Πειρατεία, πανάρχαιο φαινόμενο μεν επίκαιρο δε

γράφει η Μυρτώ Παπαδοπούλου
 
Η πειρατεία είναι ένα φαινόμενο, το οποίο προϋπήρχε για πολλούς αιώνες και από ότι φαίνεται θα συνεχίζει να υπάρχει και να μας απασχολεί για αρκετό καιρό ακόμα. Χαρακτηριστική περίπτωση σύγχρονης πειρατείας είναι οι Σομαλοί πειρατές κι όχι μόνο. Η πειρατεία τα τελευταία χρόνια, έχει αυξηθεί με τις εν λόγω ομάδες να επιτίθενται κατά κύριο λόγο σε εμπορικά πλοία, σε αλιευτικά σκάφη και σε κρουαζιερόπλοια. Οι σύγχρονοι πειρατές δραστηριοποιούντα κυρίως στον Κόλπο του Άντεν, στη νοτιοανατολική Ασία και στη Δυτική Αφρική, ωστόσο και κράτη της Ευρώπης βιώνουν κρούσματα πειρατείας όπως είναι η Ιταλία, η Μάλτα αλλά και η Ολλανδία. Αυτές οι σύγχρονες συμμορίες έχουν ως απώτερό στόχο τους, την απόσπαση μετρητών ενώ μερικές φορές δε διστάζουν να προβούν και σε απαγωγές με βασική τους επιδίωξη τα λύτρα.
Το φαινόμενο της πειρατείας ήταν έντονο κατά την περίοδο του 2010. Σύμφωνα με στοιχεία η πειρατεία πλήττει το διεθνές εμπόριο ζημιώνοντάς κατά 18 δισεκατομμύρια δολάρια σε ετήσια βάση . Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την παρέμβαση τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Αναλυτικότερα η Ε.Ε το 2014 επί προεδρίας της Ελλάδας υιοθέτησε την Ευρωπαϊκή  Στρατηγική για την Ασφάλεια στη Θάλασσα.  Από την άλλη πλευρά, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ προχώρησε στην υιοθέτηση μιας σειράς μέτρων για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε την πρωτοβουλία μερικών κρατών όπως είναι οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία, οι οποίες αποστέλλουν ναυτικές δυνάμεις για περιπολία στις περιοχές που πλήττονται από την πειρατεία.  
Η Παγκόσμια Τράπεζα τονίζει ότι για την καταπολέμηση της πειρατείας δεν αρκούν μόνο οι ναυτικές περιπολίες και οι ένοπλοι φρουροί στα πλοία, χρειάζεται και πολιτική απόφαση. Οι εκθέσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας αναφέρουν ότι τα κέρδη από την πειρατεία διοχετεύονται σε παράνομες δραστηριότητες όπως είναι η εμπορία ανθρώπων και όπλων αλλά και το ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Μάλιστα στην ίδια έκθεση προτείνονταν  και μέτρα για την καταπολέμηση τόσο της πειρατείας όσο και των παράνομων ενεργειών που συντηρούνται από αυτή.
Στο σημείο αυτό οφείλουμε να προβούμε σε μια σημαντική διάκριση, οι πειρατές δεν είναι εξτρεμιστές τρομοκράτες. Μεταξύ τους υπάρχει μια συνεργασία καθώς οι πρώτοι παραμένουν κοσμικοί ενώ οι δεύτεροι συνδέονται  βαθιά με τη θρησκεία και δαπανούν τα έσοδα τους στον εξοπλισμό. Ουσιαστικά οι πειρατές προστατεύονται από τους εξτρεμιστές.
Στη θαλάσσια πειρατεία που λαμβάνει χώρα κυρίως περιμετρικά της Αφρικής- το φαινόμενο στις συγκεκριμένες περιοχές είναι έντονο-  όπως είναι φυσικό υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς τις πρακτικές που ακολουθούνται. Έτσι στα ανατολικά προς την περιοχή της Σομαλίας και του κόλπου του Άντεν, οι πειρατές ζητούν λύτρα ενώ στα δυτικά προς τον κόλπο της Γουινέας επιδίδονται σε ληστείες. Μια ακόμη διαφορά είναι ότι στον κόλπο του Άντεν υπάρχει η διέλευση των πλοίων με εξειδικευμένο προσωπικό, αυτό δεν υφίσταται στη δυτική Αφρική και συγκεκριμένα στη Νιγηρία. Η θαλάσσια πειρατεία ευδοκιμεί κυρίως στην περιοχή της Νιγηρίας εξαιτίας της φτώχειας. Το οξύμωρο είναι ότι η περιοχή, ενώ παράγει πετρέλαιο, δεν είναι ανεπτυγμένη όσο αντίστοιχες πετρελαιοπαραγωγικές  χώρες. Η φτώχεια σε συνδυασμό με την πειρατεία έχει ως αποτέλεσμα να μην επιτρέπει να εισέρχονται στα χωρικά της ύδατα πλοία με ένοπλους φρουρούς, κι αυτό γιατί ως βασική επιδίωξή τους είναι η αρπαγή των καυσίμων. Φυσικά αυτή η κατάσταση έχει καταδικαστεί πολλάκις από τη νιγηριανή κυβέρνηση χωρίς ιδιαίτερα αποτελέσματα.   
Αυτή η εγκληματική ενέργεια αντιμετωπίζεται κατά κύριο λόγο με δυο τρόπους. Ο πρώτος αφορά τη νομοθεσία που σύμφωνα με πολλούς δεν επιλύει με αποτελεσματικό τρόπο τη θαλάσσια πειρατεία. Ο δεύτερος αφορά την παρουσία του ναυτικού, το οποίο προέρχεται είτε από το ΝΑΤΟ είτε από την Ε.Ε είτε ακόμα και από μεμονωμένες χώρες. Επίσης μια εναλλακτική που χρησιμοποιείται, αν και κοστίζει, είναι η φύλαξη των διερχόμενων πλοίων από εξειδικευμένες ομάδες, που προσλαμβάνονται  από τις ίδιες τις εταιρίες. Φυσικά και οι δυο πρακτικές δεν έχουν καταφέρει να εξαλείψουν την πειρατεία παρά μόνο να τη μειώσουν. Η μείωση του φαινομένου είναι παροδική και εξαρτάται από τους μήνες, αν και σε ετήσια βάση παρουσιάζει άνοδο, χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι το 2017 υπήρξε αύξηση της τάξεως του 3% σύμφωνα με τα στοιχεία της ReCAAP.
Εν κατακλείδι, η θαλάσσια πειρατεία δεν εμφανίστηκε τα τελευταία χρόνια στη διεθνή πραγματικότητα. Αντ’ αυτού είναι ένα παλιό φαινόμενο όσο ακριβώς παλιά είναι και η παρουσία του ανθρώπινου είδους. Φυσικά πρόκειται για μια εγκληματική ενέργεια, γι’ αυτό και διώκεται ποινικά στα πλαίσια της οικουμενικής διεθνούς ποινικής συνεργασίας των κρατών. Η πειρατεία είναι ένας συνδετικός κρίκος μεταξύ της παράνομης και της νόμιμης δραστηριότητας. Με άλλα λόγια η θαλάσσια πειρατεία χρησιμοποιείται τόσο για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος που προκύπτει από τα διάφορα είδη παράνομου εμπορίου όσο και για την επένδυση στην ανάπτυξη, στους θεσμούς και σε άλλους τομείς εξαιτίας της έλλειψης κατά κύριο λόγο της πολιτικής ηγεσίας σε αυτές της χώρες.
Συνεπώς, η θαλάσσια πειρατεία από τη μια είναι κατακριτέα και καταδικαστέα, από την άλλη πλευρά σύμφωνα με την πεποίθηση των υποστηρικτών της –και ταυτόχρονα  ντόπιων κατοίκων- είναι κινητήριος δύναμη γιατί τους επιφέρει κέρδη, τα οποία επενδύονται στην ανάπτυξη της περιοχής τους. Το μέλλον θα δείξει αν θα συνεχίσουν οι κάτοικοι-πειρατές να παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους ή αν θα βρεθεί η χρυσή τομή, η οποία θα σταματήσει τη θαλάσσια πειρατεία και θα ωθήσει στην ανάπτυξη αυτών των περιοχών που μαστίζονται διαρκώς από αυτό το φαινόμενο.
 
 
ΠΗΓΕΣ
 
Εύη Κίορι, Αυτές είναι οι χώρες που απειλούνται περισσότερο από την πειρατεία, news247.gr,07/12/2015, πρόσβαση 07/11/2018, https://www.news247.gr/afieromata/aytes-einai-oi-chores-poy-apeiloyntai-perissotero-apo-tin-peirateia.6392396.html
 Παγκόσμια Τράπεζα: Η πειρατεία δεν έχει αντιμετωπιστεί ριζικά, news bomb.gr, 12/04/2013, πρόσβαση 07/11/2018, https://www.newsbomb.gr/oikonomia/naytilia/story/297383/pagkosmia-trapeza-i-peirateia-den-ehei-antimetopistei-rizika
Η πειρατεία ποίων: Λύτρα ενός δις. δολ. Για εγκληματικές ενέργειες, news bomb.gr, 03/11/2013, πρόσβαση 07/11/2018, https://www.newsbomb.gr/oikonomia/story/364979/peirateia-ploion-ta-lytra-enos-disdol-gia-egklimatikes-energeies
Μπόση Μαίρη, Θαλάσσια πειρατεία και τρομοκρατία, kathimerini.gr, 04/12/2016, πρόσβαση08/11/2018,http://www.kathimerini.gr/886480/article/epikairothta/politikh/8alassia-peirateia-kai-tromokratia
Πειρατεία: Στατιστική πτώση-Πραγματική αύξηση, the sea nation.gr 16/10/2018, πρόσβαση08/11/2018,https://www.theseanation.gr/%CE%BD%CE%B1%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CE%B1/%CE%BD%CE%B5%CE%B1-%CE%BD%CE%B1%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CF%82/%CF%80%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B5%CE%B9%CE%B1/41480-%CF%80%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B5%CE%AF%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%84%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CF%80%CF%84%CF%8E%CF%83%CE%B7-%CF%80%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B1%CF%8D%CE%BE%CE%B7%CF%83%CE%B7.html
The ungoverned seas, the economist.com 27/11/2014, πρόσβαση 08/11/2018, https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2014/11/27/the-ungoverned-seas