Γράφει η Βικτωρία Παπαδοπούλου
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) αναφέρεται στην ικανότητα μιας μηχανής να αναπαράγει τις γνωστικές λειτουργίες ενός ανθρώπου, όπως είναι η μάθηση και η δημιουργικότητα. Αυτή η μορφή τεχνολογίας μπορεί να καθιστά τις μηχανές ικανές να επεξεργάζονται το περιβάλλον τους, να επιλύουν προβλήματα και να δρουν προς την επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου. Η τεχνολογία ΤΝ περιλαμβάνει τη χρήση αλγορίθμων, προγραμμάτων υπολογιστών και στατιστικών μοντέλων που επιτρέπουν στις μηχανές να συλλέγουν δεδομένα, να επεξεργάζονται πληροφορίες, να αναγνωρίζουν μοτίβα και να λαμβάνουν αποφάσεις με βάση αυτές τις γνώσεις. Ακολουθώντας αυτή τη διαδικασία, μαθαίνει συνεχώς, βελτιώνεται και εξελίσσεται για να προσφέρει καλύτερα αποτελέσματα. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει τη δυνατότητα να μεταμορφώσει διάφορους τομείς και να φέρει επανάσταση σε διάφορες βιομηχανίες, συμπεριλαμβανομένης της υγειονομικής περίθαλψης, των μεταφορών, της χρηματοδότησης, της εκπαίδευσης, του μάρκετινγκ και της ψυχαγωγίας.
Οι εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης σταδιακά διεισδύουν σχεδόν σε κάθε τομέα της ζωής. Η εκμάθηση της χρήση τους, είναι αναπόφευκτη, υπό το καθεστώς των σημερινών τεχνολογιών. Καθώς, λοιπόν, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να επιφέρει σημαντικές αλλαγές στη καθημερινότητα, είτε με θετικό, είτε με αρνητικό αντίκτυπο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει συγκροτήσει επιτροπή για την παρακολούθηση και εξέταση των εξελίξεων στην επιστημονική έρευνα και την τεχνολογία. Ωστόσο, η συνεχώς αυξανόμενη χρήση της, θέτει υπό αμφισβήτηση το πόσο τελικά ο μέσος άνθρωπος μπορεί να την ελέγξει. Πλέον, στο προσκήνιο αναδύονται νέες προκλήσεις καθώς η τεχνητή νοημοσύνη πυροδοτεί νέες ανησυχίες, τόσο στις κυβερνήσεις όσο και στους πολίτες, για τη διατήρηση της διεθνούς ασφάλειας και προστασίας.
Η ΤΝ συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη, καθώς και στην επιβίωση των ανθρώπων. Συστήματα τεχνητής νοημοσύνης βοηθούν στον αυτοματισμό ενεργειακών συστημάτων, εξοικονομώντας έτσι ενέργεια. Παράλληλα, η ΤΝ υποστηρίζει την αποτελεσματική χρήση των πόρων μέσω προγραμματισμού και προβλεπτικής συντήρησης. Ακόμη, συμβάλλει στην παρακολούθηση και επαναχρησιμοποίηση υλικών, προωθώντας την κυκλική οικονομία. Εξίσου σημαντική είναι η ικανότητα των συστημάτων ΤΝ να προβλέπουν φυσικές καταστροφές και προβάλλουν την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των κρίσεων. Αυτές οι εφαρμογές συνδυάζουν την τεχνολογία με βιώσιμες πρακτικές για τη δημιουργία πρακτικών λύσεων για το μέλλον. Ταυτόχρονα, όμως, η ΤΝ μπορεί να καταστρέψει το ανθρώπινο είδος. Η τεχνολογική πρόοδος έχει επιφέρει την εμφάνιση μηχανών που έχουν την ικανότητα να αφαιρούν ανθρώπινες ζωές χωρίς ανθρώπινο έλεγχο. Συγκεκριμένα, χάρη στην προηγμένη τεχνολογία, όλα τα είδη όπλων μπορούν να μετατραπούν σε αυτόνομα συστήματα, που διέπονται από αλγόριθμους. Εύλογος γίνεται, λοιπόν, ο συσχετισμός της ανεξέλεγκτης χρήσης της ΤΝ με την ανάπτυξη της τρομοκρατίας. Η τρομοκρατία επιφέρει μαζικά πλήγματα κατά των αμάχων και κατά συνέπεια τρομοκρατικές οργανώσεις μπορούν να δημιουργήσουν αυτόνομα οπλικά συστήματα ΤΝ, προκαλώντας σοβαρές επιπτώσεις και ανεπανόρθωτες απώλειες.
Από τα παραπάνω συνάγεται το συμπέρασμα πως η ΤΝ είναι ένα μέσο ταυτόχρονα σωτήριο και επικίνδυνο. Με τη χρήση της ΤΝ γίνεται επεξεργασία κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών θεμάτων. Αποτελεί εργαλείο διάγνωσης ασθενειών αλλά και πρόγνωσης καιρικών φαινομένων για την προστασία των ανθρώπων. Παράλληλα όμως, η χρήση της μπορεί να ασκείται καταχρηστικά από ανθρώπους με κακόβουλες προθέσεις, είτε μέσω κυβερνοεπιθέσεων είτε μέσω αυτόνομων όπλων που απειλούν την εθνική ασφάλεια. Εξίσου αρνητική πτυχή της τεχνολογίας είναι η παραπληροφόρηση. Αλγόριθμοι ΤΝ χρησιμοποιούνται για τη διασταύρωση παραπλανητικών πληροφοριών, επιδιώκοντας την υπονόμευση της κοινής γνώμης ή των πολιτικών διεργασιών. Συνεπώς, είναι σημαντικό να ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα ασφαλείας, διαφάνειας και ρύθμισης για να αντιμετωπιστούν πιθανές καταχρήσεις της ΤΝ σε συνάρτηση με την τρομοκρατία.
Είναι γενικά αποδεκτό το γεγονός ότι η τρομοκρατία δεν μπορεί να ελεγχθεί γι’ αυτό γίνονται προσπάθειες περιορισμού της. Είναι ένα πολύπλοκο και δυσεπίλυτο πρόβλημα, με πολλούς παράγοντες που συνδέονται με την ανεξέλεγκτη εξέλιξη της. Η τρομοκρατία μπορεί να επωφεληθεί από στρατηγικές τεχνολογίες του μέλλοντος για την προετοιμασία, την επικοινωνία και την εκτέλεση επιθέσεων. Η χρήση κρυπτονομικών μηνυμάτων και η αξιοποίηση ανωνυμίας στο διαδίκτυο αποτελούν παραδείγματα πως οι τρομοκράτες μπορούν να εκμεταλλευτούν την τεχνολογία. Παράλληλα, η χρήση αυτόνομων οχημάτων ή ανεπτυγμένων όπλων μπορεί να αυξήσει την απειλή και την αποτελεσματικότητα των επιθέσεών τους. Συνεπώς, η ανάπτυξη προηγμένων τεχνολογιών ασφαλείας είναι κρίσιμη για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων.
Ως Κυβερνοτρομοκρατία αναφέρεται η χρήση του Διαδικτύου για τη διεξαγωγή βίαιων πράξεων που έχουν ως αποτέλεσμα, την απώλεια ζωής ή σημαντική σωματική βλάβη, προκειμένου να επιτευχθούν πολιτικά ή ιδεολογικά οφέλη μέσω εκφοβισμού. Επίσης, πράξεις σκόπιμης, μεγάλης κλίμακας διακοπής των δικτύων υπολογιστών, ιδιαίτερα των προσωπικών υπολογιστών που είναι συνδεδεμένοι στο Διαδίκτυο μέσω εργαλείων, όπως ιοί, σκουλήκια υπολογιστών, κακόβουλο λογισμικό, σενάρια προγραμματισμού μπορεί να είναι όλα μορφές τρομοκρατίας στο Διαδίκτυο. Συχνά, το φαινόμενο αυτό συνδέεται με προσπάθειες χωρών ή ομάδων να προκαλέσουν αναταραχές ή να παρεμβαίνουν σε πολιτικά θέματα μέσω της κυβερνοτρομοκρατίας. Οι κυβερνοεπιθέσεις των κρατών μπορεί να συμπεριλαμβάνουν κυβερνοτρομοκρατικές δραστηριότητες, καθώς χρησιμοποιούνται ψηφιακά εργαλεία για την επίθεση σε άλλα κράτη ή οντότητες. Οι μορφές κυβερνοτρομοκρατίας μπορεί να περιλαμβάνουν κυβερνοεπιθέσεις σεκρατικές/κυβερνητικέςυποδομές, ψηφιακή παρακολούθηση, διακίνηση αποστειρωμένων πληροφοριών ή ακόμη και κυβερνοεγκληματικές ενέργειες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα κυβερνοτρομοκρατίας, είναι οι ομάδες ατόμων που επιτίθενται μέσω χάκερ στο τραπεζικό σύστημα ενός κράτους με απώτερο σκοπό την υποκλοπή ή και τη διαχείριση οικονομικών δεδομένων.
Επομένως, λόγω της αυξανόμενης ψηφιοποίησης της κοινωνίας, η κυβερνοτρομοκρατία αναπτύσσεται παράλληλα με την τεχνολογία. Η εκμετάλλευση των τεχνολογικών εξελίξεων παρέχει νέες δυνατότητες για τη διεξαγωγή κυβερνοτρομοκρατικών επιθέσεων, ενώ παράλληλα προκαλεί προκλήσεις στον τομέα της κυβερνοασφάλειας. Αυτές οι επιθέσεις μπορούν να επηρεάσουν κρίσιμα συστήματα, όπως το σύστημα υγείας, τα ενεργειακά συστήματα και τα συστήματα τηλεπικοινωνιών, καθιστώντας την κυβερνοτρομοκρατία σημαντικό πρόβλημα στην εποχή της ψηφιακής επανάστασης. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως το διαδίκτυο είναι άναρχο , συνεπώς η χρήση ΤΝ μπορεί να ενδυναμώσει τις κυβερνοεπιθέσεις.
Η αυξανόμενη άνοδος της ΤΝ επηρεάζει τον τρόπο που εκλαμβάνει η κοινή γνώμη τις πληροφορίες, αναφορικά με τον πόλεμο στο Ισραήλ. Οι εφαρμογές ΤΝ στη στρατηγική ανάλυση παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για τις πιθανές εξελίξεις και τις εκτιμήσεις σχετικά με τις ενδεχόμενες προθέσεις των εμπλεκόμενων παραγόντων. Ωστόσο, η ΤΝ κατακλύζεται με αναμφίβολης αξιοπιστίας στοιχεία σχετικά με τον πόλεμο από ανώνυμους χρήστες μέσω διαδικτύου, με αποτέλεσμα να αποπροσανατολίζει τους ανθρώπους και να ασκεί προπαγάνδα. Από την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς εναντίον του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου, κυκλοφόρησαν εικόνες με αρκετούς σχολιαστές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να απορρίπτουν την εγκυρότητα των εικόνων και με κάποιους άλλους να διατυμπανίζουν πως οι εικόνες είναι δημιουργημένες μέσω εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης. Παρόλο που η JerusalemPost επιβεβαίωσε πως οι αναφορές είναι αληθείς, παρατηρητές κατά της παραπληροφόρησης είχαν εκφράσει φόβους ότι ψεύτικες εικόνες που δημιουργούνται μέσω εργαλείων ΤΝ θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την πρόκληση αναστάτωσης στο κοινό και για λόγους προπαγάνδας. Έρευνες για υλικό παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο έχουν δείξει μέχρι στιγμής ότι οι εικόνες που έχουν δημιουργηθεί μέσω ΤΝ για τον πόλεμο είναι σχετικά λίγες. Ωστόσο, η πιθανότητα και μόνο να κυκλοφορεί περιεχόμενο ΤΝ επηρεάζει τους ανθρώπους να απορρίπτουν γνήσιες εικόνες, βίντεο και ηχητικά ντοκουμέντα ως πλασματικά.
Πολλές χώρες έχουν ξεκινήσει να εξερευνούν τις δυνατότητες της ΤΝ στον τομέα της άμυνας και των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Η χρήση της ΤΝ σε πολεμικές συγκρούσεις μπορεί να περιλαμβάνει την ανάλυση δεδομένων, των κινήσεων της αντίπαλης πλευράς και την αυτοματοποιημένη λήψη αποφάσεων. Ακόμη, εφαρμογές ΤΝ αναπτύσσονται και για την ανάπτυξη αυτόνομων συστημάτων όπως τα αυτόνομα οχήματα και τα ρομπότ, ή drones για να εντοπίζουν στόχους, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πολεμικές επιχειρήσεις. Από την άλλη πλευρά, οι ειδικοί της εθνικής ασφάλειας μπορεί να αντιλαμβάνονται τις κρίσεις και τις ενέργειες των αλγορίθμων,διαφορετικά από εκείνες των πολιτών. Η άρρητη χρήση βίας από ένα αυτόνομο οπλικό σύστημα είναι πιθανό να προκαλέσει πιο επιθετική αντίδραση από το συμβατικό ανθρώπινο σφάλμα.
Είναι ευρέως γνωστό ότι ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών καθώς και η Ευρωπαϊκή Ένωση ασχολούνται με τη πρόληψη κινδύνων που απειλούν την διατήρηση της διεθνούς προστασίας.
Στις 19 Ιουλίου 2023, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών πραγματοποίησε την πρώτη συνεδρίασή του για την τεχνητή νοημοσύνη. Στη συγκεκριμένη συνεδρίαση, η Κίνα δήλωσε ότι η τεχνολογία δεν πρέπει να ξεφύγει από τον έλεγχο των ανθρώπων, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες προειδοποίησαν για τους κινδύνους που εγκυμονεί η χρήση της, μεταξύ αυτών η λογοκρισία ή παραπληροφόρηση. Το δεκαπενταμελές συμβούλιο ενημερώθηκε από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, τον Τζακ Κλαρκ, συνιδρυτή της τεχνητής νοημοσύνης Anthropic, και τον καθηγητή Ζενγκ Γι, συνδιευθυντή του Ερευνητικού Κέντρου Κίνας-Ηνωμένου Βασιλείου, για την Ηθική και τη Διακυβέρνηση της Τεχνητής Νοημοσύνης. Ειδικότερα, ο Αντόνιο Γκουτέρες τόνισε πως οι στρατιωτικές και μη στρατιωτικές εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να έχουν πολύ σοβαρές επιπτώσεις στην παγκόσμια ειρήνη και σταθερότητα. Τόνισε, επίσης, την ανάγκη να δημιουργηθεί ένα νέο σώμα των Ηνωμένων Εθνών για να υποστηρίξει τις συλλογικές προσπάθειες ώστε να ελέγχεται καλύτερα η τεχνολογία.
Οι ΗΠΑ κάλεσαν τιςχώρες επιδιώκοντας να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι που εγκυμονούν για τα ανθρώπινα δικαιώματα που απειλούν την ειρήνη και την ασφάλεια, με τον αναπληρωτή πρεσβευτή των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, Τζέφρι Ντελορέντις, να αναφέρει ότι υπάρχει ανάγκη οι χώρες να συνεργαστούν για την τεχνητή νοημοσύνη και άλλες αναδυόμενες τεχνολογίες για την αντιμετώπιση των κινδύνων προς υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων που απειλούν την ειρήνη και την ασφάλεια. Από την άλλη, ο αναπληρωτής πρεσβευτής της Ρωσίας στον ΟΗΕ, ΝτμίτριΠολιάνσκι, τόνισε πως επιτακτική είναι η συζήτηση που μπορεί να συνεχιστεί μακροπρόθεσμα.
Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση, υπάρχει η προοπτική θέσπισης ενός νομοσχεδίου αναφορικά με την εκμετάλλευση της ΤΝ. Συγκεκριμένα, σχέδιο νόμου για τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης αναμένεται να αποτελέσει κομβικό σημείο σχετικά με τη νομοθεσία της Ε.Ε, στον τομέα της τεχνολογίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρότεινε την ταξινόμηση των εργαλείων Τεχνητής Νοημοσύνης ανάλογα με το επίπεδο κινδύνου τους, από «χαμηλό» έως «ανεπίτρεπτο». Ανάλογα με το ρίσκο λοιπόν, θα ποικίλουν και οι υποχρεώσεις των κυβερνήσεων και των εταιρειών που χρησιμοποιούν αυτά τα μέσα. Αυτό το σχέδιο νόμου αναμένεται να θέσεικανόνες για οποιονδήποτε καθιστά διαθέσιμο ένα προϊόν ή μια υπηρεσία που χρησιμοποιεί ΤΝ. Το νομοσχέδιο πρόκειται να καλύπτει συστήματα που μπορούν να παράγουν προβλέψεις, προτάσεις ή αποφάσεις που θα επηρεάσουν τις κυβερνήσεις . Το νομοσχέδιο, ακόμη, εξετάζει και την αξιοποίησή της ΤΝ στο δημόσιο καθώς και στον τομέα της επιβολής του νόμου. Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, ότι θα εφαρμόζεται σε συνάρτηση με άλλους νόμους όπως ο Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων (GDPR). Όσοι χρησιμοποιούν συστήματα ΤΝ που αξιοποιούνται για λόγους παρακολούθησης ή που παράγουν σε υψηλό βαθμό ψευδές περιεχόμενο, θα χρειάζεται να πληρούν όρους, σχετικά με τη διαφάνεια.
Η Ε.Ε μπορεί να διαχειριστεί τους κινδύνους της ΤΝ μέσω ρυθμιστικών πλαισίων για τη διαφάνεια, την ευθηνή και την ασφάλεια των συστημάτων ΤΝ. Εξίσου σημαντική είναι η προώθηση της έρευνας για τα συστήματα της ΤΝ, ενισχύοντας την ανάπτυξη ηθικών προτύπων και μειώνοντας τους κινδύνους παραβίασης των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Χρειάζεται να διασφαλιστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι θα υπάρξει ισορροπία μεταξύ θεμάτων, όπως η προστασία των δεδομένων και η ασφάλεια. Η νομοθεσία πρέπει να επιτρέπει στις υπηρεσίες επιβολής του νόμου να λειτουργούν αποτελεσματικά, αλλά ταυτόχρονα να εγγυάται ότι η νέα τεχνολογία θα είναι διαθέσιμη σ’ αυτές τις υπηρεσίες.
Τέλος, πέρα από τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν από τους διεθνείς οργανισμούς και την Ε.Ε, τονίζεται η ανάγκη εκμάθησης της χρήσης της ΤΝ από όλουςότι στην πραγματικότητα οι νέες αυτές τεχνολογίες δημιουργούνται από ανθρώπους και συνεπώς δεν είναι αλάνθαστες. Η ΤΝ εξαρτάται από το πώς οι άνθρωποι την χρησιμοποιούν και πως αντεπεξέρχονται σ’ αυτή. Σε τελευταία ανάλυση, ακόμα και ο θετικός ή αρνητικός αντίκτυπος της εξαρτάται από τον τρόπο που η ανθρωπότητα την διαχειρίζεται και το πόσο τελικά εξισορροπεί την επιστήμη με την διεθνή προστασία.
Πηγές-Βιβλιογραφία
Βιβλία
Russel S. Norvig P. (2020). Τεχνητή Νοημοσύνη, μια σύγχρονη προσέγγιση. Εκδόσεις Κλειδάριθμος.
Βλαχάβας I. Κεφαλάς Π. Βασιλειάδης Ν. Κόκκορας Φ. Σακελλαρίου Η. (2020). «Τεχνητή Νοημοσύνη. Εκδόσεις Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Kaplan A. (2022). Artificial Intelligence, Business and Civilization – Our Fate Made in Machines. Εκδόσεις Routledge.
Αρθρογραφία
Riedmiller M. (2013). Playing Atari with Deep Reinforcement Learning. Εκδόσεις University of Toronto.
Polosukhin I. (2017). «Attention Is All You Need» . Εκδόσεις Kindle Edition.
Διαδικτυακές Πηγές
Europa.eu (2023). «Μια ευρωπαϊκή προσέγγιση της τεχνητής νοημοσύνης». Διαθέσιμο σε: https://digital-strategy.ec.europa.eu/el/policies/european-approach-artificial-intelligence
Europa.eu (2023), «Τροπολογίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου». Διαθέσιμο σε: https://www.europarl.europa.eu/committees/el/tran/documents/latest-documents
Consilium.europa.eu. (2023), «Κανονισμός για την τεχνητή νοημοσύνη: Συμβούλιο και Κοινοβούλιο καταλήγουν σε συμφωνία για τους πρώτους κανόνες παγκοσμίως όσον αφορά την ΤΝ». Διαθέσιμο σε: https://www.consilium.europa.eu/el/press/pressreleases/2023/12/09/artificial-intelligence-act-council-and-parliament-strike-a-deal-on-the-first-worldwide-rules-for-ai/
Πηγή φωτογραφίας
Foreignaffairs.gr (2021), «Οι κίνδυνοι του υπερενθουσιασμού για την τεχνητή νοημοσύνη». Διαθέσιμο σε:https://www.foreignaffairs.gr/articles/73203/julia-ciocca-michael-c-horowitz-kai-lauren-kahn/oi-kindynoi-toy-yperenthoysiasmoy-gia-tin-texniti-noimosyni