Γράφει η Μαρία Λεριώτη
Ο στρατάρχης Πετέν αποτελεί μία από τις ιστορικές προσωπικότητες που διχάζει την κοινή γνώμη και δη την γαλλική κοινωνία, δημιουργώντας προβληματισμούς σχετικά με την ιστορική αυτογνωσία της χώρας. Ο εν λόγω στρατάρχης βρέθηκε και πάλι στο προσκήνιο του δημόσιου διαλόγου το 2018 με αφορμή την πρωτοβουλία του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν να τον τιμήσει, λαμβάνοντας υπόψιν την συνεισφορά του και τον καθοριστικό ρόλο που διαδραμάτισε στην νίκη του γαλλικού στρατού στην αιματηρή και μακροχρόνια μάχη του Βερντέν. Ωστόσο, δεν πρέπει να λησμονείται η μετέπειτα συνεργασία του με την ναζιστική Γερμανία. Το ερώτημα, λοιπόν, εάν ο στρατάρχης Πετέν αποτελεί εθνικό ευεργέτη ή προδότη της χώρας του συνεχίζει να ταλανίζει την γαλλική κοινωνία. Μία «λάθος» απόφαση μπορεί να αναιρέσει την συνεισφορά και την αγαθοεργία ενός στρατιωτικού-πολιτικού, στοιχίζοντας την καριέρα του;
Το χαρισματικό, στρατηγικό και οργανωτικό του πνεύμα καθόρισε την έκβαση του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και διασφάλισε την νίκη των γαλλικών στρατευμάτων, αναδεικνύοντας τον σε εθνικό ήρωα (γνωστός στην περίοδο του Μεσοπολέμου ως ο λέων του Βερντέν-Le lion de Verdun) ενώ συγχρόνως δρόμοι και πλατείες σε πολλές πόλεις πήραν το όνομά του. Παρ’ όλα αυτά, τα χρόνια της δόξας γνώρισαν άχαρο τέλος, μετά την συνθηκολόγησή του με τη Ναζιστική Γερμανία, με την οποία έγινε αρχηγός του ιδιόμορφου Κράτους του Βισύ, μιας οντότητας που δημιουργήθηκε μετά τη συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς το 1940, στη λεγόμενη «ελεύθερη ζώνη» της Γαλλίας. Η επικράτεια της χώρας είχε διαιρεθεί σε δύο ξεχωριστές περιοχές, το βόρειο-κατεχόμενο τμήμα της χώρας και το νότιο-ελεύθερο τμήμα όπου βρισκόταν η πόλη του Βισύ, η νέα πρωτεύουσα της χώρας. Ο στρατάρχης Φιλίπ Πετέν και ο πολιτικός Πιέρ Λαβάλ ήταν οι επικεφαλής του καθεστώτος και υπεύθυνοι για την κατάργηση της 3ης Γαλλικής Δημοκρατίας (Troisième République) καθώς και τoν θεσμό της Εθνοσυνέλευσης (Assemblée nationale). Αντ’ αυτού, έλαβε χώρα μία «Εθνική Επανάσταση» στη βάση τριών αρχών: εργασία, οικογένεια και πατρίδα, αντικαθιστώντας το τρίπτυχο ελευθερία, ισότητα και αδελφοσύνη (liberté, égalité, fraternité). Το 1942 όμως αποτελεί σημείο καμπής στην συνείδηση του γαλλικού λαού εξαιτίας της κατοχής από τους Γερμανούς και του ελεύθερου τμήματος της χώρας, διοικούμενο από τον Πετέν. Συνεπώς, η αίγλη του στρατάρχη και η έως τότε ευρύτατη αποδοχή του αντικαταστάθηκαν από την καχυποψία και την αμφισβήτηση.
Το σκοτεινό και αμφιλεγόμενο παρελθόν του στρατάρχη δεν τελειώνει εδώ. Ο ίδιος καθώς και ο συνεργάτης του Πιέρ Λαβάλ ήταν οι κύριοι υπαίτιοι για την απέλαση χιλιάδων Εβραίων της Γαλλίας σε στρατόπεδα εξόντωσης. Τα ιστορικά γεγονότα καθώς και η εσπευσμένη φυγή του Πετέν με την συγκάλυψη των Γερμανών στο Ζινγκμαρίνγκεν στις 7 Σεπτεμβρίου του 1944, μετά τη συμμαχική απόβαση στη Νορμανδία, τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου μαρτυρούν την αδιαμφισβήτητη συνεργασία του με την ναζιστική Γερμανία.
Μετά το πέρας του πολέμου, άρχισε το πρώτο κύμα διώξεων προδοτών που σε πολλές περιπτώσεις έλαβε την μορφή εκτελέσεων. Ακολούθησε η νομική διαλεύκανση του ζητήματος με πρωτοστάτη τον πρόεδρο της προσωρινής κυβέρνησης, Σαρλ ντε Γκωλ. Οι ύποπτοι για εγκλήματα πολέμου και για συνεργασία με την ναζιστική Γερμανία τέθηκαν ενώπιον δικαστικής ανάκρισης. Με την σειρά του παραπέμφθηκε σε Στρατοδικείο και ο στρατάρχης Πετέν με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας του έθνους («indignité nationale» εθνική προσβολή) και συνεργασίας με τον εχθρό, ισχυριζόμενος ότι η ανακωχή ήταν ο μόνος τρόπος να σωθεί η Γαλλία. Την ίδια μοίρα είχε και ο πολιτικός Λαβάλ. Η ετυμηγορία ήταν ίδια και για τους δύο, καταδίκη σε θάνατο. Ωστόσο, ο πρόεδρος Σαρλ ντε Γκωλ αναγνωρίζοντας την συνεισφορά του στρατάρχη στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και εξαιτίας της προχωρημένης ηλικίας του, μετέτρεψε την ποινή σε ισόβια φυλάκιση. Έτσι, μεταφέρθηκε στη φυλακή του Ιλ ντ’ Ιέ (Île d’Yeu), όπου, ύστερα από λίγο καιρό πέθανε στις 23 Ιουλίου του 1951 από άνοια.
Αν και ο Λαβάλ αλλά και ο Πετέν ήταν εξίσου ένοχοι για σοβαρά αδικήματα, μόνο η ετυμηγορία του «ήρωα» του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου τροποποιήθηκε. Το γεγονός αυτό μαρτυρά το βάρος της εθνικής και ιστορικής συνείδησης και αναγνώρισης των υπηρεσιών. Εντούτοις, σημασία δεν έχει μόνο η ιστορική μνήμη αλλά και ο τρόπος με τον οποίο αντικατοπτρίζεται στην συνείδηση του λαού καθώς ένας πολιτικός κρίνεται επί του έργου του και εκ του αποτελέσματος κι όχι στη βάση των προθέσεων του. Συχνά, η λήθη αποτελεί την εύκολη λύση για έναν λαό. Γι’ αυτό, και η πρόθεση του προέδρου Μακρόν να μεταφέρει τις στάχτες του Πετέν στο Πάνθεον (Panthéon),-το οποίο αποτελεί το κατεξοχήν σύμβολο της γαλλικής συνείδησης και τον στυλοβάτη της Γαλλικής Δημοκρατίας-προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις, ανακαλώντας ανεπιθύμητες αναμνήσεις στους Γάλλους.
Η εξίσου μεγάλη προσωπικότητα στην ιστορία του γαλλικού κράτους, ο Σαρλ ντε Γκωλ αναφέρει χαρακτηριστικά ότι η ζωή του Πετέν ήταν «διαδοχικά κοινότοπη: πρώτα ένδοξη, μετά αξιοθρήνητη, αλλά ποτέ μέτρια», αφήνοντας το αρχικό ερώτημα να αιωρείται αναπάντητο.
ΠΗΓΕΣ:
Euronews. (2018). Ο Στρατάρχης Πεταίν «διχάζει» και πάλι την Γαλλία. Διαθέσιμο σε: https://gr.euronews.com/2018/11/07/o-stratarxis-petain-dixazei-kai-pali-tin-gallia-macron-pagkosmios-polemos-antidraseis
Καλύβας Σ. (2017). Το Σύνδρομο του Βισύ. Η Καθημερινή. Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/opinion/916507/to-syndromo-toy-visi/
Piot J.C. (2015). Pétain était-il un “traître” ?. Franceinfo. Διαθέσιμο σε: https://blog.francetvinfo.fr/deja-vu/2015/04/09/petain-etait-il-un-traitre.html
ΠΗΓΗ ΕΙΚΟΝΑΣ: https://www.greekencyclopedia.com/petain-petain-anri-filip-omer-1856-1951-p4904.html