Γράφει ο Νικόλας Παπούλιας
Σήμερα, γεγονότα όπως η εκλογή του προέδρου Trump στις ΗΠΑ καθώς και το επικείμενο σκληρό Brexit έχουν δημιουργήσει ένα ιδιαίτερα αρνητικό κλίμα για την απελευθέρωση του παγκόσμιου εμπορίου και την παγκοσμιοποίηση εν γένει. Η ΕΕ πηγαίνοντας αντίθετα σε αυτό το ρεύμα, επιδιώκει ολοένα και περισσότερο την δημιουργία ζωνών ελεύθερου εμπορίου. Πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η CETA, η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ ΕΕ και Καναδά που υπεγράφη το περασμένο φθινόπωρο. Στην ίδια κατεύθυνση η ΕΕ εκκίνησε το 2013 διαπραγματεύσεις με την Ιαπωνία προκειμένου να επιτύχει μία τέτοια συμφωνία. Έπειτα από 18 γύρους διαπραγματεύσεων οι δύο πλευρές έφτασαν σε πολιτική συμφωνία επί της αρχής τον φετινό Ιούλιο και πλέον η συμφωνία βρίσκεται στην τελική ευθεία.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι διαπραγματεύσεις επιταχύνθηκαν από τη στιγμή της απόσυρσης των ΗΠΑ από την TPP (Trans-Pacific Partnership) που προκάλεσε ανησυχία στην Ιαπωνική πλευρά.
Η οικονομική σημασία μίας τέτοιας συμφωνίας είναι εξαιρετικά σημαντική. Η Ιαπωνία αποτελεί την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Ωστόσο, είναι μόλις έβδομη ανάμεσα στις χώρες στις οποίες εξάγει η ΕΕ, εισάγοντας €58 δις σε αγαθά και €28 δις σε υπηρεσίες. Επομένως, υπάρχει δυνατότητα περαιτέρω διείσδυσης των ευρωπαϊκών εταιρειών στην Ιαπωνική αγορά. Επιπρόσθετα, η σημασία της εν λόγω συμφωνίας τονίζεται από το γεγονός ότι, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, 600.000 θέσεις εργασίας στην ΕΕ εξαρτώνται από τις εξαγωγές προς την Ιαπωνία ενώ άλλες 500.000 προσφέρονται από Ιαπωνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται εντός της ΕΕ.
Η συμφωνία εστιάζει κατά κύριο λόγο στα αγροτικά προϊόντα και επεξεργασμένα τρόφιμα, στα οχήματα και στην πρόσβαση σε δημόσιες συμβάσεις ενώ οι υπηρεσίες, σε αντίθεση με προηγούμενες συμφωνίες, δεν αποτελούν προτεραιότητα. Ο αγροτικός τομέας είχε μεγάλη βαρύτητα για την ΕΕ στις διαπραγματεύσεις καθώς η Ιαπωνία αποτελεί τον τέταρτο μεγαλύτερο προορισμό για τα ευρωπαϊκά αγροτικά αγαθά. Μέχρι τώρα η διείσδυση στην αγορά αγροτικών προϊόντων της Ιαπωνίας ήταν πολύ δύσκολη λόγω προστατευτικών ρυθμίσεων που ίσχυαν. Παραδείγματος χάριν, οι δασμοί 30%-40% στο τυρί, 38,5% στο βοδινό κρέας, 15% στο κρασί, μέχρι 30% στη σοκολάτα καθιστούσαν την Ιαπωνική αγορά απροσπέλαστη. Με την επίτευξη της συμφωνίας, οι δασμοί στο κρασί και τη σοκολάτα θα καταργηθούν πλήρως ενώ για αγαθά πιο ευαίσθητα για την ιαπωνική οικονομία όπως το τυρί δασμοί θα επιβάλλονται μόνο για το μέρος των εισαγωγών που θα ξεπερνά το σημερινό ύψος των εισαγωγών τυριού. Σε ό,τι αφορά τα προϊόντα προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης η Ιαπωνία αναγνωρίζει 205 ανάμεσα σε αυτά τυριά όπως η φέτα, η mozzarella και το κρασί prosecco. Σε αντάλλαγμα της απελευθέρωσης της ιαπωνικής αγοράς αγροτικών προϊόντων και επεξεργασμένων τροφίμων, η ΕΕ κλήθηκε να κάνει υποχωρήσεις στην αγορά των οχημάτων. Συγκεκριμένα, η ΕΕ συμφώνησε να καταργήσει σε βάθος επταετίας τον δασμό 10% που επιβάλλεται στις εισαγωγές ιαπωνικών αυτοκινήτων. Ενώ η συγκεκριμένη κίνηση φαντάζει απειλητική για την ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία, το παράδειγμα της αντίστοιχης συμφωνίας της ΕΕ με την Νότια Κορέα αποδεικνύει το αντίθετο. Παρά τους φόβους ότι η ευρωπαϊκή αγορά θα κατακλυστεί με κορεατικά αυτοκίνητα μετά την επίτευξη της συμφωνίας, παρατηρήθηκε ότι οι ευρωπαϊκές εξαγωγές αυτοκινήτων στη Νότια Κορέα ήταν αυτές που αυξήθηκαν από €2 δις σε €6 δις. Σε ό,τι αφορά τις δημόσιες συμβάσεις, μέχρι σήμερα η διείσδυση ξένων εταιρειών σε ιαπωνικές δημόσιες συμβάσεις ήταν πολύ μικρή, αγγίζοντας μόλις το 3,5% της συνολικής αξίας των εγχώριων αναθέσεων δημοσίων έργων. Επομένως, με την απελευθ
έρωση της εν λόγω αγοράς οι ευρωπαϊκές εταιρείες αποκτούν την ευκαιρία να κατακτήσουν μεγάλο μερίδιο που στο παρόν ήταν αδύνατο να κατακτηθεί λόγω των προστατευτικών ρυθμίσεων από την πλευρά της Ιαπωνίας. Μετά την συμφωνία η Ιαπωνία συμφώνησε να καταργήσει τις διακρίσεις σε βάρος των ευρωπαϊκών εταιρειών για τις δημόσιες συμβάσεις 48 ιαπωνικών πόλεων που αντιπροσωπεύουν το 15% του πληθυσμού της χώρας. Επιπρόσθετα, συμφώνησε να άρει εμπόδια που αφορούν τον τομέα των σιδηροδρόμων.
έρωση της εν λόγω αγοράς οι ευρωπαϊκές εταιρείες αποκτούν την ευκαιρία να κατακτήσουν μεγάλο μερίδιο που στο παρόν ήταν αδύνατο να κατακτηθεί λόγω των προστατευτικών ρυθμίσεων από την πλευρά της Ιαπωνίας. Μετά την συμφωνία η Ιαπωνία συμφώνησε να καταργήσει τις διακρίσεις σε βάρος των ευρωπαϊκών εταιρειών για τις δημόσιες συμβάσεις 48 ιαπωνικών πόλεων που αντιπροσωπεύουν το 15% του πληθυσμού της χώρας. Επιπρόσθετα, συμφώνησε να άρει εμπόδια που αφορούν τον τομέα των σιδηροδρόμων.
Ο οικονομικός αντίκτυπος της συμφωνίας είναι πολύ σημαντικός και για τις δύο πλευρές. Εάν υπογραφεί και επικυρωθεί η συμφωνία, θα δημιουργηθεί μία ζώνη ελεύθερου εμπορίου περίπου ίδιου οικονομικού μεγέθους με αυτή της NAFTA, η οποία – προς το παρόν – είναι η μεγαλύτερη ζώνη ελεύθερου εμπορίου στον κόσμο. Σε συνδυασμό, μάλιστα, με την αποχώρηση των ΗΠΑ από την TPP, τα ευρωπαϊκά προϊόντα θα έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν πλεονέκτημα έναντι των αμερικανικών που μέχρι τώρα δε δύναντο να ανταγωνιστούν, τουλάχιστον, στην ιαπωνικά αγορά. Επιπλέον, η κατάργηση του μεγαλύτερου μέρους των δασμών θα επιφέρει όφελος που αγγίζει το €1 δις για τους ευρωπαίους εξαγωγείς. Ωστόσο, σύμφωνα με την έκθεση βιωσιμότητας της συμφωνίας που εκπονήθηκε από το LSE, η κατάργηση των δασμών δεν θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στα δημόσια έσοδα καθώς θα υπάρξουν αντισταθμιστικές μεταβολές στην οικονομία. Συγκεκριμένα, η ανάπτυξη που αναμένεται λόγω τις αύξησης των εξαγωγών θα δώσει ώθηση στην ιδιωτική κατανάλωση αυξάνοντας, τελικώς, και τα δημόσια έσοδα από έμμεσους φόρους. Γενικά, η συμφωνία προβλέπεται να ωθήσει τις ευρωπαϊκές εξαγωγές στην Ιαπωνία κατά 34% και τις αντίστοιχες ιαπωνικές κατά 29% ενώ η αύξηση στις συνολικές εξαγωγές των δύο πλευρών αναμένεται να αγγίξει το 4% και το 6% αντιστοίχως. Σε επιμέρους τομείς η αύξηση των εξαγωγών μπορεί να αγγίξει έως και το 180% στον τομέα των επεξεργασμένων τροφίμων και έως και το 20% στον τομέα των χημικών. Η εν λόγω πρόβλεψη αποτελεί μία ένδειξη ότι τα οφέλη της συμφωνίας αφορούν ένα μικρό αριθμό τομέων της οικονομίας. Χαρακτηριστικά, οι 5 τομείς τόσο της ιαπωνικής όσο και της ευρωπαϊκής οικονομίας που θα απολάβουν το μεγαλύτερο όφελος από τη συμφωνία, αναμένεται να αποκομίσουν πάνω από το 90% του συνολικού οφέλους της συμφωνίας. Παραδείγματος χάριν, ο τομέας των αγροτικών προϊόντων και επεξεργασμένων τροφίμων της ΕΕ προβλέπεται ότι θα αποκομίσει περί το 55% της συνολικής αύξησης των εξαγωγών που θα αποφέρει η συμφωνία. Εντούτοις, το οικονομικό όφελος για το σύνολο της ΕΕ θα είναι σημαντικό. Συγκεκριμένα, οι προβλέψεις για το μακροπρόθεσμο ευρωπαϊκό ΑΕΠ αναμένουν αύξηση κατά 0,76% ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για την ιαπωνική οικονομία ανέρχεται στο 0,29%.
Εν κατακλείδι, εν μέσω μίας αναιμικής ανάκαμψης των μακροοικονομικών μεγεθών της ΕΕ, αυτή η συμφωνία είναι αρκετά σημαντική για την ενίσχυση της μακροπρόθεσμης προοπτικής της ευρωπαϊκής οικονομίας. Βέβαια, με τις διαπραγματεύσεις για το Brexit να βρίσκονται σε εξέλιξη, είναι προφανές ότι η ΕΕ θέλει να αποδείξει την δύναμή της τόσο στα κράτη μέλη της όσο και στο υπόλοιπο κόσμο. Επίσης, με τέτοιες πρωτοβουλίες η ΕΕ δείχνει να αναλαμβάνει το ρόλο του θεματοφύλακα της απελευθέρωσης του παγκόσμιου εμπορίου, ένα ρόλο προσφάτως εγκαταλελειμμένο από τις ΗΠΑ. Καθώς ο πρόεδρος Trump διαμηνύει αναθεώρηση της NAFTA και παύση των διαπραγματεύσεων για την TTIP, δημιουργείται εύλογη απορία για το ποια θα είναι η επόμενη κίνηση των ΗΠΑ. Θα επιμείνει στον προστατευτισμό ή θα υποχωρήσει; Πάντως, σύμφωνα με ανώτατα στελέχη της ΕΕ, η ένωση είναι έτοιμη να απαντήσει σε περαιτέρω προστατευτικές ρυθμίσεις που ενδέχεται να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία. Συνεπώς, δεν αποκλείεται να ξεσπάσει ένας πόλεμος εμπορίου ανάμεσα στις δύο πλευρές ο οποίος θα φέρει την παγκόσμια οικονομία σε μία πρωτόγνωρη κατάσταση. Σε αυτό το σημείο μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι, ελλείψει κοινής εξωτερικής πολιτικής, η ΕΕ κάνει χρήση της εμπορικής πολιτικής προκειμένου να ασκήσει πίεση στο εξωτερικό. Αποδεικνύεται, τελικά, ότι ο αντίκτυπος της συμφωνίας δεν είναι μόνο οικονομικός αλλά και βαθύτατα πολιτικός. Βέβαια, τα πραγματικά αποτελέσματά της θα αργήσουν να φανούν καθώς απομένουν οι τελικέ
ς διαπραγματεύσεις, η υπογραφή και η κύρωση της συμφωνίας από τις δύο πλευρές.
ς διαπραγματεύσεις, η υπογραφή και η κύρωση της συμφωνίας από τις δύο πλευρές.
_______________
Πηγές:
-
“A new trade deal between the EU and Japan”, Link:https://www.economist.com/news/finance-and-economics/21724830-besides-slashing-tariffs-cheese-and-cars-it-sends-message-donald-trump
-
Trade Sustainability Impact Assessment, Link:http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2016/may/tradoc_154522.pdf
-
A new EU trade agreement with Japan – Factsheet, Link:http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2017/july/tradoc_155684.pdf
-
“The E.U.-Japan Trade Deal: What’s in It and Why It Matters”, Link:https://www.nytimes.com/2017/07/06/business/economy/japan-eu-trade-agreement.html
-
As E.U. and Japan Strengthen Trade Ties, U.S. Risks Losing Its Voice, Link:https://www.nytimes.com/2017/07/06/business/eu-japan-trade-us.html?action=click&contentCollection=Economy&module=RelatedCoverage®ion=Marginalia&pgt
-
An introduction to the EU-Japan Economic Partnership Agreement: Agriculture, Link:http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2017/july/tradoc_155715.pdf
-
An introduction to the EU-Japan Economic Partnership Agreement: Public Procurement, Link:http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2017/july/tradoc_155719.pdf
-
EU ready with ‘nuclear option’ tough tariffs if US sparks trade war over steel, Link:http://www.telegraph.co.uk/business/2017/06/26/brussels-ready-nuclear-option-tough-tariffs- us-sparks-trade/