γράφει η Κωνσταντίνα Ρουσσίδη
Το παρόν άρθρο πραγματεύεται το σημαντικό και επίκαιρο ζήτημα της χρήσης, κατάχρησης αλλά και προστασίας των προσωπικών δεδομένων, σε άμεση σύνδεση με την εξέλιξη, την επιστήμη και την ηθική διαχείρηση της τεχνολογίας. Ειδικότερα, με αφορμή το σκάνδαλο του 2018 σχετικά με την βρετανικήCambridge Analytica, εταιρία πολιτικών συμβούλων και παροχής υπηρεσιών ανάλυσης δεδομένων, ο δημόσιος διάλογος σχετικά με τη διαχείρηση δεδομένων και τεχνητής νοημοσύνης έχει ενταθεί και συνεχίζεται. Τομείζον ζήτημα παρά την κατάφωρη κατηγορία και ανάθεση ευθυνών τόσο στην Cambridge Analytica όσο και στην επιχείρηση του Facebook, είναι πως οι χρήστες παραμένουν εν πολλοίς μη ενημερωμένοι για τα δικαιώματα, τις υποχρεώσεις τους αλλά και απλούς τρόπους προστασίας των προσωπικών τους δεδομένων και ταυτοτήτων.
Πιο συγκεκριμένα, το προαναφερόμενο σκάνδαλο αφορά στη δημόσια ‘έκθεση’ των δεσμών μεταξύ των δικτύων της εναλλακτικής Ακροδεξιάς και παραγόντων του Κρεμλίνου, όπως αυτή πρώτα παρουσιάστηκε από την εφημερίδα Guardian και ύστερα από τις δηλώσεις του πληροφοριοδότη Κρίστοφερ Γουάιλι. Ειδικότερα, ηεταιρία της Cambridge Analytica ενώ αρχικά χρησιμοποιούσε αλγορίθμους και ψηφιακά εργαλεία ώστε να έχει τη δυνατότητα πρόβλεψης, επίβλεψης και παρεμβολής σε προπαγανδιστικά αφηγήματα ισλαμικής ριζοσπαστικοποίησης υπό την ηγεσία του Στηβ Μπάνον,μετατράπηκε σε ένα εργαλείο το οποίο δρούσε αντιθέτως. Δηλαδή, λειτούργησε ως μέσον επιβεβαίωσης μίας σειράς ψευδών αφηγημάτων, τα οποία κατάφεραν να διαχειριστούν τους ψηφοφόρους ανάλογα κατά την περίοδο των αμερικανικών εκλογών αλλά και του ‘Brexit’. Τουτ’έστιν, ο αλγόριθμος μπορούσε εύκολα να ξεχωρίζει τις μάζες χρηστών που ήταν επιρρεπείς στα αφηγήματα αυτά, παρακολουθώντας τις προτιμήσεις και δραστηριότητές τους online. Στη συνέχεια, τις ψευδείς αφηγήσεις ακολουθούσε ένας καταιγισμός πολιτικών διαφημίσεων σχετικών με το στόχο της εταιρίας, συμπαρασύροντας τους χρήστες σε ποικίλα σχετικά φόρουμ και ομάδες του Facebook. Τέλος, το εγχείρημαολοκληρωνόταν με ανάλογα δρώμενα στον πραγματικό κόσμο.
Το ζήτημα αυτό ακόμα και μετά την συγκάλυψή του από τον γνωστό σε όλους κύριο Ζούκερμπεργκ και τις εκ των υστέρων δηλώσεις του σχετικά με την μετάνοιά του επί της κατάχρησης προσωπικών δεδομένων των χρηστών, αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, της ιδιωτικότητας και της διεθνούς προπαγάνδας. Στον σύγχρονο δυναμικό κόσμο της εξέλιξης και της συνεχούς αλλαγής, οι απειλές είναι αναρίθμητες, όπως και οι ευκαιρίες, και ακόμη και οι αλγόριθμοι υπόκεινται σε ζητήματα ηθικής χρήσης. Για παράδειγμα, όταν μία εταιρία ρούχων χρησιμοποιεί αλγορίθμους οι οποίοιεξετάζουν ενδελεχώς την κατανόηση της ζήτησης, με σκοπό να μειωθούν τα προϊόντα τα οποία δεν πωλούνταικαι κατ’επέκταση να μειωθούν τα απόβλητά της, συνδράμει στη μάχη κατά της περιβαλλοντικής ρύπανσης κάνοντας ηθική χρήση του αλγορίθμου. Όταν όμως η τεχνητή νοημοσύνη και η τεχνολογία χρησιμοποιούνται με σκοπό να καθοδηγήσουν τους ψηφοφόρους προς μία συγκεκριμένη κάλπη, τότε είναι πασιφανές πως καταστρατηγείται η έννοια αυτού που λέμε ηθική χρήση της τεχνολογίας ή επί του παρόντος ηθική του αλγορίθμου.
Εν κατακλείδι, είναι αναγκαίο να υπάρχει επαρκής ενημέρωση όλων των πολιτών σχετικά με τις υποχρεώσεις τους και τα δικαιώματά τους. Η σωστή ενημέρωση μέσω της σύγκρισης διαφόρων πηγών, στη βάση μετρήσεων (στατιστικές), νόμων και αποφάσεων, διευκολύνει τον πολίτη να βαδίζει προσεκτικά προς την εξέλιξη και όχι προς τη χειραγώγησή του. Η πλύσηεγκεφάλου στις μέρες μας είναι τόσο εύκολη όσο και η σωστή διαχείρηση της πληροφορίας. Είναι ευτυχές το γεγονός πως είναι πλέον σε ισχύ ο ευρωπαϊκός Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων (GDPR- ΓΚΠΔ), ο οποίος και αποτελεί τη μεγαλύτερη αναπροσαρμογή όσον αφορά στους νόμους προστασίας προσωπικών δεδομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο είναι στο χέρι του κάθε χρήστη η αίσια (ή μη) συνέχεια αυτής της ιστορίας. Επιπρόσθετα, υπάρχουν πολύ απλοί τρόποι προστασίας των ταυτοτήτων των πολιτών. Για παράδειγμα, εάν ένας χρήστης χρησιμοποιεί συγκεκριμένα μοτίβα ιστοσελίδων σε συχνότητα (εισέρχεται καθημερινά σε μία συγκεκριμένη ιστοσελίδα online εφημερίδας, αναζητά συγκεκριμένα είδη και προϊόντα κ.ο.κ.), εάν λίγες φορές μέσα στο μήνα επισκέπτεται ιστοσελίδες και δεδομένα τελείως διαφορετικά από τα συνηθισμένα, με αυτό τον τρόπο μπορεί να ‘μπερδέψει’ το σύστημα ανίχνευσης και ταυτοποίησης, και ως αποτέλεσμα αποτελεί πιο δύσκολο στόχο στοχευμένων ενεργειών.
Ρουσσίδη Κωνσταντίνα
Πηγές:
The Guardian. Revealed: 50 million Facebook profiles harvested for Cambridge Analytica in major data breach. Ανακτήθηκε την 27.03.2019 από https://www.theguardian.com/news/2018/mar/17/cambridge-analytica-facebook-influence-us-election
ΒΒC. Facebook security app used to ‘spy’ on competitors. Aνακτήθηκε την 27.03.2019 από https://www.bbc.com/news/technology-47281906?intlink_from_url=https://www.bbc.com/news/topics/c81zyn0888lt/facebook-cambridge-analytica-scandal&link_location=live-reporting-story
Ιnformation-Age. Online privacy concerns in a post-Cambridge Analytica scandal era. Aνακτήθηκε την 27.03.2019 από https://www.information-age.com/online-privacy-cambridge-analytica-123477564/