Γράφει η Ιωάννα Κυνηγοπούλου
Άλλοτε συναντάται γνωστός ως αιώνια ερωτευμένος ποιητής, άλλοτε ως διπλωμάτης και πολιτικός. Αυτά είναι τα δύο κυριότερα χαρακτηριστικά που οφείλει κανείς να γνωρίζει για τον Πάμπλο Νερούδα. Το έργο και η εμβληματική προσωπικότητά του έχουν αδιαμφισβήτητα αφήσει το δικό τους σημάδι στην ιστορία της ποίησης, αλλά και της Χιλής. Γεννηθείς το 1904, λοιπόν, στην πόλη Παράλ της Χιλής με το πραγματικό του όνομα να είναι Ρικάρδο Νεφταλί Ρέγιες Μπασοάλτο,ασχολούταν με την ποίηση από νεαρή ηλικία. Στο γυμνάσιο είχε την ευκαιρία να υπάρξει μαθητής της Γκαμπριέλα Μιστράλ –επίσης ποιήτρια, στην οποία αποδόθηκε το 1945 το νόμπελ λογοτεχνίας– . Το γεγονός αυτό επηρέασε άμεσα την μετέπειτα πορεία του Πάμπλο Νερούδα στον ποιητικό χώρο. Με την ενηλικίωσή του μετακομίζει στο Σαντιάγο ώστε να περατώσει τις σπουδές του στην γαλλική φιλολογία, ενώ παράλληλα δημοσιεύει και τα πρώτα του ποιήματα. Περίπου τότε άνοιξε ο μακρύς δρόμος της πραγματικά πλούσιας πορείας του.
Οι απαρχές της πολιτικής του δράσης απαντώνται στο 1927, όταν ξεκίνησε να υπηρετεί στη θέση του πρόξενου της Χιλής σε πληθώρα χωρών. Ανάμεσα στα κράτη που παρευρέθηκε συμπεριλαμβάνονται η Αργεντινή, η Ισπανία, η Κεϋλάνη (σημερινή Σρι Λάνκα), η Βιρμανία, η Σιγκαπούρη, το Μεξικό και η Ινδονησία. Η παραμονή του στα ασιατικά κράτη, αλλά και στην Ισπανία (1934-1937) άσκησαν ιδιαίτερη επίδραση στη διαμόρφωση των πολιτικών του πεποιθήσεων, φέρνοντάς τον πιο κοντά στον κομμουνισμό. Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός ότι στην Ισπανία αγωνίστηκε ενάντια στο ολοκληρωτικό καθεστώς του Φράνκο. Παράλληλα είχε ήδη γνωριστεί στο Μεξικό με τον κομμουνιστή ισπανό ποιητή Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, ο θάνατος του οποίου –από πυρά του παραστρατιωτικού κινήματος CEDA – αποτέλεσε ένα ακόμη γεγονός που επηρέασε πολιτικά τον Νερούδα.
Έτσι, το 1945 –δύο χρόνια από την επιστροφή του στην Χιλή- γίνεται μέλος του κομμουνιστικού κόμματος και ταυτόχρονα εκλέγεται γερουσιαστής. Απαραίτητη είναι, επίσης, η αναφορά ότι ενόσω βρισκόταν εξόριστος στην Ευρώπη (1948-1952) ,καθώς ο κομμουνισμός είχε κηρυχθεί ως έκνομος στη Χιλή, επισκέφθηκε τη Σοβιετική ένωση. Μάλιστα, υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του καθεστώτος της ΕΣΣΔ, γεγονός που καθίσταται αντιληπτό και από τα ποιήματά του Ύμνος στο Στάλινγκραντ (1942), Νέος ύμνος στο Στάλινγκραντ (1943), Τρίτος ύμνος στο Στάλινγκραντ (1949) και Ωδή στον Στάλιν (1953).Από το 1969 ο Νερούδα συμμετείχε στην προεκλογική εκστρατεία του Σαλβαδόρ Αλιέντε, ο οποίος ήταν ο υποψήφιος του λαϊκού κόμματος και τον Οκτώβριο του 1970 εξελέγη πρόεδρος της Χιλής.
Εντούτοις, παρά την αξιοθαύμαστη πολιτική του πορεία, στο διεθνές κοινό είναι κυρίως γνωστός –και όχι άδικα- για το ποιητικό του έργο. Η συντριπτική πλειονότητα των ποιημάτων του κυμαίνονται στα πλαίσια του ρομαντισμού. Στις κορυφαίες ποιητικές του συλλογές συγκαταλέγονται τα εκατό ερωτικά σονέτα, τα είκοσι ερωτικά ποιήματα, Όλη η αγάπη και Γενικό άσμα. Μολονότι ο ποιητής στη διάρκεια του βίου του είχε συνάψει τρεις γάμους, τα περισσότερα ποιήματά του είναι εμπνευσμένα από την τελευταία του σύζυγο Ματίλντε Ουρούτια, με την οποία γνωρίστηκε όταν βρισκόταν εξόριστος στην Ευρώπη. Αξιοσημείωτο είναι ότι μέχρι και σήμερα ερωτευμένοι από όλο τον κόσμο επισκέπτονται την Ίσλα Νέγρα, τόπο που έζησε ο ποιητής και αναφέρεται σε πολλά έργα του. Επιπλέον, ο βραβευμένος με νόμπελ συγγραφέας Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες είχε αποδώσει στον Πάμπλο Νερούδα τον χαρακτηρισμό «σημαντικότερος ποιητής του 20ου αιώνα».
Το 1971, δύο μόλις χρόνια πριν από τον θάνατό του, ο Νερούδα βραβεύεται με το νόμπελ λογοτεχνίας. Στις 11 Σεπτεμβρίου του 1973 δολοφονείται ο Σαλβαδόρ Αλιέντε και ξεκινάει το πραξικόπημα του Αουγούστο Πινοσέτ. Στις 23 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, ο Πάμπλο Νερούδα μεταφέρεται σε κλινική του Σαντιάγο καθώς έπασχε από καρκίνο. Ωστόσο, πέθανε λίγες ώρες αργότερα, με τον Πινοσέτ να απαγορεύει τη δημόσια διεξαγωγή της κηδείας του. Παρόλα αυτά, η κηδεία του ποιητή αποτέλεσε την πρώτη μεγάλη διαμαρτυρία μετά την κήρυξη δικτατορίας στη Χιλή. Ο θάνατός του αποδόθηκε σε καρκίνο, γεγονός που δέχθηκε ευρεία αμφισβήτηση και οδήγησε στην εκταφή του το 2013.
Εν κατακλείδι, ο Πάμπλο Νερούδα αποτέλεσε μια σπουδαία προσωπικότητα που έχει μείνει αναντίρρητα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Για τον λόγο αυτό, το 2018 η επιτροπή πολιτισμού της Χιλιανής βουλής αποφάσισε να δώσει το όνομα του ποιητή στο αεροδρόμιο του Σαντιάγο. Εντούτοις, το θέμα «πάγωσε» έπειτα από σειρά αντιδράσεων από φεμινιστικά κινήματα, ακαδημαϊκούς, πολιτικούς αλλά και από απλούς πολίτες, αφού σύμφωνα με την αυτοβιογραφία του ο Νερούδα είχε βιάσει μια καθαρίστρια ενόσω ήταν πρόξενος στη Σρι Λάνκα. Το γεγονός αυτό απαρτίζει ίσως το μοναδικό μελανό σημείο για την καριέρα του και την μετέπειτα αναγνώρισή του.
Βιβλιογραφία
Πάμπλο Νερούδα, εκατό ερωτικά σονέτα, εκδόσεις γνώση. Πρόλογος Ηλία Ματθαίου.
Manuel E. Duran, Pablo Neruda, Britannica. Διαθέσιμο σε : https://www.britannica.com/biography/Pablo-Neruda/Later-years
Σαν σήμερα, Γκαμπριέλα Μιστράλ. Διαθέσιμο σε : https://www.sansimera.gr/biographies/1279
Εφημερίδα των συντακτών, Ο Νερούδα,ο βιασμός και η υστεροφημία, 27 δεκεμβρίου 2018. Διαθέσιμο σε : https://www.efsyn.gr/kosmos/maties-ston-kosmo/gynaikes-toy-kosmoy/177213_o-neroyda-o-biasmos-kai-i-ysterofimia
Μηχανή του χρόνου, Ο ύποπτος θάνατος του ποιητή Πάμπλο Νερούδα. Διαθέσιμο σε : https://www.mixanitouxronou.gr/o-ypoptos-thanatos-tou-pablo-nerouda-efyge-sto-nosokomeio-12-meres-meta-to-praksikopima-tou-pinoset-kato-apo-perierges-synthikes-to-2013-egine-i-ektafi-tou-gia-na-dierevnithoun-ta-aitia/
Κατιούσα , Στάλινγκραντ : 3 ύμνοι αγάπης του Πάμπλο Νερούδα, 2 φεβρουαρίου 2020. Διαθέσιμο σε : http://www.katiousa.gr/logotechnia/poiisi/stalingrad-3-ymnoi-agapis-tou-pablo-neruda-3-cantos-de-amor-a-stalingrado/