Γράφει η Αθανασία Μουρίκη
Το Ηνωμένο Βασίλειο διανύει μια περίοδο πολιτικής αστάθειας και κυβερνητικής κρίσης τα τελευταία χρόνια. Οι ηγέτες διαδέχονται ο ένας τον άλλον σε σύντομο χρονικό διάστημα -ιδιαίτερα τα τελευταία τέσσερα χρόνια- και ακόμη και αν καταφέρουν να διατηρήσουν το αξίωμά τους, δύσκολα ανταποκρίνονται στις πολιτικές τους προσδοκίες.
Οι κυβερνήσεις που έχουν αναλάβει τα ινία της Μεγάλης Βρετανίας από το 2010 έως σήμερα, συνέβαλαν όλες στην αποσταθεροποίηση της βρετανικής πολιτικής πραγματικότητας. Ξεκινώντας από τον David Cameron, ο οποίος αν και παρέμεινε πρωθυπουργός για 6 χρόνια, από το 2010 έως το 2016, απέτυχε να διατηρήσει τη σταθερότητα στη χώρα. Ο David Cameron επί της πρωθυπουργίας του προκήρυξε δημοψήφισμα για την αποχώρηση της Βρετανίας από την Ευρωπαική Ένωση, προσδοκώντας ότι αυτό θα ενίσχυε τις πολιτικές και οικονομικές σχέσεις της χώρας με την Ευρώπη. Η απροσδόκητη ψήφος των Βρετανών πολιτών υπέρ της αποχώρησης από την Ένωση οδήγησε τη χώρα σε πολιτικό χάος.
Την εσφαλμένη αυτή απόφαση ακολούθησε η παραίτηση του David Cameron, και η άνοδος της Theresa May στην εξουσία το 2017. Η τριετής θητεία της Theresa May έχει χαρακτηριστεί ως καταστροφική για τη Βρετανία. Οι διαμάχες στο εσωτερικό του κόμματός και η αδυναμία να διαχειριστεί σωστά το ζήτημα του Brexit, οδήγησαν την κυβέρνηση σε παραίτηση το 2019.
Την Theresa May διαδέχθηκε το 2019 ο Boris Johnson. Ο Johnson κατόρθωσε να διαχειριστεί αποτελεσματικά το ζήτημα του Brexit οδηγώντας το Ηνωμένο Βασίλειο εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2020. Παρά τους σωστούς χειρισμούς στην αποχώρηση της Βρετανίας από τη ΕΕ, δεν ήταν προετοιμασμένος για μια θανατηφόρα πανδημία. Η πανδημία του Covid-19 και οι οικονομικές συνέπειές της, όπως ο πληθωρισμός, αποδιοργάνωσαν την κυβέρνηση Johnson, η οποία και παραιτήθηκε, έπειτα από τριετή θητεία, το 2022.
Η διάδοχός του, Mary Elizabeth Truss, ανέλαβε ως πρωθυπουργός τον Σεπτέμβριο του 2022. Η πρωθυπουργία της κορύφωσε το πολιτικό χάος της Βρετανίας με την ίδια να παραιτείται ένα μήνα μετά την ανάληψη των καθηκόντων της. Η Truss έδωσε υποσχέσεις που δεν μπόρεσε να εκπληρώσει. Συγκεκριμένα, οραματιζόταν μειώσεις φόρων χωρίς να μειώσει τις κρατικές δαπάνες και χωρίς να υπολογίσει σωστά την άνοδο των τιμών της ενέργειας και τον πληθωρισμό που προκάλεσε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Έχοντας να αντιμετωπίσει μια κυβερνητική κρίση, τον Οκτώβριο αντικαθίσταται από τον Rishi Sunak, μένοντας στη ιστορία ως η πρωθυπουργός με τη μικρότερη θητεία στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Όσον αφορά τον Sunak, ο ίδιος παραμένει στην εξουσία, ωστόσο είναι αβέβαιο το αν θα επιτύχει τις πολιτικές του φιλοδοξίες, απαλλάσσοντας το Ηνωμένο Βασίλειο από το χάος που προκάλεσαν οι προηγούμενοι πρωθυπουργοί.
Πέντε ταραχώδεις κυβερνήσεις, λάθος χειρισμοί και αποφάσεις και πέντε παραιτήσεις πρωθυπουργών, έχουν βυθίσει τη Μεγάλη Βρετανία σε ένα πολιτικό αδιέξοδο. Τα δεδομένα αυτά καθιστούν εύλογο το ερώτημα του ποια γεγονότα ευθύνονται για τις αναταραχές αυτές.
Πρώτα απ’ όλα, το Brexit. Από το 2016, το Brexit έχει κατηγορηθεί ως η κύρια αιτία της πολιτικής αναταραχής στο Ηνωμένο Βασίλειο. Όπως επισημάνθηκε και προηγουμένως, το Brexit ήταν η αιτία που οδήγησε τόσο τον David Cameron, όσο και τη διάδοχό του, Theresa May, στην παραίτησή τους από τα κυβερνητικά τους καθήκοντα. Εξάλλου, η πολιτική αστάθεια της χώρας δεν είναι παρά η απεικόνιση της σύγχυσης που έχει επέλθει στη βρετανική κοινωνία στην μετά το Brexit εποχή. Σε κάθε περίπτωση, μια απόφαση όπως αυτή που έλαβαν οι Βρετανοί το 2016, όταν αποφάσισαν να αποχωρήσουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν μπορεί παρά να συνοδεύεται από σύγχυση και αναταραχή.
Ακόμα, συγκλονισμένο από το σοκ του Brexit, τις ατελείωτες διαπραγματεύσεις και τον ακραίο διχασμό που προκάλεσε, το Ηνωμένο Βασίλειο πασχίζει να συνειδητοποιήσει ότι η έξοδός του από την Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν το έναυσμα για την υποβάθμιση και την αποσταθεροποίηση που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα. Η ανάπτυξη και οι επενδύσεις έχουν επιβραδυνθεί σημαντικά, ενώ οι εξαγωγές μειώνονται σταθερά. Για ένα διάστημα, o COVID-19 συγκάλυψε τη ζημιά που προκάλεσε το Brexit, το οποίο έκτοτε έχει γίνει το θέμα που κανείς δεν θέλει να συζητήσει, ούτε καν όσοι ανήκουν στην αντιπολίτευση.
Με την αναφορά στον COVID-19, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η πανδημία θεωρείται ένας από τους κύριους λόγους για την πολιτική αστάθεια της Μεγάλης Βρετανίας. Είναι αδιαμφησβήτητο ότι η πανδημία δεν άφησε ανεπηρέαστη τη βρετανική οικονομία. Το καθολικό lockdown που επιβλήθηκε στη χώρα ως μέτρο προστασίας, οδήγησε το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν του Ηνωμένου Βασιλείου σε πρωτοφανή πτώση. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη βρετανική Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, το ΑΕΠ της Βρετανίας αντιμετώπισε μείωση που δεν είχε παρατηρηθεί από το 1955. Επιπλέον, η πανδημία άφησε πίσω της μία εντυπωσιακή αύξηση της ανεργίας, με το ποσοστό να αγγίζει το 5.2% το 2020 (έναντι 3,8 το 2019). Είναι ευνόητο ότι μία προβληματική οικονομία επηρεάζει ουσιωδώς το πολιτικό σύστημα.
Πρωταρχικά, η πανδημία και οι επιπτώσεις της στη βρετανική οικονομική δραστηριότητα καθυστέρησαν την προσδοκώμενη οικονομική ανάπτυξη μετά το Brexit. Με άλλα λόγια, ο COVID-19 αποσυντόνισε τις πολιτικές των κυβερνήσεων για την ανάκαμψη και την επιβίωση της Μεγάλης Βρετανίας μετά την έξοδο από την Ευρωπαϊκή ένωση. Δεν είναι τυχαίο ότι η πολιτική αστάθεια της Βρετανίας εντάθηκε από το 2022, αμέσως μετά το τέλος της περιόδου της πανδημίας.
Συνεχίζοντας με τις αιτίες του προβλήματος, ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι η τρέχουσα πολιτική αναταραχή στο Μεγάλη Βρετανία σχετίζεται με το πολιτικό της σύστημα. Συγκεκριμένα, υποστηρίζεται ότι στο πλαίσιο του παρόντος πολιτικού συστήματος ενθαρρύνεται η αντιπαλότητα τόσο στο εσωτερικό των κομμάτων όσο και στο Κοινοβούλιο. Είναι σαφές πως όταν εντείνεται η πολιτική αντιπαλότητα και ο ανταγωνισμός, είναι αναμενόμενο να προκύψουν πολιτικές αναταραχές.
Ο τελευταίος παράγοντας που ευθύνεται για την πολιτική αστάθεια είναι ο θάνατος της βασίλισσας Ελισάβετ Β’. Είναι σαφές ότι ο θάνατος ενός μονάρχη που κυβέρνησε το Ηνωμένο Βασίλειο για περισσότερα από 70 χρόνια θα προκαλούσε σημαντική αναταραχή στον βρετανικό κόσμο. Επιπλέον, οι Βρετανοί έπρεπε να υποδεχθούν και να προσαρμοστούν σε έναν νέο, όχι και τόσο αγαπητό μονάρχη, τον Κάρολο Γ΄. Όσον αφορά τον αντίκτυπο του θανάτου της βασίλισσας στην πολιτική, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η Ελισσάβετ Β’ απεβίωσε μόλις δύο ημέρες αφότου η Lizz Truss ανέλαβε την ηγεσία. Κατά συνέπεια, η νέα και άπειρη πρωθυπουργός, Truss κλήθηκε να αντιμετωπίσει τον σοκ και το πένθος του βρετανικού λαού. Σε ολόκληρη τη Βρετανία κηρύχθηκε επίσημο πένθος, αναστέλλοντας όλες τις πολιτικές δραστηριότητες για σχεδόν δύο εβδομάδες. Η Truss δεν μπόρεσε να μετατρέψει αυτή τη διακοπή σε ευκαιρία να διαφοροποιηθεί από τον προκάτοχό της, Boris Johnson, αλλά καταβλήθηκε από την πίεση που της προκάλεσε το γενικότερο κλίμα πένθους.
Συνοψίζοντας, οι αδύναμες και άπειρες κυβερνήσεις, η έξοδος της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η απροσδόκητη πανδημία και ένα εγγενώς ανταγωνιστικό πολιτικό σύστημα οδήγησαν τη Βρετανία σε ένα πρωτοφανές πολιτικό αδιέξοδο. Στο δύσκολο ερώτημα του ποιος μπορεί να ανασύρει τη χώρα από την αστάθεια και την ανασφάλεια, δόθηκε ως απάντηση η νέα κυβέρνηση του όχι και τόσο έμπειρου Rishi Sunak. Σε κάθε περίπτωση, μετά από έξι μήνες στην εξουσία, παραμένει αβέβαιο κατά πόσον η κυβέρνηση Sunak είναι ικανή να σταθεροποιήσει το πολιτικό πεδίο επαναφέροντας την τάξη στη χώρα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Abell, S. (2019). How Britain really works: Understanding the ideas and institutions of a nation. John Murray.
Esler, G. (2021). How Britain ends: English nationalism and the rebirth of Four nations. Head of Zeus.
Belam, M. (2022, October 20). UK crisis: A beginner’s guide to the political turmoil as Liz Truss quits. The Guardian. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/politics/2022/oct/20/uk-crisis-a-beginners-guide-to-the-political-turmoil-as-liz-truss-quits
George, V., & Wilding, P. (1999, January 1). The stability and instability of British society. SpringerLink. Διαθέσιμο σε: https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-1-349-27554-0_1%20
Historic UK. (2022). Prime ministers of Great Britain. Historic UK Διαθέσιμο σε: https://www.historic-uk.com/HistoryUK/HistoryofBritain/Prime-Ministers-of-Britain/
Ioanes, E. (2022, October 22). How does the UK come back from crisis? Vox. Διαθέσιμο σε: https://www.vox.com/world/2022/10/22/23416230/united-kingdom-conservative-party-election-next-prime-minister-issues
Kutllovci, L. (2022, November 20). Hardwired . . . to self-destruct: The (UN)remarkable prime ministership… SAGE Journals. Διαθέσιμο σε: https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/17816858221139076
Langfitt, F. (2022, October 20). The U.K. will have 5 prime ministers in just 6 years. what’s gone wrong? NPR. Διαθέσιμο σε: https://www.npr.org/2022/10/20/1130184234/liz-truss-prime-minister-resigns-uk-turmoil
Le Monde. (2022, October 21). Truss resigns, but Brexit is the elephant in the room. Le Monde.fr. Διαθέσιμο σε: https://www.lemonde.fr/en/opinion/article/2022/10/21/truss-resigns-but-brexit-is-the-elephant-in-the-room_6001215_23.html
McGee, L. (2022, September 15). The queen’s death has drawn the venom from Britain’s toxic politics. will it last? CNN. Διαθέσιμο σε: https://edition.cnn.com/2022/09/15/uk/the-queen-embodied-dignity-politics-should-follow-intl-cmd-gbr/index.html
Office for National Statistics. (2022, May 23). GDP and events in history: How the covid-19 pandemic shocked the UK economy. GDP and events in history: how the COVID-19 pandemic shocked the UK economy – Office for National Statistics. Διαθέσιμο σε: https://www.ons.gov.uk/economy/grossdomesticproductgdp/articles/gdpandeventsinhistoryhowthecovid19pandemicshockedtheukeconomy/2022-05-24#eventg
Sandford, A. (2022, October 21). What’s behind Liz Truss’s downfall and the UK’s political instability? Εuronews. Διαθέσιμο σε: https://www.euronews.com/my-europe/2022/10/20/whats-behind-truss-downfall-and-the-uks-political-instability
Times, G. (2022, October 24). UK’s political chaos an embodiment of the country’s confusion in the post-Brexit Era. Global Times. Διαθέσιμο σε: https://www.globaltimes.cn/page/202210/1277856.shtml