Γράφει η Εύα Τρούμπουλου
Οι εξελίξεις στον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας έχουν οδηγήσει τελευταία σε συνεχή αύξηση του πληθωρισμού με πολλαπλές συνέπειες στην οικονομία της Ευρώπης. Τον Μάιο ο πληθωρισμός αυξήθηκε σημαντικά, κυρίως λόγω της αύξησης των τιμών ενέργειας και των τροφίμων αγγίζοντας το 7,4% στην Ευρωζώνη. Η διατήρηση του ρυθμού του πληθωρισμού μέχρι το παραδεκτό όριο 2% της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, όπως είχε διαμορφωθεί τελευταία φορά το 2021 στην Ευρωζώνη, μπορεί να αποτελέσει μοχλός για τη τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας.
Το 2021καταγράφηκε μία σταθερή πορεία ανάκαμψης μετά τη πανδημική κρίση με αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ και της απασχόλησης, παρόλο που στο τέλος του έτους επιβραδύνθηκε ο ρυθμός ανάπτυξης λόγω της έξαρσης της μετάλλαξης Όμικρον. Μολονότι καταγράφηκε μικρό ποσοστό πληθωρισμού, οι περιορισμοί από την πλευρά της προσφοράς λόγω της πανδημίας, η ανάκαμψη της παγκόσμιας ζήτησης και η μεγάλη άνοδος των τιμών της ενέργειας οδήγησαν σε σταδιακή αύξηση του πληθωρισμού. Σημαντική κρίνεται μελλοντικά η προσπάθεια για τη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών, καθώς και την αντιμετώπιση του πληθωρισμού. Στην υποχώρηση του θα συμβάλουν μέτρα, όπως η συγκράτηση του ενεργειακού κόστους, η χαλάρωση των διαταραχών του εφοδιασμού που σχετίζονται με την πανδημία και η ομαλοποίηση της νομισματικής πολιτικής.
Οι πληθωριστικές πιέσεις αναμένεται να έχουν διάρκεια δημιουργώντας σημαντικά προβλήματα. Οι κοινωνικές ανισότητες αυξάνονται, καθώς συρρικνώνεται η μείωση της αγοραστικής δύναμης των πολιτών και δεν αντισταθμίζεται από ικανοποιητικές αυξήσεις των εισοδημάτων. Επιπλέον, η πρόσφατη πολιτική της ΕΚΤ για διατήρηση χαμηλών και μηδενικών επιτοκίων για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας στο εξής δεν κρίνεται πλέον αποτελεσματική.
Ο πληθωρισμός μπορεί να αντισταθμιστεί με την αύξηση των επιτοκίων. Η αμερικανική Fed έχει, ήδη, ανακοινώσει από τις αρχές του έτους τρεις αυξήσεις των επιτοκίων μέσα στο 2022, τρεις το 2023 και δύο το 2024. Στις αρχές Μαΐου, η Fed προχώρησε στην αύξηση του βασικού επιτοκίου στο 0,75%-1%, ενώ και η Τράπεζα της Αγγλίας αύξησε τα επιτόκια της στις τέσσερις τελευταίες συνεδριάσεις, με το βασικό επιτόκιο να φθάνει τον Μάιο στο 1%. Η ΕΚΤ, όμως, δεν αντέδρασε τόσο άμεσα, καθώς προέβλεπε σταδιακή αποκλιμάκωση του πληθωρισμού από τα μέσα του 2022. Με την αύξηση των επιτοκίων και την αγορά ομολόγων η ΕΚΤ μπορεί να ελέγχει τη ποσότητα του χρήματος που κυκλοφορεί στη αγορά, όμως η αύξηση αυτή συνεπάγεται αύξηση του κόστους δανεισμού και συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας σε μία περίοδο που η οικονομία της Ευρωζώνης ξεκίνησε να ανακάμπτει.
Στη πρόσφατη συνεδρίαση της η ΕΚΤ στις 9 Ιουνίου αποφασίστηκε η αύξηση των βασικών επιτοκίων κατά 25 μονάδες βάσης από τον Ιούλιο. Σύμφωνα με τη δέσμευση του Διοικητικού Συμβουλίου στον μεσοπρόθεσμο στόχο του 2%, ο ρυθμός με τον οποίο το Διοικητικό Συμβούλιο θα προσαρμόσει τη νομισματική του πολιτική θα εξαρτηθεί από τα εισερχόμενα δεδομένα και τον τρόπο με τον οποίο εκτιμά τον πληθωρισμό για την εξέλιξη του μεσοπρόθεσμα. Τον Σεπτέμβριο αναμένεται εκ νέου αύξηση των βασικών επιτοκίων, των οποίων το ποσοστό της αύξησης θα εξαρτηθεί από τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές για το ύψος του πληθωρισμού, καθώς έχει δεσμευθεί να επιστρέψει στο 2%.
Παράλληλα, τα υψηλότερα επιτόκια εγείρουν ανησυχίες για τη βιωσιμότητα του χρέους σε χώρες με υψηλό δημόσιο χρέος. Τον Μάιο η Επιτροπή αναθεώρησε προς τα κάτω τις προβλέψεις του Νοεμβρίου 2021 για τους δείκτες δημόσιου χρέους σε όλες τις χώρες της ΕΕ εκτός της Πολωνίας, ενώ η ΕΚΤ τον Απρίλιο του 2022 αναθεώρησε προς τα κάτω τους δείκτες δημόσιου χρέους το 2026 σε όλες τις χώρες της ΕΕ εκτός από τη Γερμανία, τη Μάλτα, την Ολλανδία και τη Ρουμανία.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Ινστιτούτου Βruegel, τα αυξημένα επιτόκια και η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ θα αύξαναν σε μικρό βαθμό τους δείκτες δημόσιου χρέους το 2026. Συγκεκριμένα, τα φορολογικά έσοδα αυξάνονται λόγω υψηλότερου ονομαστικού ΑΕΠ, οδηγώντας με αυτό τον τρόπο σε χαμηλότερο δημοσιονομικό έλλειμμα και χαμηλότερο δημόσιο χρέος, το οποίο συνεπάγεται χαμηλότερες πληρωμές τόκων, καθώς και μικρότερο δανεισμό και χαμηλότερο χρέος. Ωστόσο, το υψηλότερο ονομαστικό ΑΕΠ σημαίνει ότι για τον λόγο χρέους προς ΑΕΠ χρησιμοποιείται υψηλότερος παρονομαστής και, άρα, μειώνεται.
Παρατηρούμε, λοιπόν, πως δεδομένης της αύξησης του ενεργειακού κόστους και της αύξησης των τιμών των αγαθών σε συνδυασμό με την αύξηση του κόστους μεταφοράς των εμπορευμάτων προκαλείται άνοδος στον δείκτη τιμών του καταναλωτή με ταυτόχρονη μείωση της αγοραστικής δύναμης και αύξηση του κόστους δανεισμού για νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Παράλληλα, αυξάνεται ο δείκτης δημοσίου χρέους ζημιώνοντας κυρίως τις χώρες με υψηλό χρέος, πλήττοντας την ανάπτυξη και τη κοινωνική συνοχή, ενώ η αύξηση των ονομαστικών μισθών δεν αντισταθμίζει την ανεπαρκή προσφορά αγαθών. Κρίσιμο θα ήταν να αναρωτηθούμε κατά πόσο η αύξηση των επιτοκίων μπορεί από μόνη της να αποτελέσει μία επαρκή λύση στην αντιμετώπιση του αυξημένου πληθωρισμού. Συμπληρωματικά, η εφαρμογή μιας αναπτυξιακής για τον μετριασμό των ανισοτήτων, η εύκολη πρόσβαση σε επενδυτικά κεφάλαια για τη παραγωγή αγαθών και η αποκατάσταση του ενεργειακού ελλείματος θα συνέβαλε αποτελεσματικά στη μεσοπρόθεσμη προσαρμογή του πληθωρισμού και την οικονομική ανάκαμψη.
Βιβλιογραφία
Ημερησία. (2022). Κεντρικές τράπεζες: Η μεγαλύτερη ομοβροντία αύξησης επιτοκίων της τελευταίας 20ετίας. Διαθέσιμο σε https://www.imerisia.gr/kosmos/44318_kentrikes-trapezes-i-megalyteri-omobrontia-ayxisis-epitokion-tis-teleytaias-20etias
Καραφουλίδης Ι. (2022). Αύξηση επιτοκίων της ΕΚΤ: Θεραπεία ή θάνατος;. Ηuffpost. Διαθέσιμο σε https://www.huffingtonpost.gr/entry/aexese-epitokion-tes-ekt-therapeia-e-thanatos_gr_62a84c4de4b0cdccbe54f52d
Mιχαηλίδης Μ. (2022), Πώς επηρεάζει την οικονομία και την τσέπη μας η άνοδος των επιτοκίων. Liberal. Διαθέσιμο σε https://www.liberal.gr/LiberalMarkets
Ναυτεμπορική. (2022). Πληθωρισμός και Επιτόκια: Η μεγάλη πρόκληση για το 2022. Διαθέσιμο σε https://m.naftemporiki.gr/story/1816323/plithorismos-kai-epitokia-i-megali-proklisi-gia-to-2022
Ναυτεμπορική. (2022), ΕΚΤ: Αύξηση των βασικών επιτοκίων από τον Ιούλιο. Διαθέσιμο σε https://www.naftemporiki.gr/finance/story/1871201/ekt-auksisi-ton-basikon-epitokion-apo-ton-ioulio
Bruegel. (2022). The implications for public debt of high inflation and monetary tightening. Διαθέσιμο σε https://www.bruegel.org/2022/06/the-implications-for-public-debt-of-high-inflation-and-monetary-tightening/
CNBC. (2022). CENTRAL BANKS. European Central Bank confirms July rate hike plans, raises inflation projections significantly. Διαθέσιμο σε https://www.cnbc.com/2022/06/09/european-central-bank-confirms-july-rate-hike-plans-raises-inflation-projections.html
European Central Bank. (2022). Monetary policy decisions. Διαθέσιμο σε https://www.ecb.europa.eu/press/pr/date/2022/html/ecb.mp220609~122666c272.en.html
Πηγή Εικόνας: https://www.kathimerini.gr/economy/561675652/omologa-simera-i-proti-exodos-stis-agores-gia-to-2022-me-10etes/