Γράφει η Σταυρίνα Χούσου
Το μέλλον της ανθρωπότητας είναι συνυφασμένο με την τεχνολογική εξέλιξη. Οι όποιες απόπειρες να αρνηθεί κανείς ή να αποτρέψει αυτή την παραδοχή είναι σχετικά ανώφελες, δεδομένης της υψηλής εξάρτησης των σύγχρονων κοινωνιών από την τεχνολογία σε όλα τα επίπεδα. Παρά τις ενστάσεις και τις ανησυχίες που εγείρουν ακτιβιστές αλλά και ειδικοί, η τάση της εξάρτησης όχι μόνο δεν περιορίζεται, αλλά φαίνεται να μπαίνει σε μία νέα εποχή με την είσοδο του δικτύου 5G στη ζωή μας σε διεθνές επίπεδο.
Η εξάρτηση αυτή ωστόσο, δεν αφορά μόνο τις κοινωνίες προς το δίκτυο, αλλά και προς τον προμηθευτή του δικτύου αυτού. Στην μεγάλη ανακατάταξη που θα φέρει η εξάπλωση του 5G κι ο αναβαθμισμένος του ρόλος σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, δε θα μπορούσαν να λείπουν παιχνίδια επιρροής και πολιτικής σκοπιμότητας, ιδιαίτερα όσο η ατμόσφαιρα μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, ολοένα και ηλεκτρίζεται. Ο λόγος για την ΕΕ, η οποία για άλλη μία φορά βρίσκεται ανάμεσα στους δύο πόλους -κυριολεκτικά και μεταφορικά- κατέχοντας μία θέση, ως συνήθως, ιδιάζουσα.
Προτού αποπειραθεί κανείς ωστόσο, να αναλύσει τα σχετικά με το 5G πολιτικά τεκταινόμενα, είναι απαραίτητες ορισμένες αποσαφηνίσεις. Ξεκινώντας με μια επιδερμική εξήγησή του, το δίκτυο 5G συνιστά την 5η γενιά δικτύου τηλεπικοινωνιών και αποτελεί τομή στον τρόπο, τον όγκο, την ταχύτητα, τη δυναμική και την ακρίβεια μεταφοράς δεδομένων. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο περισσότερες πληροφορίες θα μπορούν να μεταφερθούν με εξαιρετικά λιγότερο λανθάνων χρόνο, αλλά και οι πληροφορίες αυτές θα μπορούν να μεταφέρονται πολύ πιο μακριά και να εκτελούν πολύ πιο σύνθετες και εξεζητημένες εντολές.
Αυτό απαιτεί μία περαιτέρω επεξήγηση- τι το τόσο ξεχωριστό σηματοδοτεί το 5G, το οποίο χρήζει τόσης προσοχής, ειδικά συγκριτικά με το 4G ή το 3G; Η διαφορά τους έγκειται στην τρομακτική δυναμική, την οποία θα φέρουν οι επερχόμενες γενιές δικτύων: χάρη στα επονομαζόμενα «έξυπνα σπίτια» με τις «έξυπνες» αυτοματοποιημένες συσκευές, θα γίνουν πραγματικότητα στο προσεχές μέλλον, το λεγόμενο “Ιnternet of Τhings” (ΙοΤ), ενώ βιομηχανίες υψίστης, ίσως και ζωτικής σημασίας (ανάμεσά τους βιομηχανίες ύδρευσης και ηλεκτρισμού), θα ελέγχονται μερικώς μέσω αυτοματοποιημένων συστημάτων, τα οποία θα απαιτούν ελάχιστη ανθρώπινη παρέμβαση.
Στην Ευρώπη, η ενασχόληση με το 5G ξεκίνησε ήδη από το 2013, σε επίπεδο έρευνας και καινοτομίας με το σχέδιο 5G Public and Private Partnership (5GPPP), ενώ το 2016 η διεθνής συμφωνία περί κανόνων και στόχων της διάδοσης του δικτύου, “5G Action Plan”, τη φέρνει αντιμέτωπη με δύο καίρια ζητήματα: ένα χρονοδιάγραμμα κατασκευής υποδομών και εφαρμογής του δικτύου από τη μία, και την αναζήτηση και επιλογή εταιρείας-παρόχου 5G από την άλλη. Το αρχικό χρονοδιάγραμμα έδινε την εφαρμογή του 5G στις ευρωπαϊκές μητροπόλεις έως το 2020, γεγονός που την καθιστούσε ήδη καθυστερημένη σχετικά με τις βορειοαμερικανικές και ασιατικές αγορές.
Ωστόσο, τα πραγματικά δεδομένα και η καθυστέρηση που επέφερε η πανδημία, οδήγησαν σε μία αναβολή της τάξεως των πέντε χρόνων για τις σημαντικές επικοινωνιακές διόδους και δέκα χρόνων για τις επαρχίες. Αυτό που αποτελεί ωστόσο το πιο σημαντικό ζήτημα είναι η αδυναμία οποιασδήποτε ευρωπαϊκής τηλεπικοινωνιακής εταιρείας να αναλάβει αυτόνομα την πανευρωπαϊκή κάλυψη δικτύων 5G. Παρά το γεγονός ότι η Ε.Ε. αποτελεί έναν από τους πλουσιότερους και πιο τεχνολογικά ανεπτυγμένους πόλους διεθνώς, η στασιμότητα της ήδη από την εποχή του 3G στις τηλεπικοινωνίες, την έκανε να χάσει την απαραίτητη δυναμική ώστε να παραμείνει ανταγωνιστική. Ακόμα και ανταγωνιστικές εταιρείες όπως η Ericsson, η Νοkia ή η Vodafone, χρειάζονται παρεχόμενη τεχνολογία άλλων εταιρειών τηλεπικοινωνιών για υπηρεσίες 5G.
Συνεπώς, η συνεργασία με κάποια ξένη εταιρεία για την κάλυψή της στον τομέα αυτό ήταν μονόδρομος. Οι συζητήσεις ξεκίνησαν ήδη από το 2015, σε μία περίοδο όπου οι σινο-ευρωπαϊκές σχέσεις βρίσκονταν σε άνθηση, με την κινεζικών συμφερόντων εταιρεία-κολοσσό των τηλεπικοινωνιών, την HUAWEI. H επιλογή αυτή είχε δύο βασικά στρατηγικά πλεονεκτήματα: πρώτον η HUAWEI έχει καθιερωθεί ως ηγέτης στον τομέα του 5G διεθνώς, και δεύτερον οι ανταγωνιστικές χαμηλές της τιμές συνιστούσαν σημαντικό πλεονέκτημα για τους ευρωπαίους ιθύνοντες.
Οι ενστάσεις δεν άργησαν να φανούν. Το 2016, η κυβέρνηση Trump έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου στην Ε.Ε., καλώντας τα κράτη- μέλη σε απαγόρευση χρήσης κινεζικών τεχνολογιών επικοινωνίας, αναφέροντας πως μια φαινομενικά χαμηλή τιμή δεν αποτελεί αντίβαρο για τον κίνδυνο κατασκοπείας, μποϋκοτάζ νευραλγικών βιομηχανιών και απόσπασης δεδομένων και πληροφοριών. Το 2020, το State Department εξέδωσε ένα σχέδιο για μία «απαλλαγμένη από κινεζική τεχνολογία ζώνη» δυτικών κρατών. Η νέα Κυβέρνηση Biden φαίνεται κάθε άλλο παρά θερμότερη προς την Κινεζική πλευρά με πάμπολλες και σκληρότατες δηλώσεις, κυρώσεις και συμβολικές πράξεις, οι οποίες σηματοδοτούν την όλο και βαθύτερη ρήξη στις σχέσεις και από τις δύο πλευρές (Σύνοδος της Αλάσκας, κυρώσεις δυτικών κρατών περί παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε κινεζικές επαρχίες, κοινές ιρανικές-κινεζικές δηλώσεις κατά των ΗΠΑ κ.ο.κ.).
Υπό αυτές τις συνθήκες, η Ευρώπη φαίνεται αναγκασμένη να επιλέξει ανάμεσα στους δύο πόλους. Είναι όμως βάσιμες οι ανησυχίες και οι βαρυσήμαντες πολιτικές δηλώσεις ή απηχούν πολιτικές σκοπιμότητες των ΗΠΑ; Η HUAWEI, ανήκει σε ποσοστό 99% των μετοχών της στο Εργατικό Συνδικάτο της. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει έλεγχο από το Κομμουνιστικό Κόμμα, καθώς όλα τα συνδικάτα στην Κίνα είναι υπόλογα σε αυτό. Γενικά, η αοριστία της ακριβούς ιδιοκτησίας της HUAWEI αλλά και άλλων επιχειρήσεων στην Κίνα, και η έλλειψη διαφάνειας σχετικά με την ακριβή φύση των δραστηριοτήτων της, συνιστά απότοκο των διαρθρωτικών αλλαγών που συνέβησαν στην ηγεσία της χώρας της δεκαετίες του ’80 και ’90. Αυτό αποτελεί σημαντικό τροχοπέδη για την επίτευξη σχέσεων εμπιστοσύνης, τόσο μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, όσο και μεταξύ της HUAWEI και οποιασδήποτε εθνικής κυβέρνησης τρέφει μια υγιή ανησυχία για την προστασία των τηλεπικοινωνιακών της οδών.
Παράλληλα, η σθεναρή υποστήριξη του Κόμματος σχετικά με τον αποκλεισμό της HUAWEI σε διάφορα μήκη και πλάτη του κόσμου, δεν κοπάζει τις μαινόμενες ανησυχίες. Συγκεκριμένα, μετά την απαγόρευση τεχνολογιών της HUAWEI στον Καναδά, ο Υπουργός Εξωτερικών Wang Yi, δήλωσε πως η HUAWEI οφείλει να μην στέκεται ως «άκακος αμνός» και πως θα υπάρξουν αντίποινα για τον «άδικο» αποκλεισμό της κινεζικής εταιρείας, αφήνοντας να εννοηθεί δυτική συμμαχία εξόντωσης της εταιρείας λόγω της επιτυχίας της στην αγορά τηλεπικοινωνιών. Η πρόσφατη δε είδηση πως οι κινεζικές εταιρείες είναι νομικά υποχρεωμένες να συνεργάζονται με τις Υπηρεσίες Πληροφοριών του Κόμματος, δίνει σοβαρό έρεισμα όχι απλά αμφιβολιών αλλά βάσιμου φόβου.
Στην ΕΕ, το γεγονός πως η αγορά τηλεπικοινωνιακών σημάτων δεν είναι ενιαία και δεν αποτελεί αποκλειστική ευρωπαϊκή αρμοδιότητα περιπλέκει τα πράγματα. Παρά τον συντονισμό που προσπαθεί να πετύχει η Επιτροπή και την έκκλησή της για ενότητα των κρατών-μελών στις σχετικές πολιτικές, το πώς θα κινηθεί κάθε ευρωπαϊκό κράτος στον τομέα του 5G αποτελεί δική του αρμοδιότητα. Έτσι, για άλλη μια φορά υπήρξε κατακερματισμός των ευρωπαϊκών κρατών σχετικά με τις κατευθύνσεις που το καθένα επίλεγε.
Σταδιακά, με την επιβολή αυστηρότερων μέτρων και την μείωση χρήσης δικτύων τεχνολογίας HUAWEI και από το Ηνωμένο Βασίλειο, πολλές ευρωπαϊκές χώρες πήραν τις αποφάσεις τους. Οι πιο σκληροπυρηνικές κυβερνήσεις εξέδωσαν σχέδια αποκλεισμού κινεζικών τεχνολογιών και σημάτων από τις χώρες τους επιλέγοντας εναλλακτικές εταιρείες-παρόχους, όπως οι Σκανδιναβικές χώρες, η Δανία και οι Ανατολικές. Άλλες εφάρμοσαν μία μέση λύση με αυστηρότερες πολιτικές για την προστασία των δεδομένων απαιτώντας μεγαλύτερη διαφάνεια και εγγυήσεις (Ιταλία, Γαλλία). H Επιτροπή, δεν άργησε να εκδώσει οδηγίες (Toolbox and Risk Assessment Report for Cybersecurity of 5G Networks) για την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών σε περιβάλλον αμοιβαίας εμπιστοσύνης και εγγυήσεων. Ακόμα και η Γερμανία, η οποία ακόμα επιθυμεί να διατηρήσει τις προνομιακές της σχέσεις με την Κίνα, δεν μπόρεσε παρά να κάνει το σχετικό νομικό της πλαίσιο πολύ αυστηρότερο, ακολουθώντας τις ευρωπαϊκές τάσεις.
Πλέον, ο όρος «αξιόπιστος πάροχος» είναι στο επίκεντρο των συζητήσεων, και όλοι γνωρίζουν ποιος θεωρείτο σχετικά αναξιόπιστος. Αμερικανικές εταιρείες τηλεπικοινωνιών, αλλά και η πρόσφατη είσοδος της Samsung στην ευρωπαϊκή αγορά 5G, δυσχεραίνουν το ήδη σύνθετο περιβάλλον. Μάλιστα έχει εμφανιστεί μία τάση αμφισβήτηση της πρωτοκαθεδρίας της HUAWEI στον τομέα του 5G, παρά το γεγονός ότι η εταιρεία εμμένει στο να αυτό-παρουσιάζεται κατ’ αυτόν τον τρόπο. Όσον αφορά στις ανταγωνιστικές τιμές, πολλοί ειδικοί αναφέρουν ανησυχίες πως πιθανώς να ενυπάρχουν ενσωματωμένες χρεώσεις στην εγκατάσταση κεραιών, την χρήση υπηρεσιών, αλλά και πως αναφορικά με την ποιότητα των ίδιων των υπηρεσιών η φήμη της είναι περισσότερο προϊόν επιτυχημένου, ακριβοπληρωμένου και επιθετικού μάρκετινγκ και όχι απόδοσης της αντικειμενικής πραγματικότητας.
Στις αρχές του έτους, οι συζητήσεις μεταξύ Επιτροπής και Κινεζικών αρχών για τη μελλοντική συνεργασία σε πληθώρα τομέων- μεταξύ των οποίων και το 5G- έκαναν φανερή την νέα ψυχρότητα και δεν καρποφόρησαν. Όσο οι εξελίξεις στις υποδομές δικτύων τρέχουν, τόσο οι άνισες εξελίξεις στην παροχή και το νομικό πλαίσιο για το 5G, συνθέτουν μία αμφίρροπη εικόνα για την Ευρώπη. Κι αυτό σε μία βιομηχανία, που θα αποτελέσει μοχλό για την οικονομική, κοινωνική και τεχνολογική της εξέλιξη, καθώς οι συντηρητικοί υπολογισμοί των ειδικών αναφέρουν πως οι σχετικές με το 5G δραστηριότητες θα αποτελούν στην Ε.Ε. μία βιομηχανία της τάξεως των 47.63 δισεκατομμυρίων ευρώ μέχρι το 2025, ενώ οι εφαρμογές του στον τομέα του ΙοΤ θα δημιουργήσουν απολαβές έως και 1,2 τρισεκατομμύρια μέχρι το 2027.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, η προστασία των δεδομένων αλλά και η εν γένει εξασφάλιση αυτόνομων και ασφαλών διόδων 5G (και συνακόλουθα 6G) οφείλει να είναι κεντρική προτεραιότητα της Ε.Ε., εάν θέλει να εξασφαλίσει την πολιτική της- έστω- αυτονομία. Εάν η Ε.Ε. δεν είναι σε θέση να υποστηρίξει τις ανταγωνιστικές της εταιρείες, ώστε να παράσχουν τα απαραίτητα, αναγκαστικά τίθεται το ερώτημα του ποιά ξένη εταιρεία φέρει το λιγότερο κόστος συνεργασίας, πρώτα από την σκοπιά της ασφάλειας και έπειτα της οικονομίας. Στο διαμορφωθέν περιβάλλον, η πρώτη προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η μείωση ή η εξισορρόπηση της εξάρτησης από εξωτερικούς προμηθευτές. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα σε ένα περιβάλλον τεχνολογικού διπολισμού μεταξύ Κίνας-Η.Π.Α.. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι, η κατανομή της υποδομής 5G της Ευρώπης μεταξύ ζωνών εξοπλισμένων από τη HUAWEI και ζωνών που παρέχονται από άλλους κατασκευαστές, υπονομεύει τη στρατηγική συνοχή της Ευρώπης, χωρίζοντάς τη σε ζώνες επιρροής μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών- κι αυτό ακολουθείται από ένα κόστος.
Πηγές
5G. Shaping Europe’s digital future. (2021), Διαθέσιμο σε: https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/5g.
Alleven, M. (2021). Ericsson CEO warns of Europe’s 5G lag behind U.S., China. FierceWireless. Ανακτήθηκε την 29 Ιουνίου 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.fiercewireless.com/wireless/ericsson-ceo-warns-europe-s-5g-lag-behind-u-s-china.
Cerulus, L. (2021). Europe’s Huawei plan explained. POLITICO. Ανακτήθηκε την 29 Ιουνίου 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.politico.eu/article/europe-eu-huawei-5g-china-cybersecurity-toolbox-explained/.
Duchâtel, M., & Godement, F. (2019). Europe and 5G: the Huawei Case [Ebook]. Institute Montaigne. Ανακτήθηκε την 29 Ιουνίου 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.institutmontaigne.org/ressources/pdfs/publications/europe-and-5g-huawei-case-part-2-cover.pdf.
Goldberg, Quinn, Gramer, Meeks, Nietsche, C., & Rasser, M. et al. (2021). Washington’s Anti-Huawei Tactics Need a Reboot In Europe. Foreign Policy. Διαθέσιμο σε: https://foreignpolicy.com/2020/04/30/huawei-5g-europe-united-states-china/.
Gu, X. (2021). Opinion: Europe will not follow the US ‘China-free’ 5G strategy. MSN. Ανακτήθηκε την 3 Ιουνίου 2021, διαθέσιμο σε https://www.msn.com/en-us/news/world/opinion-europe-will-not-follow-the-us-china-free-5g-strategy/ar-BB196cOh.
Hu, W. (2021). 5G ROLL-OUT IN THE EU: NATIONAL SECURITY, TECHNOLOGY AND PUBLIC PROCUREMENT. CEPS. Ανακτήθηκε την 28 Μαΐου 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.ceps.eu/personal-site/weinian-hu/5g-roll-out-in-the-eu-national-security-technology-and-public-procurement/.
Noyan, N. (2021). EU countries keep different approaches to Huawei on 5G rollout. www.euractiv.com. Ανακτήθηκε την 28 Μαΐου 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.euractiv.com/section/digital/news/eu-countries-keep-different-approaches-to-huawei-on-5g-rollout/.
WIRE, B. (2018). The 5G Market in Europe 2018-2025 – Key Players are Deutsche Telekom, Telefonica, Vodafone, Orange, and BT – ResearchAndMarkets.com. Businesswire.com. Ανακτήθηκε την 28 Μαΐου 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.businesswire.com/news/home/20180725005835/en/5G-Market-Europe-2018-2025—Key-Players.
Πηγή εικόνας: Delobel, R., Leterme, C., Johnstone, C., & Bouamama, S. (2021). La 5G au cœur d’une guerre froide Chine- États-Unis ? | Investig’Action. Investigaction.net. Ανακτήθηκε την 28 Ιουνίου 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.investigaction.net/fr/la-5g-au-coeur-dune-guerre-froide-chine-etats-unis/.