Ο Ibrahım Kalın, εκπρόσωπος του Προέδρου Erdoğan, αποκλείει -στα τέλη του 2015- οποιαδήποτε περίπτωση συμφιλίωσης με το Ισραήλ αν δεν αρθεί ο αποκλεισμός στη Γάζα. Το ίδιο τονίζουν με δηλώσεις τους ο -τότε- Πρωθυπουργός, Ahmet Davutoğlu, κι o Αναπληρωτής Πρωθυπουργός, Numan Kurtulmus. Πρόκειται για μια υποχώρηση που το Ισραήλ είναι απρόθυμο να κάνει. Αυτό φαίνεται κι από τη δήλωση του  Πρωθυπουργού, Benjamin Netanyahu, πως ο ναυτικός αποκλεισμός θα διατηρηθεί παρά τις διαπραγματεύσεις που γίνονται. [1][2]

     Αδιέξοδο. Από τη μια η Τουρκία και προσωπικά ο Πρόεδρος Erdogan εμφανίζονται αποφασισμένοι να μην κάνουν βήμα πίσω, καθώς μια τέτοια υποχώρηση θα έπληττε την πολιτική τους αξιοπιστία. Από την άλλη το Ισραήλ είναι εξίσου αποφασισμένο να μην κάνει βήμα πίσω, καθότι θεωρεί πως η διατήρηση του αποκλεισμού είναι ζήτημα εθνικής ασφάλειας κι επιβίωσης.[3]

      Σε αυτό το bras de fer το Ισραήλ βρίσκεται σε θέση ισχύος. Στις 27 Δεκέμβρη ο Alon Liel, δηλώνει πως οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών «πρέπει να εξομαλυνθούν στις επόμενες τρεις ή τέσσερις εβδομάδες αλλιώς η διαδικ
ασία μπορεί να καταρρεύσει ξανά». Οι εξελίξεις φαίνεται να τον δικαιώνουν.

     Σε συνέντευξή του στην τουρκική εφημερίδα Hürriyet υπογραμμίζει πως ο αποκλεισμός έχει χαλαρώσει σημαντικά από την τηλεφωνική απολογία του Πρωθυπουργού Netanyahu κι έπειτα. Υποστηρίζει μάλιστα, πως ενδέχεται να δοθεί ένας ειδικός ρόλος για την ανοικοδόμηση της Λωρίδας της Γάζας στην Τουρκία, ενώ δημοσίευμα της Haaretz αναφέρει πως “Israel is interested in a significant easing of the blockade, as long as there are Turkish assurances that weapons and ammunition will not be smuggled into Gaza.”

     Η Τουρκία αμβλύνει τη στάση της σε ότι αφορά στον αποκλεισμό. Προτείνει ένα σχέδιο $5 δις για την ανοικοδόμηση της Γάζας στο οποίο συμπεριλαμβάνεται κι η κατασκευή ενός λιμανιού (offshore harbor[4]) για την ευκολότερη παροχή αγαθών. Το Ισραήλ αντιτίθεται στην πρόταση για την κατασκευή του λιμανιού λόγω του αυξημένου -όπως θεωρεί- κινδύνου να χρησιμοποιηθεί για τον εξοπλισμό της Hamas.[5] Ενώ, εκφράζει επιφυλάξεις και για την πρόταση να σταλεί ένα τουρκικό πλοίο στο λιμάνι του Ashdod και να τροφοδοτεί με ενέργεια από εκεί τη Λωρίδα της Γάζας.[6]

     Αναφέρθηκε ήδη πως υπάρχουν αντιφατικές αναφορές για το αν η Τουρκία έχει δεχτεί να συμπεριλάβει στις διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία τη Hamas. Είναι όμως προφανές πως η άρση του αποκλεισμού της Γάζας είναι υπαρξιακό ζήτημα για την ισλαμιστική οργάνωση και κατά πολύ σημαντικότερο από τις δραστηριότητες της στην Τουρκία.[7] Επίσης, υπάρχουν κι αντιφατικές αναφορές για το αν η Τουρκία προτίθεται τελικά -υπό όρους- να υπαναχωρήσει στο ζήτημα του αποκλεισμού της Λωρίδας της Γάζας, αν κι η Τουρκία διαψεύδει αυτούς τους ισχυρισμούς, ακριβώς για να καλύψει την πραγματικότητα., ότι δηλαδή έχει ήδη υπαναχωρήσει. Ασχέτως διαψεύσεων, αυτοί οι ισχυρισμοί προκαλούν την οργή των Παλαιστινίων οι οποίοι φαίνεται να διχάζονται για αν τελικά ευσταθούν ή όχι.[8]

     Στο περίπλοκο αυτό μωσαϊκό προστίθεται κι διαφορετική αντίληψη της Fatah και της Παλαιστινιακής Αρχής, η οποία -αρχικά τουλάχιστον- εμφανίζεται να απορρίπτει συνολικά τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο χωρών. Η αντίληψη της Αρχής είναι πως οποιαδήποτε διαπραγμάτευση που άπτεται της αραβο-ισραηλινής διένεξης (επομένως αφορά στους Παλαιστινίους) γίνεται χωρίς τη συμμετοχή της ίδιας και του PLO (Palestine Liberation Organization) είναι καταδικαστέα λόγω του ότι συμβάλλει στον παλαιστινιακό διχασμό.

     Αυτή όμως είναι η μισή αλήθεια. Η Παλαιστινιακή Αρχή φοβάται πως με αυτή τη συμφωνία η Τουρκία αναβαθμίζει το status της στη Λωρίδα της Γάζας κι υποβαθμίζει το δικό της κι εκείνο της Fatah. Ανομολόγητος φόβος της είναι το ότι δυνητικά η Τουρκία μπορεί να αποκτήσει την ευθύνη διαχείρισης της Λωρίδας θέτοντάς τη -de facto- υπό τον έλεγχο της.

     Ο Azzam al-Ahmad, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της Fatah κι επικεφαλής της αντιπροσωπείας συμφιλίωσης, δήλωσε χαρακτηριστικά στην Al-Monitor πως ‘The legitimate Palestinian leadership did not ask Turkey to intervene and negotiate on our behalf.”

     Αυτό που επιθυμεί η Παλαιστινιακή Αρχή είναι η ανάληψη του ελέγχου του λιμανιού της Γάζας -αν κι εφόσον αυτό κατασκευαστεί, προκαλώντας -όπως είναι αναμενόμενο- την οργισμένη αντίδραση της Hamas.[9]

     Η στάση της φαίνεται να αμβλύνεται μετά από μια σειρά συναντήσεων μεταξύ Υπουργών κι αξιωματούχων της Παλαιστινιακής Αρχής -συμπεριλαμβανομένου του Πρωθυπουργού Rami Hamdallah-  αλλά κι αξιωματούχων της Hamas με μια αντιπροσωπεία του Union of Chambers and Commodity Exchanges of Turkey (TOBB), που ανακοίνωσε το σχέδιο ύψους $5δις για την ανοικοδόμησης της Γάζας.[10]

     Προβληματική παραμένει κι η στάση της Αιγύπτου. Η αιγυπτιακή ηγεσία έχει κάνει σαφές πως δεν επιθυμεί να δει την τουρκική επιρροή να αυξάνεται στη Λωρίδα της Γάζας. Υπάρχει μάλιστα κι η άποψη πως ισραηλινή και αιγυπτιακή κυβέρνηση συνεργάζονται πολύ στενότερα από ότι γνωρίζουμε σε ό,τι αφορά στις διαπραγματεύσεις για την επίτευξη της συμφωνίας συμφιλίωσης.          Αυτός είναι κι ένας από τους λόγους που η Τουρκία επιχειρεί να προσεγγίσει την Αίγυπτο.[11]

     Ο Akram Atallah, πολιτικός αναλυτής, θεωρεί πως οι διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια περαιτέρω χαλάρωση του αποκλεισμού που θα ικανοποιήσει όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Άλλωστε, ο Τούρκος Υπουργός Εμπορίου, Bulent Tufekci, δήλωσε στις 26 Ιανουαρίου πως “The talks with Israel resulted in allowing Turkish goods to enter the Gaza Strip without obstructions. All the humanitarian aid will enter the Gaza Strip through Turkish institutions until the blockade is lifted on Gaza.”[12]

     Το κυριότερο κώλυμα για την ολοκλήρωση της διαδικασίας όμως είναι η στάση της Ρωσίας. Η Ρωσία είναι έντονα δυσαρεστημένη από αυτή την απόπειρα επαναπροσέγγισης, η οποία συζητήθηκε και στη συνάντηση που είχε στις αρχές Φλεβάρη ο Ρώσος Υπουργός Εξωτερικών,
Sergey Lavrov, με ισραηλινή αντιπροσωπεία που επισκέφτηκε τη Μόσχα.[13]

     Συγκεκριμένα, η ρωσική κυβέρνηση δεν επιθυμεί ούτε την απεξάρτηση της Τουρκίας από το ρωσικό φυσικό αέριο, ούτε και την αύξηση της επιρροής της στη Λωρίδα της Γάζας, ούτε την πώληση όλων από το Ισραήλ στην Τουρκία. Ο Ρώσος Υπουργός Εξωτερικών επικοινώνησε με τον Αιγύπτιο ομόλογό του, Sameh Shoukry, προκειμένου να ασκήσουν από κοινού πίεση οι δύο χώρες στην ισραηλινή κυβέρνηση.

     Η «κοινή αντιπολίτευση» στη συμφωνία φαίνεται να έχει αποτέλεσμα. Έχει διαμορφωθεί μια ισχυρή ομάδα αξιωματούχων -με προεξέχουσα μορφή εκείνη του μέχρι πρότινος Υπουργού Αμύνης, Moshe Ya’alon- που θεωρούν πως η υπογραφή της συμφωνίας ίσως και να μην είναι ο καλύτερος τρόπος για να προωθηθούν τα εθνικά συμφέροντα του Ισραήλ. Προκρίνουν δηλαδή τη διατήρηση των καλών σχέσεων με τη Ρωσία και την Αίγυπτο, υπογραμμίζουν έντονα τον κίνδυνο της τρομοκρατίας και θεωρούν πως η συμφωνία ωφελεί περισσότερο την Τουρκία.[14]

     Επισήμως πάντως, η Ρωσία επιμένει πως “never reached out to Israel to reject the deal with Turkey.”[15]

     Η πραγματικότητα έχει ως εξής:

     Ο Netanyahu χρειάζεται τη Ρωσία πολύ περισσότερο από ότι χρειάζεται την Τουρκία (κι αντιστρόφως βέβαια). Έχει αναβαθμίσει το status της σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο την ίδια στιγμή που οι Ηνωμένες Πολιτείες αναδιπλώνονται λόγω των επερχόμενων εκλογών του Νοεμβρίου του 2016. Έχει αποκτήσει δηλαδή τη δυνατότητα να προωθήσει την agenda του Ιράν και να ενισχύσει τη Hezbollah ή να διατηρήσει τις ισορροπίες προς όφελος του Ισραήλ. Κι η ισραηλινή ηγεσία σαφώς το αντιλαμβάνεται αυτό για αυτό κι υπάρχει η δήλωση ανώτατου αξιωματούχου του ισραηλινού στρατού πως “even if a Russian jet flies over Tel Aviv, we will not take it down.”[16][17]

     Μπορεί οι ΗΠΑ να προωθούν -με μάλλον χλιαρό τρόπο- την ισραηλινό-τουρκική προσέγγιση, καθώς θεωρούν πως θα ήταν ένα σημαντικό βήμα για τη διασφάλιση της σταθερότητας στην περιφέρεια της Μέσης Ανατολής[18], μα κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει την παράμετρο, που συνιστά η ρωσική στρατιωτική παρουσία στην ανατολική Μεσόγειο.[19]

     Την ίδια στιγμή, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας η Ρωσία εξετάζει το ενδεχόμενο επενδύσεων στο Ισραήλ με τη μορφή της αξιοποίησης του κοιτάσματος Leviathan από την Gazprom, μια εξέλιξη με μεγάλες γεωπολιτικές συνέπειες.[20] Το Ισραήλ θα καταστεί ενεργειακά αυτάρκες για πρώτη φορά από το 1948, ο κίνδυνος επιθέσεων από τη Hezbollah θα μειωθεί κατακόρυφα, η Ρωσία θα απομακρυνθεί από το Ιράν, θα τιναχτεί στον αέρα η “made in USA” συμφωνία παροχής φυσικού αερίου από το Ισραήλ στην Τουρκία, ενώ οι συνέπειες θα επηρεάσουν ακόμα και τις ΗΠΑ και τη Σαουδική Αραβία.

     Η πιο σωστή σύνοψη των σχέσεων της ρωσικής και της ισραηλινής ηγεσίας έχει γίνει από τον Salman Rafi Sheikh ο οποίος έγραψε ότι “What is, therefore, emerging is a complex real politik negotiation between Putin and Netanyahu of the highest geopolitical stakes for the entire Middle East and beyond.” [21]

     Ακόμα κι αν οι πολιτικές ελίτ ένθεν κι ένθεν των συνόρων καταλήξουν σε μια συμφωνία συμφιλίωσης, οι κοινωνίες θα ακολουθήσουν;

     Είναι γεγονός πως η Τουρκία ήταν το πρώτο μουσουλμανικό κράτος που αναγνωρίζει το Ισραήλ το 1949. Πριν την κρίση του Mavi Marmara οι δύο χώρες συνεργάζονται στενά σε επίπεδο στρατού, αμυντικής βιομηχανίας, εμπορίου και τουρισμού. Όπως -σωστά- επισημαίνει η Lale Kemal,  η συνεργασία αυτή επέτρεπε στην Τουρκία να “modernize and upgrade its inventory by bypassing the US Congress’s implicit embargoes imposed on this NATO ally”. Κι αυτό είναι το σημείο κλειδί. Τότε όπως και τώρα η συμμαχία μεταξύ των δύο δεν ήταν τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από έναν «πραγματιστικό διακανονισμό χωρίς κοινό ιδεολογικό υπόβαθρο ή υποβόσκουσες κοινές αρχές» (M.K. Bhadrakumar).

     Η επιδείνωση των διπλωματικών τους σχέσεων από το 2010 κι έπειτα επιτρέπει την ανάδυση αντισημιτικών αισθημάτων από τη συντηρητική μερίδα της τουρκικής κοινωνίας που είχε καταπιεστεί από τη στάση των προηγούμενων κυβερνήσεων. Κι όσο αυτή η κυβέρνηση χρησιμοποιεί μια αντισημιτική ρητορική, τόσο διογκώνεται η εχθρότητα της κοινωνίας.

     Το 2013 μάλιστα, η κυβέρνηση του AKP δε διστάζει να αποδώσει τις μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις σε μια συνομωσία διεθνών δρώντων -μεταξύ των οποίων το Ισραήλ και το κίνημα Hizmet- με απώτερο σκοπό την ανατροπή του καθεστώτος.

     Σήμερα, τα συμφέροντα της Τουρκίας την ωθούν για ακόμα μια φορά κοντά στο Ισραήλ. Είναι όμως έτοιμη η τουρκική κοινωνία έτοιμη ή και πρόθυμη να ξεπεράσει τα αντισημιτικά στερεότυπα που έχει και που της έχουν καλλιεργηθεί συστηματικά τα τελευταία χρόνια;

     Τρεις μέρες μετά τη συνάντηση στη Ζυρίχη, ο εκπρόσωπος του ΑΚΡ,  Ömer Çelik, δηλώνει ότι “The Israeli state and Israeli people are friends of Turkey. Our criticism is directed at the Israeli government’s extreme behavior, and its behavior that we don’t consider legitimate.”

     Η δήλωση του προκαλεί θύελλα αντιδράσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Υποστηρικτές του κυβερνόντος κόμματος επικρίνουν τον Çelik για τη φιλική προς το Ισραήλ δήλωση. Ενώ, άλλοι υποστηρικτές του κυβερνόντος κόμματος επικρίνουν τον Çelik προσωπικά και συνολικά την υποκρισία της κυβέρνησης, κατηγορώντας τη πως χρησιμοποιεί ζητήματα εξωτερικής πολιτικής για εσωτερική κατανάλωση.[22]

     Κι έχουν δίκιο.

     Η τουρκική ηγεσία -κι ο ίδιος ο Πρόεδρος Erdoğan- προσπαθεί να αμβλύνει αυτή την εχθρότητα ενόψει της ενδεχόμενης υπογραφής της συμφωνίας συμφιλίωσης. Τον Δεκέμβρη γιορτάζεται για πρώτη φορά στην ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας το Hanukkah από την εβραϊκή κοινότητα της Κωνσταντινούπολης με μια δημόσια τελετή που οργανώνεται από την τοπική κοινότητα στην ιστορική πλατεία Ortakoy.[23]

     Είναι όμως αρκετό;

     Ο Suha Umar, πρώην πρέσβης της Τουρκίας στην Ιορδανία, υπογραμμίζει τη δυσκολία του να επιτύχει αυτή η προσέγγιση δεδομένων των έντονων ισλαμικών καταβολών της τουρκικής ηγεσίας. [24][25] Στον αντίποδα ο Alon Liel ισχυρίζεται πως δεν υπάρχει στην Τουρκία εσωτερική αντιπολίτευση για την υπογραφή της συμφωνίας, ενώ δήλωσε πως “The officials of the two countries have finished their work. Now it’s the turn of the politicians.”

     Αξίζει ίσως να αναφερθεί πως σύμφωνα με έρευνα του Israeli Institute for Regional Foreign Policies (MITVIM) το 44% των Ισραηλινών επιθυμεί να βελτιώσει τις σχέσεις του με την Τουρκία με σκοπό τη βελτίωση της συνεργασίας ασφαλείας.[26] Αντιθέτως, στην Τουρκία το 60% των πολιτών της αντιλαμβάνεται το Ισραήλ ως απειλή για την ασφάλεια της χώρας. Σε κάθε περίπτωση έχει μεγάλο ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε αυτό που γράφει ο Burak Bekdil πως δηλαδή “The architects of Turkish anti-Semitism will now have to use the same propaganda machine they used to fuel anti-Semitism to diffuse it, if they want a sustainable courtship with their old Jewish friends.[27]

    Το Ισραήλ είναι το πρώτο κράτος που διακηρύσσει τη στήριξη στον κουρδικό αγώνα για την ίδρυση ενός ανεξάρτητου κράτους.

    Το 2014 ο Πρωθυπουργός Netanyahu δηλώνει σε δημόσια ομιλία του ότι “We should … support the Kurdish aspiration for independence. Kurds are a nation of fighters [who] have proved political commitment and are worthy of independence.”

     Όταν το 2015 οι Κούρδοι -παρά την αντίθετη γνώμη της κυβέρνησης της Βαγδάτης- αποφασίζουν να πουλήσουν να διαθέσουν εκείνοι το πετρέλαιο τους προς πώληση,  το Ισραήλ γίνεται ο κύριος αγοραστής.[28]

    Στις 19 Ιανουαρίου, η Υπουργός Δικαιοσύνης του Ισραήλ,  Ayelet Shaked, δηλώνει στο ετήσιο συνέδριο του Institute for National Security Studies (ΙΝSS) πως “We must openly call for the establishment of a Kurdish state that separates Iran from Turkey, one which will be friendly towards Israel.” Και συνεχίζει λέγοντας “It is time to help them.” [29]

     Δύο μήνες αργότερα, ο Υπουργός Περιφερειακής Συνεργασίας, Ayoob Kara, λέει μεταξύ άλλων σε συνέντευξή του ότι έχει προσκληθεί να επισκεφτεί την Erbil και δήλωσε για τους Κούρδους πως “I agree with them that Israel has to be close to the Kurds. We have the same interests. (…) I wait to meet with Masoud Barzani to help as quickly as I can.” Ενώ, κατέληξε λέγοντας πως “We support the Kurds for it is important for every public to have independent state, especially a nation like the Kurds.”

     Τα ίδια συμφέροντα για τα οποία έκανε λόγο ο Ισραηλινός Υπουργός προσδιορίζει ο Sherkoh Abbas, Πρόεδρος της Κουρδικής Εθνοσυνέλευσης της Συρίας, λέγοντας ότι “Kurds and Jews in the Middle East are increasingly under threats from so-called “secular” Baath parties to “Islamists” such as the Muslim Brotherhood, AL Qaeda, ISIS, and the Iranian radical Islamist regime.”

     Οι λόγοι που αποθαρρύνουν μια ισραηλινό-κουρδική προσέγγιση είναι για το μεν Ισραήλ η στάση της Τουρκίας με την οποία συνεργάζεται και για τους δε Κούρδους η στάση του Ιράν από το οποίο εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό οι εισαγωγές τροφίμων τους. [30]

     Από την άλλη όμως θα ήταν λάθος να αγνοηθεί ο ρόλος της Ρωσίας στην πολύπλοκη αυτή εξίσωση, η οποία φαίνεται να τάσσεται με το Ισραήλ και να στηρίζει τον κουρδικό αγώνα. Σύμφωνα με κάποιες αναφορές το Ισραήλ θα διέκοπτε τις συζητήσεις για παροχή φυσικού αερίου στην Τουρκία προκειμένου να διατηρήσει τη στρατιωτική του συνεργασία με τη Ρωσία.

     Ο Ofra Bengio, επικεφαλής καθηγητής του προγράμματος κουρδικών σπουδών στο πανεπιστήμιο του Tel-Aviv, ισχυρίζεται ότι “Israel can gain friendship with a party that is stable, pro-Israel, more democratic, more open and liberal.” Και για αυτό τον λόγο προτρέπει την ισραηλινή ηγεσία να στηρίξει ανοιχτά τους Κούρδους της Συρίας και σπάσει τους δεσμούς με την Τουρκία που επηρεάζουν τις σχέσεις της με τους Κούρδους.[31][32]

     Ο γράφων θεωρεί πως αξίζει να υπενθυμίσει ότι η ίδρυση ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν θα είχε τρομακτικό γεωπολιτικό αντίκτυπο. Το Κουρδικό κράτος θα ήλεγχε τα πετρέλαια που ελέγχει σήμερα το αυτόνομο κουρδικό καντόνι του Ιράκ, τις πηγές του Τίγρη και του Ευφράτη που ελέγχει σήμερα η Τουρκία και θα είχε έξοδο στη Μεσόγειο από το Λιμάνι της İskenderun.

     Κοντολογίς, συνδυάζει πολλά από τα πλεονεκτήματα, που θα απέφερε η συνεργασία με την Τουρκία χωρίς πολλά από  τα μειονεκτήματα. Η Τουρκία είναι σε μεγάλο βαθμό ένας αναξιόπιστος εταίρος. Η μεταβλητότητα της στάσης της απέναντι στο Ισραήλ προβληματίζει την ισραηλινή ηγεσία που καλείται να ζυγίσει τα δυνητικά κόστη κι οφέλη από την υπογραφή ή όχι της συμφωνίας επαναπροσέγγισης.

     Τον Φλεβάρη του 2014 χάθηκε μια ευκαιρία να τερματιστεί η κρίση μεταξύ των δύο χωρών.

      Πώς όμως και κυρίως γιατί;

     Αυτό που είναι γνωστό είναι πως ο Netanyahu δεν υπογράφει το προσχέδιο που προκύπτει, παρά το γεγονός ότι μόλις μερικές εβδομάδες νωρίτερα έχει δώσει ρητές οδηγίες στη διαπραγματευτική του ομάδα να κάνει ότι μπορεί να φτάσει σε μια συμφωνία.

     Η προσωπική εκτίμηση του γράφοντος είναι πως άλλαξαν τα δεδομένα κι ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός αισθάνθηκε πως η αναμονή ενδεχομένως και να λειτουργήσει προς όφελός του.

     Τον Ιούνιο του 2013 ο Πρόεδρος Erdoğan έρχεται σε ρήξη με την  Ύπατη Εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, Catherine Ashton. Τον Δεκέμβριο του 2013 έρχεται στο φως της δημοσιότητας το σκάνδαλο δωροδοκίας στο οποίο εμπλεκόταν ο γιος καθώς κι υψηλόβαθμα στελέχη της κυβέρνησης Erdoğan και ακολουθεί ο μεγάλος κυβερνητικός σχηματισμός.

     Το 2014 είναι μια χρονιά έντονων πολιτικών διεργασιών στην Τουρκία λόγω των επερχόμενων δημοτικών εκλογών τον Μάρτη -με το HDP, το κουρδικό κόμμα, να ισχυροποιείται σημαντικά- και των προεδρικών εκλογών τον Αύγουστο. Τον Γενάρη όμως, έρχεται στη δημοσιότητα το σκάνδαλο περί εξοπλισμού της οργάνωσης Al Nusra με τη βοήθεια της MIT, της τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών. 

     Την ίδια στιγμή που η διεθνής πίεση προς την κλιμακούμενα αποξενωμένη τουρκική ηγεσία -που οδεύει προς εκλογές- αυξάνεται, δημιουργείται η ανάγκη για μια επιτυχία. Η Τουρκία αμβλύνει τη στάση της στις συμφιλιωτικές διαπραγματεύσεις, το Ισραήλ όπως είναι φυσικό ακολουθεί κι ένα προσχέδιο γεννιέται. Ας μην ξεχνάμε πως η πολιτική που ακολουθούσε μέχρι εκείνη τη στιγμή το Ισραήλ συνοψίζεται στο “We want to de-escalate”.

     Παράλληλα, στο Ισραήλ βρίσκεται σε εξέλιξη μια ιδιαίτερα ζωηρή συζήτηση για το κατά πόσο θα αναβαθμιστεί ο ρόλος του στην περιφερειακή και τη διεθνή σκακιέρα με την αξιοποίηση των αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου ήδη από τον Φλεβάρη του 2014. Ενώ, δηλαδή, η Τουρκία αισθάνεται τα περιθώρια ελιγμών της να μειώνονται το Ισραήλ εξετάζει τις εναλλακτικές επιλογές για συνεργασία στον τομέα της ενέργειας.

     Ο Netanyahu επιδίωξε τη δημιουργία ενός προσχεδίου για να το υπογράψει τη στιγμή που η αναμονή θα έπαυε να λειτουργεί προς όφελος του ή που θα βεβαιωνόταν πως η συνεργασία με την Τουρκία αποτελεί την πιο προσοδοφόρα εναλλακτική.

Συμπεράσματα

     Το βρετανικό δόγμα περί “no lasting animosities and no lasting friendships” αποτελεί μέχρι τις μέρες μας θεμελιώδες θεώρημα στη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής των κρατών.

      Η Τουρκία είναι το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα. Από στενή σύμμαχος του Ισραήλ έγινε άσπονδη εχθρός, που σήμερα επιθυμεί -επιτακτικά- τη συμφιλίωση. [33]

     Ο Πρόεδρος Erdoğan δηλώνει στους δημοσιογράφους, επιστρέφοντας από επίσκεψη στη Σαουδική Αραβία, πως “Israel is in need of a country like Turkey in the region. We have to admit that we also need Israel. This mutual need is a fact of the region.”[34]

     Μάλιστα, η ανάγκη να αποκαταστήσουν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ είναι τόσο μεγάλη που, όταν ο -τότε- Υπουργός Αμύνης του Ισραήλ, Moshe Ya’alon, κατηγορεί την Τουρκία πως χρηματοδοτεί το DAESH,  η τουρκική κυβέρνηση παραμένει “unusually mute and mature” όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Burak Bekdil. Η απάντηση στις κατηγορίες Ya’alon έρχεται από τον Αμερικανό πρέσβη στην Άγκυρα.[35]

     Προκειμένου να νομιμοποιήσει στην τουρκική κοινή γνώμη τις επίμονες επαφές με το Ισραήλ και τις επαναλαμβανόμενες διαπραγματεύσεις, ο Πρόεδρος Erdoğan επέμενε στην άρση του αποκλεισμού της Λωρίδας της Γάζας. Η σθεναρή αντίσταση της ισραηλινής ηγεσίας σε συνδυασμό με τις ασφυκτικές πιέσεις που του ασκούν οι διεθνείς εξελίξεις, αναγκάζεται να υποχωρήσει και να αμβλύνει τη στάση του.

     Ακόμα κι έτσι όμως, δεν έχει επιτευχθεί συμφωνία. Η τουρκική ηγεσία διαρρέει τακτικά τον τουρκικό Τύπο αναφορές για επίτευξη προσχεδίων, προόδους στις συνομιλίες και ολοκλήρωση των εργασιών. Μα τίποτα από αυτά δεν επιβεβαιώνεται από τον ισραηλινό Τύπο ή τους αξιωματούχους του Ισραήλ, που παραμένουν σιωπηλοί.

   &nbsp
; Στην πραγματικότητα ο Πρωθυπουργός Netanyahu “is stepping on the brakes” (Ben Caspit). Οι σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας δε γίνεται να επιστρέψουν στο status quo ante, γιατί το Τελ-Αβίβ απλώς δεν εμπιστεύεται αρκετά την Άγκυρα. [36]

     Το Ισραήλ χρειάζεται τη Ρωσία περισσότερο από ότι χρειάζεται την Τουρκία. Η συμφωνία θα υπογραφεί αν εξασφαλιστεί πως δε θα διαταράξει τη στρατηγική συνεργασία των δύο χωρών.

     Ενώ, θα ήταν λάθος να αγνοηθεί ο κουρδικός παράγοντας. Μπορεί το 2014 οι σχέσεις Ισραήλ-Κούρδων να φαίνονταν “καταδικασμένες να παραμείνουν στο σκοτάδι” (Ofra Bengio), αυτό όμως φαίνεται να αλλάζει.[37]

     Σε κάθε περίπτωση, η Τουρκία είναι καταδικασμένη να περιμένει τον Γκοντό.

VLADIMIR: Well? Shall we go?

ESTRAGON: Yes, let’s go.
 

They do not move.

Curtain.

(Samuel Beckett, 1958)

Βιβλιογραφία

[1] Soffer, A., o.π., π. 10

[2] Amer, A. (Δεκέμβριος 2015). Palestinians fear Turkey will drop condition that Israel lift Gaza siege. Al Monitor. Διαθέσιμο σε: http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2015/12/turkey-drops-condition-to-lift-gaza-siege-israel.html#ixzz44PXweboV (Ανακτήθηκε 29 Απριλίου, 2016).

[3] Atli, A., ο. π., π. 9

[4] Η ιδέα για ένα “offshore harbor” αντί ενός συμβατικού λιμανιού ήταν αντιπρόταση του Ισραηλινού Υπουργού Μεταφορών, Yisrael Katz, στις 24/7/2014. Πρόκειται για ένα τεχνητό νησί που θα κατασκευαστεί 4,5 χιλιόμετρα μακριά από τις ακτές της Λωρίδας της Γάζας και θα περιλαμβάνει λιμάνι, εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας για την αποκατάσταση της ηλεκτροδότησης στην περιοχή κι ένα αεροδρόμιο για την παροχή των απαραίτητων αγαθών. Θα συνδέεται με τη Γάζα με μια γέφυρα που θα διαθέτει κι ένα σημείο ελέγχου (checkpoint) και θα υπόκειται σε διεθνή έλεγχο κι εποπτεία υπό την προϋπόθεση να διατηρήσει το Ισραήλ το δικαίωμα της ναυτικής του προστασίας και του ελέγχου του λιμανιού για λόγους ασφαλείας (παράνομη εισαγωγή όπλων στη Γάζα κλπ). Οι ανάγκες αυτού του τεχνητού νησιού θα εξυπηρετούνται -σύμφωνα με αναφορές- από ένα λιμάνι στη βόρεια Κύπρο. Η Αίγυπτος έχει απορρίψει κι αυτό το σενάριο ως μη αποδεκτό.

Melhem, A. (Μάρτιος 2016). Will Israel, Turkey decide the fate of Gaza?. Al-Monitor. Διαθέσιμο σε: http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/03/israel-turkey-negotiations-floating-harbor-gaza.html#ixzz435Xx1pPy (Ανακτ
ήθηκε 1 Μαΐου, 2016).

[5] Benari, E. (Φεβρουάριος 2016). Turkish official: Agreement with Israel is ‘close’. Israel National News. Διαθέσιμο σε: http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/208097#.VvwFKEdLbR5 (Ανακτήθηκε 30 Απριλίου, 2016).

[6] Munyar, V. (Απρίλιος 2016). Turkey, Israel discuss sending energy ship to Gaza. Hurriyet Daily News. Διαθέσιμο σε: http://www.hurriyetdailynews.com/turkey-israel-discuss-sending-energy-ship-to-gaza.aspx?pageID=238&nID=98440&NewsCatID=510 (Ανακτήθηκε 2 Μαΐου, 2016).

[7] Ηurriyet Daily News Staff., ο.π., π. 17

[8] Amer, A., ο.π., π. 22

[9] Melhem, A. (Μάρτιος 2016). Οπ, π33

[10] Yashar, A. (Μάιος 2016). Turkey planning $5 billion for Gaza seaport. Israel National News. Διαθέσιμο σε: http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/207583#.VvwYn0dLbR4 (Ανακτήθηκε 2 Μαΐου, 2016).

[11] Οι σχέσεις Αιγύπτου-Τουρκίας επιδεινώθηκαν από την λανθασμένη -όπως αποδείχθηκε- επιλογή του Προέδρου Erdoğan να στηρίξει την οργάνωση των Αδελφών Μουσουλμάνων κι από την ρητορική δαιμονοποίησης του Προέδρου Sisi που υιοθέτησε κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων στο πάρκο Gezi. Σήμερα ωστόσο, πιέζεται από την πραγματικότητα, αφού φαίνεται να διαμορφώνεται ένα consensus μεταξύ Αιγύπτου-Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας.

 Kınıklıoğlu, S. (Ιανουάριος 2016). Turkish-Israeli normalization no longer a bilateral affair. Today’s Zaman. Διαθέσιμο σε: http://www.todayszaman.com/columnist/suat-kiniklioglu/turkish-israeli-normalization-no-longer-a-bilateral-a
ffair_410341.html (Ανακτήθηκε 30 Απριλίου, 2016).

[12] Shafei, F. (Ιανουάριος 2016). Turkish products break Egyptian monopoly over Gazan markets. Al-Monitor. Διαθέσιμο σε: http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/02/gaza-markets-turkey-imports-break-israel-siege.html#ixzz44PbsSXrG (Ανακτήθηκε 30 Απριλίου, 2016).

[13] Η ισραηλινή αντιπροσωπεία αποτελούνταν από τους Dore  Gold, Γενικό Διευθυντή του  Υπουργείου Εξωτερικών του Ισραήλ, Gilad Cohen, Γενικό Yπόδιευθυντή Συνδέσμων του Υπουργείου, Shimon Shapira, Επικεφαλής του Γραφείου του Gold και Alon Ushpiz, Επικεφαλής του πολιτικού Γραφείου

[14] Η δήλωση πως η Τουρκία έχει μεγαλύτερο συμφέρον από το Ισραήλ να υπογράψει τη συμφωνία ανήκει στον τέως Υπουργό Αμύνης, Moshe Ya’alon

[15] Ravid, B. (Φεβρουάριος 2016). Gaza and Gas at Heart of Russian Reservations Over Israel-Turkey Rapprochement. Haaretz. Διαθέσιμο σε: http://www.haaretz.com/israel-news/.premium-1.704191 (Ανακτήθηκε 30 Απριλίου, 2016).

[16] Caspit, B. (Μάρτιος 2016). Why Israel needs Putin more than it needs Erdogan. Al-Monitor. Διαθέσιμο σε: http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/03/vladimir-putin-erdogan-netanyahu-syria-missiles-security.html#ixzz42HzNpqIb (Ανακτήθηκε 1 Μαΐου, 2016).

[17] Suchkov, M. (Απρίλιος 2016). Russia, Israel navigate narrow straits in potentially turbulent waters. Al-Monitor. Διαθέσιμο σε: http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/04/russia-israel-putin-netanyahu-visit-intrigue.html#ixzz47FfUeVFp (Ανακτήθηκε 2 Μαΐου, 2016).

[18] Ravid, B. (Μάρτιος 2016). Biden Tells Netanyahu: Turkey’s Erdogan Eager to Reconcile With Israel as Soon as Possible. Haaretz. Διαθέσιμο σε: http://www.haaretz.com/middle-east-news/.premium-1.708133 (Ανακτήθηκε 1 Μαΐου, 2016).

[19] Varol, T. (Μάιος 2016). Ο.π., π.13

[20] Στις 25/5/2016 εμφανίστηκαν δημοσιεύματα στον ρωσικό Τύπο σύμφωνα με τα οποία η Gazprom δεν ενδιαφέρεται πλέον για την αξιοποίηση του κοιτάσματος Leviathan. Ωστόσο, δεν έχουν επιβεβαιωθεί ακόμη.

 Sputnik International News Staff, ?. (Μάιος 2016). Russia’s Gazprom No Longer Interested in Israeli Gas Field Development. Sputnik International. Διαθέσιμο σε: http://sputniknews.com/russia/20160525/1040207565/russia-israerl-gazprom-field.html (Ανακτήθηκε 26 Μαΐου, 2016).

[21] Rafi, S. (Μάιος 2016). Russia seeks bigger Middle East role through alliance with Israel. Asia Times. Διαθέσιμο σε: http://atimes.com/2016/05/russia-seeks-bigger-middle-east-role-through-alliance-with-israel/ (Ανακτήθηκε 6 Μαΐου, 2016).

[22] Kemal, L. (Δεκέμβριος 2015). Οπ, π.25

[23] Hurtas, S. (Δεκέμβριος 2015). Turkey-Israel dialogue works ‘miracle’ for Istanbul’s Jews. Al-Monitor. Διαθέσιμο σε: http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2015/12/turkey-jewish-community-hanukkah-marks-milestone.html#ixzz44PYFIkT7 (Ανακτήθηκε 29 Απριλίου, 2016).

[24] Idiz, S., ο.π., π. 11

[25] Atli, A., ο. π., π. 9

[26] Ηurriyet Daily News Staff., ο.π., π. 17

[27] Bekdil, B. (Φεβρουάριος 2016). Turkey and Israel: A Loveless Date. Gatestone Institute. Διαθέσιμο σε: www.gatestoneinstitute.org/7376/turkey-israel-diplomacy (Ανακτήθηκε 30 Απριλίου, 2016).

[28]Σύμφωνα με αναφορά που δημοσίευσαν οι Financial Times, το Ισραήλ αγόρασε 19 εκατομμύρια βαρέλια κουρδικού πετρελαίου από το Ιράκ -συνολικής αξίας $1 δις- στο διάστημα Μαΐου-Αυγούστου του 2015

 Rafi, S. (Απρίλιος 2016). Kurdish question brings Israel, Russia closer but Syria needs lasting peace. Asia Times. Διαθέσιμο σε: http://atimes.com/2016/04/kurdish-question-brings-israel-russia-closer/ (Ανακτήθηκε 2 Μαΐου, 2016).

[29] Pileggi, T. (Ιανουάριος 2016). Justice minister calls for an independent Kurdistan. The Times of Israel. Διαθέσιμο σε: http://www.timesofisrael.com/shaked-calls-for-an-independent-kurdistan/ (Ανακτήθηκε 30 Απριλίου, 2016).

[30] Avraham, R. (Μάρτιος 2016). Israel’s Deputy Minister for Regional Cooperation Ayoob Kara: “Israel should recognize Kurdistan”. Jerusalem Online. Διαθέσιμο σε: http://www.jerusalemonline.com/news/middle-east/israel-and-the-middle-east/israels-deputy-minister-for-regional-cooperation-israel-should-recognize-kurdistan-19851 (Ανακτήθηκε 1 Μαΐου, 2016).

[31] Το κράτος του Ισραήλ και το ιρακινό Κουρδιστάν δεν έχουν επίσημους διπλωματικούς δεσμούς αν κι υπάρχουν αναφορές για συνεργασία μεταξύ των δύο κυβερνήσεων σε επίπεδο οικονομίας και στρατού.

[32] Rafi, S. (Απρίλιος 2016). Ο.π., π48

[33]Το 2013 η Τουρκία αποκάλυψε στο Ιράν τις ταυτότητες δέκα Ιρανών πολιτών που συγκέντρωναν πληροφορίες για το πυρηνικό του πρόγραμμα για λογαριασμό του Ισραήλ.
Martin, B. (Μάιος 2016). Turkey: no friend of Israel or the United States. The Hill. Διαθέσιμο σε: thehill.com/blogs/congress-blog/foreign-policy/280501-turkey-no-friend-of-israel-or-the-united-states (Ανακτήθηκε 24 Μαΐου, 2016).

[34] Idiz, S. (Μάρτιος 2016). Will Israel throw Erdogan a lifesaver?. Al-Monitor. Διαθέσιμο σε: http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/03/turkey-israel-normalization-delayed.html#ixzz435XkxZdO (Ανακτήθηκε 1 Μαΐου, 2016).

[35]   Bekdil, B. (Φεβρουάριος 2016), οπ, π.56

[36] Çandar, C. (Ιανουάριος 2016). Has Turkey’s regional power grab come to an end?. Al-Monitor. Διαθέσιμο σε: http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/01/turkey-saudi-arabia-ankara-try-reclaim-regional-supremacy.html (Ανακτήθηκε 29 Απριλίου, 2016).

[37] Bengio, O. (Αύγουστος 2014). Surprising Ties between Israel and the Kurds. Middle East Forum. Διαθέσιμο σε: http://www.meforum.org/3838/israel-kurds#_ftn1 (Ανακτήθηκε 30 Απριλίου, 2016).