Γράφει ο Αλέξανδρος Τορνικίδης
Ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας έχει απασχολήσει από πολλές πλευρές την επικαιρότητα το τελευταίο διάστημα, είτε λόγω των εχθροπραξιών και των παραβιάσεων του διεθνούς δικαίου που διαδραματίζονται, είτε σχετικά με την παροχή ανθρωπιστικής και στρατιωτικής βοήθειας, εξοπλισμού και άλλων αγαθών. Ωστόσο, στον συγκεκριμένο πόλεμο μεγάλη σημασία έχει εξίσου και η ανάλυση του ρόλου των Υπηρεσιών Πληροφοριών στην εξέλιξη των γεγονότων. Στην παρούσα ανάλυση θα δοθεί έμφαση συγκεκριμένα στο ρόλο των Δυτικών Υπηρεσιών Πληροφοριών στη σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.
Η Ουκρανία είναι η μεγαλύτερη χώρα στην ανατολική Ευρώπη, στρατηγικά τοποθετείται στην Μαύρη Θάλασσα και διασχίζεται από πολλούς, ζωτικής σημασίας για τη Ρωσία, αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου, μεταφέροντας αυτά τα αγαθά προς την υπόλοιπη Ευρώπη. Μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, η χώρα βασίστηκε αρκετά στη χρήση του διαδικτύου για τις κυβερνητικές της λειτουργίες, με αποτέλεσμα η πλειονότητα των επιθέσεων εναντίον της που έχουν καταγραφεί να είναι κυρίως κυβερνοεπιθέσεις, οι οποίες μάλιστα έχουν περιγραφεί ως “από τις πρώτες σημαντικές, δημόσια καταγεγραμμένες κυβερνοεπιθέσεις σε δημόσιες υποδομές”.
Όσον αφορά συγκεκριμένα τη δράση των Υπηρεσιών Πληροφοριών είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι στην κρίση της Κριμαίας το 2014, η Ρωσία μέσα από την στρατιωτική της εισβολή στην περιοχή κατόρθωσε και την απελευθέρωση κατασκόπων στη Δύση επηρεάζοντας κατά κύριο λόγο τις Αμερικανικές εκλογές. Ωστόσο, οι τελευταίες εξελίξεις αποδεικνύουν ότι η Δύση απαντάει σε αυτόν τον ‘πόλεμο κατασκοπείας’ της Ρωσίας με κινήσεις που προκαλούν σημαντικά προβλήματα στη δεύτερη. Αυτό γίνεται φανερό μέσα από τις απομακρύνσεις Ρώσων διπλωματών και ατόμων σε άλλες καίριας σημασίας θέσεις από πληθώρα κρατών της Δύσης.
Το βασικότερο εργαλείο των Δυτικών Υπηρεσιών Πληροφοριών είναι η open-source συλλογή πληροφοριών. Με άλλα λόγια, η συλλογή πληροφοριών από ανοιχτές πηγές που αφορά τις πληροφορίες μέσα από τις εφημερίδες, τους γεωγραφικούς χάρτες, τα βιβλία, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, το ίντερνετ, καθώς επίσης και από οποιαδήποτε άλλη δημόσια πηγή πληροφοριών είναι διαθέσιμη. Η δημόσια διαθεσιμότητα των πληροφοριών έγκειται στη φύση του εκάστοτε πολιτικού καθεστώτος. Τα δημοκρατικά καθεστώτα για παράδειγμα, δημοσιοποιούν πληροφορίες σχετικά με τις εσωτερικές πολιτικές υποθέσεις της χώρας, την κοινωνική ανάπτυξη όπως επίσης και στατιστικά στοιχεία που αφορούν οικονομικά και δημογραφικά θέματα. Τα αυταρχικά ή ολοκληρωτικά καθεστώτα, αντιθέτως, μοχθούν να κρύψουν τέτοιου είδους πληροφορίες διότι θεωρούν ότι μπορεί να φανούν χρήσιμες στα χέρια των εχθρών τους.
Ωστόσο, η διάθεση πληροφοριών και η χρήση τους για τη διαπίστωση του τι επρόκειτο να ακολουθήσει δεν επαρκεί. Μεγάλη σημασία έχει και ο τρόπος με τον οποίο τις ερμηνεύουν τα κράτη που τις λαμβάνουν. Η προετοιμασία των Ρώσων για εισβολή γινόταν σε ανοιχτό επίπεδο, πράγμα που σημαίνει ότι μέσα από την ανάλυση των ανοιχτών πηγών πληροφόρησης ήταν απόλυτα εμφανής. Οι δορυφορικές εικόνες που προήλθαν από την Αμερικανική εταιρεία Maxar, αλλά και δημοσιεύσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποδείκνυαν την στρατιωτική προετοιμασία των Ρώσων, η οποία μάλιστα γινόταν απροκάλυπτα. Ωστόσο, ενώ είναι εύκολο να παρατηρηθεί και να ανιχνευθεί η προετοιμασία αυτή, κρίνεται δύσκολο να αξιολογήσουν τις εικόνες ως προς την πρόθεση τελικά του κράτους.
Πιο αναλυτικά, ο ρόλος των υπηρεσιών Πληροφοριών κρίθηκε μεγάλης σημασίας καθώς η Δύση είχε την ευκαιρία να αντιμετωπίσει τη Ρωσία και τον χρόνο να εκπαιδεύσει, να εξοπλίσει και να παρέχει βοήθεια στην Ουκρανία. Η βύθιση του Ρωσικής σημαίας πλοίου Moskva τον Απρίλιο του 2022 στη Μαύρη Θάλασσα αποδεικνύει τόσο την αποτελεσματική προετοιμασία των στρατευμάτων της Ουκρανίας, όσο και την ανάμειξη των Αμερικανικών Υπηρεσιών Πληροφοριών, καθώς όπως δηλώθηκε αργότερα αυτές ήταν που παρείχαν την πληροφόρηση για την ακριβή τοποθεσία του πλοίου.
Τα πρόσωπα της Αμερικανικής πολιτικής σκηνής έχουν επιδιώξει να μην υποβαθμίζουν τις δυνατότητες των Ουκρανικών Υπηρεσιών, αλλά σε σχετική δήλωσή του ο Farley, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι, τόνισε την ανάγκη να μην υπάρχει αδιαφορία για τη σημαντική ανάμειξη των Αμερικανικών Υπηρεσιών συνολικά στον πόλεμο αυτό. Η άρνηση της ανάμειξης δικαιολογείται δεδομένου ότι επιδιώκεται η αποφυγή ενός πιθανού Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου, σε περίπτωση ανοιχτής σύγκρουσης ΝΑΤΟ και Ρωσίας, αλλά και επειδή οι Η.Π.Α. δεν θέλουν να δώσουν στη Ρωσία τη δικαιολογία ώστε να εκδιωχθούν Αμερικανοί από καίριας σημασίας θέσεις, αλλά και να θεωρηθεί ότι τα Αμερικανικά πλοία παρέχουν τέτοιου είδους πληροφορίες.
Η Ρωσία έχει ανοιχτά κατηγορήσει τις Η.Π.Α. αλλά και τη Βρετανία, καθώς και άλλα μέλη του ΝΑΤΟ για παροχή όχι μόνο πληροφοριών και πληροφόρησης προς τις Ουκρανικές Υπηρεσίες Πληροφοριών, αλλά και την παροχή στρατιωτικής βοήθειας για την αντιμετώπιση των Ρωσικών επιθέσεων. Ωστόσο, σε σχετικές δηλώσεις τους οι Ρώσοι υποστηρίζουν ότι κάτι τέτοιο δεν επρόκειτο να τους παρεμποδίσει και να τους αποτρέψει από τους στόχους τους.
Η ενημέρωση που παρέχεται από τις Υπηρεσίες Πληροφοριών σχετικά με μία επίθεση έχει αμφιλεγόμενη αποτελεσματικότητα. Υπάρχει, λοιπόν, ένα όριο αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας αυτής. Από τη μια, αν τεθεί χαμηλό όριο, η ενημέρωση θα γίνεται λανθασμένα και η αξιοπιστία των Υπηρεσιών μειώνεται. Για παράδειγμα, είναι πολύ εύκολο να δοθούν πληροφορίες για μια επικείμενη επίθεση με την παραμικρή πληροφορία, χωρίς όμως να υπάρχει στην πραγματικότητα κίνδυνος, με αποτέλεσμα οι Υπηρεσίες Πληροφοριών να φαίνονται αναξιόπιστες. Από την άλλη, αν τεθεί υψηλό όριο, τότε δεν μπορεί να εξακριβωθεί ότι θα είναι και έγκαιρο. Με άλλα λόγια, οι Υπηρεσίες Πληροφοριών είναι πιθανό να καθυστερήσουν να δώσουν τις σχετικές πληροφορίες στους λήπτες αποφάσεων, θεωρώντας ότι δεν υπάρχει επικείμενος κίνδυνος. Επομένως, το όριο αναγνώρισης της επικινδυνότητας θα πρέπει να τεθεί έτσι ώστε η ενημέρωση να μπορεί να είναι τόσο έγκαιρη, όσο και έγκυρη. Στην περίπτωση της Ρωσικής εισβολής τον Φεβρουάριο του 2022, οι Υπηρεσίες Πληροφοριών των χωρών της Δύσης και συγκεκριμένα του ΝΑΤΟ υποστήριζαν ότι η Ρωσία έχει προχωρήσει σε σχετική προετοιμασία αλλά δεν έχει λάβει απόφαση.
Το παράδοξο στην εν λόγω περίπτωση είναι η γνώση της κατάστασης στα Ρωσικά στρατεύματα και τις εξελίξεις σε καλύτερο βαθμό συγκριτικά με της Ουκρανίας. Οι Αμερικανικές Υπηρεσίες Πληροφοριών αναφέρουν ότι οι Ουκρανοί ομόλογοι τους δεν μοιράζονται τα πάντα με τη Δύση, ενώ το σημείο των εχθροπραξιών είναι τέτοιο που η ορατότητα των Αμερικανών είναι σχετικά περιορισμένη. Αυτό δημιουργεί αντικειμενικές δυσκολίες τόσο ως προς τους λήπτες αποφάσεων, όσο και αναφορικά με την ανατροφοδότηση της χώρας και της γνώσης της πραγματικής κατάστασης.
Εν κατακλείδι, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο στόχος πλέον των Δυτικών Χωρών είναι μέσα από την δράση τους και την ενίσχυση της Ουκρανίας να δημιουργήσουν μία αδύναμη Ρωσία. Ενώ, από την άλλη η Ρωσία επιδιώκει έναν φυσικό ή πολιτικό έλεγχο στην Ουκρανία ή σε τμήμα αυτής. Η σημασία της ανάμειξης των Υπηρεσιών Πληροφοριών αποδεικνύεται αμφιλεγόμενη αναφορικά με την αποτελεσματικότητα της. Σίγουρα η δράση των Δυτικών Υπηρεσιών έχει συμβάλλει σημαντικά σε μία πληθώρα νικών της Ουκρανίας και αποτελεσματικότερης δράσης της, αλλά αμφισβητείται η έγκαιρη ανταπόκρισή τους ώστε να αποφευχθεί μία τέτοια σύγκρουση ή η συμβολή τους στην αποφυγή διόγκωσης της έντασης.
Πηγές
Jones G. (2022). Russia says Western intelligence to Ukraine won’t thwart its goals. Reuters. Διαθέσιμο σε: https://www.reuters.com/world/europe/kremlin-says-intelligence-provided-ukraine-wont-hinder-russia-2022-05-05/.
Jones Τ. (2022). Did US intelligence-sharing with Ukraine cross a line? DW. Διαθέσιμο σε: https://www.dw.com/en/us-intel-russia-war/a-61794064.
Shaaban Abdalla N., Davies P., Gustafson K., Lomas D., & Wagner S. (2022). INTELLIGENCE AND THE WAR IN UKRAINE: PART 1. War On the Rocks. Διαθέσιμο σε: https://warontherocks.com/2022/05/intelligence-and-the-war-in-ukraine-part-1/.
Corera G. (2022). Ukraine: The spy war within the war. BBC. Διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/world-61311026.
Tuptuk N., & Hailes S. (2016). The cyberattack on Ukraine’s power grid is a warning of what’s to come. (2021). The Conversation. Διαθέσιμο σε: https://theconversation.com/the-cyberattack-on-ukraines-power-grid-is-a-warning-of-whats-to-come-52832.
Woehrel , S. (2014). Ukraine: Current Issues and U.S. Policy. Washington, D.C: Congressional Research Service. Διαθέσιμο σε: https://apps.dtic.mil/sti/pdfs/ADA610371.pdf.
Lillis Κ., Starr Β., Bertrand Ν. & Liebermann Ο. (2022). War in Ukraine reaches pivotal moment that could determine long-term outcome, intelligence officials say. CNN. Διαθέσιμο σε: https://edition.cnn.com/2022/06/14/politics/ukraine-war-pivotal-moment-intelligence-officials-loses-in-the-east-russia/index.html.
Barnes J., Cooper H., & Schmitt E. (2022). U.S. Intelligence Is Helping Ukraine Kill Russian Generals, Officials Say. The New York Times. Διαθέσιμο σε: https://www.nytimes.com/2022/05/04/us/politics/russia-generals-killed-ukraine.html.
Πηγή εικόνας: https://www.theguardian.com/us-news/2022/may/07/us-spies-ukraine-russia-military-intelligence