναι ο τρόπος που έδρασε στο διάστημα του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου με μόνη
εξαίρεση την έλλειψη διορατικότητας στην αρχή αυτού με το σύμφωνο Ρέμπεντροπ-
Μολότωφ το 1939. Ο τρόπος και οι χειρισμοί που κάνει σε Τεχεράνη, Πότσνταμ και
κυρίως Γιάλτα είναι πράγματι αξιοθαύμαστοι. Κυρίως το συνέδριο της Γιάλτα το
1945, εκτός του ότι χειρίζεται άψογα την εκρηκτική προσωπικότητα του Winston
Churchill και την ηγετική φυσιογνωμία του Φράνκλιν Ρούσβελτ, καταφέρνει να
παγιώσει τον υπαρκτό σοσιαλισμό, καθώς επίσης ένα block χωρών γύρω από αυτόν με
το ίδιο πολίτευμα. Παράλληλα όμως καταφέρνει, να εδραιώσει την Σοβιετική Ένωση-
Ρωσία, ως δεύτερο μεγάλο πόλο- παγκόσμια δύναμη, στο Διεθνές στερέωμα. Η Σ.Ε. έγινε μόνιμο
μέλος του συμβουλίου ασφαλείας του ΟΗΕ, δημιούργησε χώρες δορυφόρους γύρω της
από και στις οποίες μπορούσε να επηρεάζει στο εσωτερικό, κέρδισε διπλή ψήφο
Λευκορωσίας και Ουκρανίας μέσα στα
συμβούλια του ΟΗΕ, ενώ θα μπορούσαμε να πούμε ότι του πιστώνεται το γεγονός ότι
είχε δημιουργήσει πολύ ισχυρούς μηχανισμούς μέσα στο κράτος του, οι οποίοι
άντεξαν μέχρι και πολύ μετά το θάνατό του ακόμη και μέχρι και τη διάλυση της
Σοβιετικής Ένωσης.
Θάνατος και Διαδοχή:
Στις 5 Μαρτίου 1953, πεθαίνει σε ηλικία 75 ετών, από εγκεφαλική αιμορραγία. Η
σορός του τοποθετήθηκε δίπλα σε αυτή του Λένιν στο μαυσωλείο της κόκκινης
Πλατείας στη Μόσχα, ενώ υπήρξε λαϊκό προσκύνημα. Στην εξουσία τον διαδέχθηκε ο
Νικίτα Χρουστσόφ, πολιτικός σύμβουλος στρατηγού και συνδετικός κρίκος του
Στάλιν με το πεδίο της μάχης, στην μάχη του Στάλινγκραντ στο δεύτερο Παγκόσμιο
Πόλεμο. Ο Νικίτα Χρουστσόφ, θεωρείται ρεφορμιστής, ενώ έβγαλε στην επιφάνεια
πολλά από τα πεπραγμένα του Στάλιν. Κυβέρνησε από το 1958 μέχρι το 1964 και η
θητεία του ταυτίστηκε με την έναρξη του ψυχρού πολέμου και την πυραυλική κρίση
της Κούβας του 1961.
Ο σοσιαλισμός του Στάλιν, ήταν ψυχρός και άγριος, οι πρακτικές του, καθώς επίσης και η μακροχρόνια παραμονή του στην
εξουσία τον καθιστούν στην αντίληψη των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο ως ένα στυγνό
και σκληρό άνθρωπο και πολιτικό, παράλληλα κάποιες φορές ταυτίζεται και με την
έννοια του δικτάτορα. Για άλλους πατέρας των λαών, αυτός που κέρδισε το Δεύτερο
Παγκόσμιο Πόλεμο, αυτός που πήρε μία χώρα από το μηδέν και την έκανε τη δεύτερη
μεγαλύτερη βιομηχανική δύναμη στον κόσμο, μείωσε τον αναλφαβητισμό δραματικά
και έφτιαξε το αντίπαλο δέος των ΗΠΑ στο Διεθνές σύστημα. Το παιδί των
δουλοπάροικων από τον κόρη της Γεωργίας, έγινε ο μεγαλύτερος και πιο
αμφιλεγόμενος ηγέτης κράτους στην ιστορία, με το όνομά του να μνημονεύεται
ακόμα είτε με θετικούς είτε με αρνητικούς χαρακτηρισμούς, με κάποιες από τις
πολιτικές του πρακτικές και αποφάσεις να
έχουν αφήσει ανεξίτηλο σημάδι σε κράτη, λαούς και πολιτική. Ο Ιωσήφ
Βησσαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι Στάλιν, ήταν διαφορετικός, απόλυτος και αδιάλλακτος
και όπως κάθε τέτοια μεγάλη προσωπικότητα στην ιστορία δεν μπορεί να μην είναι
αμφιλεγόμενος και να αποτελείται από μία και μόνο αλήθεια.
Βιβλιογραφία:
Ισαακ Ντώυτσερ, Στάλιν: Πολιτική Βιογραφία, Αθήνα
1971, Εκδόσεις «Χρησμός», τόμος Α,
μετάφραση: Μ. Δρίβα
Jean-
Jacques
Marie,
Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι Στάλιν, Αθήνα 2003, Εκδόσεις Οδυσσέας