Γράφει ο Θανάσης Τσιούτσιας
Οι οικονομολόγοι ορίζουν τις «προσδοκίες» ως το σύνολο των υποθέσεων που κάνουν οι άνθρωποι για το τι θα συμβεί στο μέλλον. Αυτές οι παραδοχές καθοδηγούν τα άτομα, τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, καθιστώντας τη μελέτη των προσδοκιών κρίσιμη για την άσκηση της οικονομικής πολιτικής και την πρόβλεψη μελλοντικών αλληλεπιδράσεων. Συνεπώς, οι προσδοκίες διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στα οικονομικά, τη μακροοικονομία, τη νομισματική και δημοσιονομική πολιτική.
Στην παρούσα ανάλυση, εξετάζονται οι αλυσιδωτές αλληλεπιδράσεις των προσδοκιών, είτε αυτές είναι ευνοϊκές, είτε όχι για την οικονομική ευημερία. Το πως αυτές χρησιμοποιούνται από κάθε οικονομική μονάδα για την λήψη αποφάσεων, καθώς και το πως αυτές γίνονται αυτό-επιβεβαιούμενες είναι ένα συναρπαστικό κομμάτι της οικονομικής επιστήμης.
Η οικονομική ζωή είναι πολύ πιο σύνθετη από όσο νομίζουμε και εντάσσοντας την μεταβλητή των προσδοκιών σε αυτή τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο σύνθετα.
Για παράδειγμα η πρόβλεψη ενός ιδιοκτήτη συνεργείου για το πόσους πελάτες μπορεί να περιμένει το ερχόμενο έτος μπορεί να τον ωθήσει να προσλάβει περισσότερο προσωπικό ή να μειώσει τις παραγγελίες για περισσότερα ανταλλακτικά. Ακόμα η προσδοκία ενός εμπόρου ομολόγων για το πώς η Federal Reserve θα αλλάξει τα επιτόκια θα αλλάξει τη στρατηγική συναλλαγών του. Τέλος η εικασία ενός Γενικού Διευθυντή μιας εισηγμένης εταιρείας για το πώς θα συμπεριφερθούν οι ρυθμιστικές αρχές στην Γαλλίας μπορεί να αλλάξει τα σχέδια επέκτασής της. Αυτό που παρατηρείται είναι ότι οι προσδοκίες για το τι θα συμβεί στο μέλλον βρίσκονται στο επίκεντρο κάθε επιλογής.
Η ερευνητική κοινότητα διεξάγει διαρκώς εργαστηριακά πειράματα για την μελέτη του σχηματισμού των προσδοκιών προκειμένου να ερμηνεύσει καλύτερα τον κόσμο. Η κάθε έρευνα εξηγεί την δημιουργία προσδοκιών με διαφορετικό τρόπο. Οι Evans και Honkapohja για παράδειγμα, υποστηρίζουν ότι τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις μαθαίνουν κάνοντας προβλέψεις, συλλέγουν δεδομένα και ενημερώνουν τους κανόνες πρόβλεψής τους, με την πάροδο του χρόνου ως απάντηση σε σφάλματα.
Ο Δείκτης Εμπιστοσύνης Καταναλωτών (CCΙ), είναι ένα εργαλείο που αντικατοπτρίζει το επίπεδο εμπιστοσύνης των καταναλωτών για την οικονομική ευημερία. Σύμφωνα με τον δείκτη μία υψηλότερη από την αναμενομένη ένδειξη υποδηλώνει οικονομική ανάπτυξη στην οποία οι καταναλωτές ξοδεύουν χρήματα και αυξάνουν την κατανάλωσή τους, ενώ μία χαμηλότερη ένδειξη λαμβάνεται σαν επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης, και έτσι οι καταναλωτές είναι πιθανό να μειώσουν τις δαπάνες τους.
Όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα, η πορεία του δείκτη στην Ευρώπη την τελευταία πενταετία, είναι κυρίως καθοδική, με αρνητικό μάλιστα πρόσημο. Οι υφέσεις του παρελθόντος και οι οικονομικές φούσκες που ακολούθησαν, έκαναν τον μέσο πλέον καταναλωτή να αντιμετωπίζει με καχυποψία τις Αρχές και να προβληματίζεται για το τι του επιφυλάσσει το μέλλον του. Ακόμα, την κατάσταση επιδείνωσε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία καθώς οι προσδοκίες των νοικοκυριών για το τι τους επιφυλάσσει το μέλλον χειροτέρευσαν. Οι ήδη υψηλές τιμές, των τροφίμων και της ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα εξακολουθήσουν να είναι ανοδικές αφού οι καταναλωτές λόγω της ανησυχίας που υπάρχει, περιορίζουν την κατανάλωσή τους και επηρεάζουν αρνητικά το ΑΕΠ και την οικονομική ευημερία. Από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος, οι εκτιμήσεις για άνοδο του πληθωρισμού αυξήθηκαν και οι προβλέψεις για ύφεση στην Ευρωζώνη διογκώθηκαν. Ένα εύλογο συμπέρασμα είναι, πως ο ευρωπαϊκός κόσμος έχει ήδη αρχίσει να προεξοφλεί όλα εκείνα τα δείνα που τον απασχολούσαν την τελευταία πενταετία.
(2018-2022)
δεδομένα βασισμένα στη ζώνη του ευρώ
Πηγή: TradingEconomics.com
Ο CCI απασχολεί ιδιαίτερα τους οικονομικούς αναλυτές καθώς συνιστώσα του, αποτελεί o Δείκτης Προσδοκιών (Expectations Index). Αυτός ο δείκτης στηρίζεται στις προσδοκίες του μέσου καταναλωτή για τις επιχειρηματικές συνθήκες, το εισόδημα και το εργασιακό περιβάλλον που αναμένει.
Επιδράσεις
Οι εικασίες των ανθρώπων για το τι θα συμβεί στο μέλλον επηρεάζουν πολλές οικονομικές μεταβλητές μερικές εκ των οποίων, θα εξετάσουμε παρακάτω.
Πληθωρισμός
Οι κεντρικές τράπεζες δρουν προληπτικά για την καταπολέμηση του πληθωρισμού. Στόχος τους είναι να επηρεάσουν τις πληθωριστικές προσδοκίες, ώστε να αποφευχθούν λάθη που μπορεί να οδηγήσουν σε λανθασμένες αποφάσεις. Αυτό σημαίνει πως προτού ανακοινώσουν μια στρατηγική, λαμβάνουν υπόψη τις προσδοκίες των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Όταν υπάρχουν ήδη προσδοκίες για επιδείνωση των πληθωριστικών πιέσεων και αύξηση των τιμών, είτε αυτές ισχύουν είτε όχι τελικά γίνονται αυτό-επιβεβαιούμενες με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος πληθωρισμού.
Συναλλαγματικές ισοτιμίες
Ο μέσος επενδυτής με βάση τις πληροφορίες που έχει, επιλέγει να αγοράσει σήμερα, το νόμισμα εκείνο που θεωρεί πως θα ανατιμηθεί στο μέλλον. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον όμως έχει το πως οι προσδοκίες επηρεάζουν τελικά την συναλλαγματική του αξία. Κλασικό παράδειγμα αποτελούν οι προσδοκίες υποτιμήσεως, οι οποίες συχνά οδηγούν σε συναλλαγματικές κρίσεις. Ακόμα χειρότερα, η οικονομία μιας μεγάλης χώρας κινδυνεύει να καταστραφεί όταν αυτές λειτουργούν εις βάρος της, κάτι που βλέπουμε και στην Τουρκία, όπου η λίρα έχει απαξιωθεί.
Επενδύσεις
Οι θετικές υποθέσεις που αποκτούν οι επενδυτές για την πορεία των περιουσιακών στοιχείων αυξάνουν την ζήτηση, συνεπώς και την αξία τους. Μάλιστα οι προσδοκίες αυτές είναι αυτό-επιβεβαιούμενες με αποτέλεσμα τελικά να διαμορφώνουν εξ ολοκλήρου την τιμή του επενδυτικού τίτλου, είτε αυτό είναι μια μετοχή, είτε ένα εμπόρευμα, είτε ένα ακίνητο. Το παρελθόν επιβεβαιώνει την ακατάπαυστη αυτή δύναμη των αυτοτροφοδοτούμενων προσδοκιών, όταν στις ΗΠΑ μέχρι και τις αρχές του 2006 η φούσκα των ακινήτων διογκώθηκε και τελικά έσκασε, οδηγώντας σε ύφεση.
Κατανάλωση
Όπως είδαμε και προηγουμένως οι καταναλωτικές δαπάνες προσαρμόζονται στο διαθέσιμο εισόδημα που οι καταναλωτές αναμένουν πως θα έχουν. Όταν προσδοκούν ένα καλύτερο εισόδημα, αυξάνουν την κατανάλωσή τους σήμερα, αυξάνοντας έτσι την ζήτηση και το ΑΕΠ της χώρας τους. Έτσι τελικά, πράγματι το διαθέσιμό τους εισόδημα θα αυξηθεί.
Ασφαλώς και οι προσδοκίες καθορίζουν πολλά περισσότερα, όπως για παράδειγμα την πολιτικές αποφάσεις των αρμόδιων αρχών. Συνεπώς και το μοντέλο κεντρικής τράπεζας που επικράτησε στις αναπτυγμένες χώρες, παρουσιάζει μια σειρά από συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που βοηθούν στον έλεγχο και την επιρροή των προσδοκιών.
Συμπεράσματα και προοπτικές
Η διαρκής προσπάθεια που καταβάλουν οι άνθρωποι για να προβλέψουν το μέλλον και να προφυλαχτούν από αυτό είναι ένα κρίσιμο φαινόμενο της οικονομικής ζωής. Όπως είδαμε οι προσδοκίες συνήθως εκπληρώνονται θέτοντας έτσι σε κίνηση τις αλυσιδωτές αντιδράσεις της αγοράς. Το σύγχρονο όμως οικονομικό σύστημα δεν είναι ‘φυσιολογικό’ και είναι ακόμα ποιο δύσκολο να συμπεριλάβουν οι Κεντρικές Τράπεζες τις προσδοκίες στις αναλύσεις τους.
Πηγές:
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Άγγελος Α. Αντζουλάτος ( Αθήνα 2019 ) «Κυβερνήσεις, Χρηματαγορές & Μακροοικονομία» Εκδόσεις Διπλογραφία
WEB
- Princeton University. ‘Learning and Expectations in Macroeconomics’. Διαθέσιμο σε https://press.princeton.edu/books/hardcover/9780691049212/learning-and-expectations-in-macroeconomics
- Investopedia. ‘Expectations Index’. Διαθέσιμο σε σε https://www.investopedia.com/terms/e/expectationsindex.asp
- Trading Economics. ‘European Union Consumer Confidence‘. Διαθέσιμο σε https://tradingeconomics.com/european-union/consumer-confidence
- Wikipedia. ‘Consumer confidence Index’ Διαθέσιμο σε https://en.wikipedia.org/wiki/Consumer_confidence_index
- (How bad is the Ukraine war for the European recovery? – page 3) (2022). European Investment Bank. Διαθέσιμο σε https://www.eib.org/attachments/publications/how_bad_is_the_ukraine_war_for_the_european_recovery_en.pdf
Link(photo) https://nathanjamail.com/expectations-one-persons-bare-minimum-another-persons-max-effort/