γράφει η Δήμητρα Λογοθέτη
Το ζήτημα των μειονοτήτων στην Ελλάδα χρονολογείται από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης το 1923 κατά την οποία, τόσο οι Χριστιανοί Ορθόδοξοι Έλληνες που κατοικούσαν στην Κωνσταντινούπολη, την Ίμβρο και την Τένεδο, όσο και οι Μουσουλμάνοι που κατοικούσαν στη Δυτική Θράκη, εξαιρέθηκαν από την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011, οι Μουσουλμάνοι της Θράκης ανέρχονται σε 138.000 και αντιπροσωπεύουν το 40% του πληθυσμού του νομου Ξάνθης και το 50% του νομού Ροδόπης. Η Ελλάδα αναγνωρίζει τη μειονότητα των μουσουλμάνων της Θράκης μόνο ως θρησκευτική, παρ’ όλο που υπάρχουν τρεις εθνοτικές ομάδες, οι οποίες αυτοπροσδιορίζονται ως Τούρκοι, Πομάκοι και Ρομά. Απαγορεύεται η χρήση της εθνικής ονομασίας «Τούρκος» ή «Τουρκικός» σε πολιτιστικούς οργανισμούς ή οργανώσεις, βάσει απόφασης του Αρείου Πάγου το 1987.
Το ζήτημα της εφαρμογής της Σαρία μεταξύ των μουσουλμανικών κοινοτήτων στο έδαφος της χώρας μας είναι αμφιλεγόμενο. Η Σαρία χρησιμοποιείται ως οδηγός ορθοπραξίας για τον ισλαμικό τρόπο ζωής και η ερμηνεία της αποτελεί ευθύνη των νομομαθών του Ισλάμ. Ουσιαστικά πρόκειται για έναν ισλαμικό θρησκευτικό κώδικα διαβίωσης, η εφαρμογή του οποίου στο ελληνικό έδαφος καθιστά τη χώρα μας το μόνο κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που επίσημα εφαρμόζει νόμους που έχουν καταργηθεί στην Τουρκία από το 1924. Συγκεκριμένα, μέχρι πρόσφατα εφαρμόζονταν υποχρεωτικά στην ελληνική έννομη τάξη κανόνες ισλαμικού Δικαίου όσον αφορά το γάμο, το διαζύγιο, τη διατροφή, την επιμέλεια ανηλίκων και την κληρονομία με αποκλειστική δικαιοδοσία του Μουφτή. Η πρακτική αυτή παραβίαζε μια σειρά συνταγματικών Διατάξεων και διεθνών Συνθηκών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, όπως αυτά προβλέπονται τόσο στο ελληνικό Σύνταγμα, όσο και στην ΕΣΔΑ.
Σημείο σταθμός για την εξέλιξη του θεσμού της Σαρία στην Ελλάδα αποτελεί η ατομική προσφυγή της Chatitze Molla Sali στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με αντικείμενο τις κληρονομικές διαφορές που είχε έναντι των αδελφών του εκλιπόντος συζύγου της. Ειδικότερα, ο Άρειος Πάγος αναίρεσε την απόφαση του Εφετείου Θράκης, σύμφωνα με την οποία ο αποβιώσαντος σύζυγός της είχε το νόμιμο δικαίωμα να συντάξει διαθήκη ορίζοντας την ίδια ως κληρονόμο του, υπό τους ίδιους όρους με τους υπόλοιπους Έλληνες πολίτες, κρίνοντας ότι τα κληρονομικά ζητήματα της μουσουλμανικής μειονότητας θα πρέπει να ρυθμίζονται από το Μουφτή. Η Chatitze Molla Sali, αναζητώντας δικαίωση, προσέφυγε στις 5 Μαρτίου 2014 στο ΕΔΑΔ, το οποίο εξέδωσε καταδικαστική απόφαση κατά της Ελλάδος, κρίνοντας ομόφωνα παράνομη την υποχρεωτική εφαρμογή της Σαρία και δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης να προσφεύγει στα κοινά δικαστήρια και στον Αστικό Κώδικα.
Η καταδικαστική αυτή απόφαση αποτέλεσε αφορμή ώστε να τεθεί ένα τέλος στην επικράτηση του ισλαμικού νόμου έναντι του αστικού δικαίου στις περιοχές της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης. Η νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ είχε ως αποτέλεσμα την ψήφιση, με ευρύτατη πλειοψηφία από τη Βουλή, του Νόμου 4511/2018 για την τροποποίηση του άρθρου 5 της Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου «Περί Μουσουλμάνων Θρησκευτικών Λειτουργών». Βάσει του συγκεκριμένου νόμου, οι διάδικοι έχουν το δικαίωμα να υπάγονται στη δικαιοδοσία του Μουφτή για επίλυση μιας συγκεκριμένης διαφοράς, εφόσον αμφότεροι υποβάλλουν σχετική αίτηση ενώπιόν του. Στην περίπτωση, ωστόσο, που έστω και ένα από τα εμπλεκόμενα μέρη δεν επιθυμεί την επίλυση της διαφοράς σύμφωνα με όσα ορίζει η Σαρία, αρμόδια τότε θα είναι τα αστικά δικαστήρια. Κάθε διάδικο μέρος μπορεί να τροποποιήσει ανά πάσα στιγμή την δήλωσή του ή απλώς να συντάξει διαθήκη που θα κατισχύει της Σαρία.
«Ενώ οπωσδήποτε θα θέλαμε πλήρη κατάργηση της Σαρία και των δικαιοδοτικών αρμοδιοτήτων του Μουφτή, θεωρούμε ότι πρόκειται για ένα θετικό βήμα που θα ανοίξει το δρόμο για περαιτέρω ελευθερία για την κοινότητά μας», δήλωσε ο Mustafa Mustafa, βουλευτής Ροδόπης του κόμματος ΣΥΡΙΖΑ. Ο νέος αυτός νόμος αναφορικά με την προαιρετικότητα της εφαρμογής της Σαρία χαρακτηρίστηκε ως «ημίμετρο» από τον Ιωάννη Κτιστάκη, Επίκουρο Καθηγητή της Νομικής Σχολής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, ο οποίος υποστηρίζει ότι «Η έννομη τάξη δεν μπορεί να δέχεται παραίτηση από την ουσιαστική προστασία.»
Συμπερασματικά, το ζήτημα της εφαρμογής, υποχρεωτικής ή προαιρετικής, του ισλαμικού αυτού θρησκευτικού κώδικα διαβίωσης πρέπει να αντιμετωπίζεται παράλληλα με μια προσπάθεια εγγύησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και ουσιαστικής ένταξης των μουσουλμανικών μειονοτικών ομάδων στην ελληνική κοινωνία. Για να γίνει αυτό κρίνεται αναγκαίο οι ιεροδίκες να αποτελούν καθαρά θρησκευτικούς ηγέτες, χωρίς δικαιοδοτικές αρμοδιότητες και μακριά από το ρόλο του νομικού. Ο Νόμος 4511/2018 αποτελεί μια θετική εξέλιξη, η οποία κατορθώνει να λύσει κάποια από τα σημαντικά ζητήματα που αντιμετωπίζει η μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης και τα οποία κατά κύριο λόγο αφορούν την καταπάτηση θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως αυτά ορίζονται από την ΕΣΔΑ. Ωστόσο, το βήμα αυτό δεν είναι αρκετό προκειμένου να υποστηρίξουμε ότι οι πληθυσμοί αυτοί έχουν καταφέρει να αντιμετωπίζονται ισάξια με τους λοιπούς Έλληνες πολίτες.
Πηγές:
Λακασάς Α., Η σαρία, δικαίωμα και όχι υποχρέωση για μουσουλμάνους, Νοέμβριος 25,2017, Διαθέσιμο σε:http://www.kathimerini.gr/936278/article/epikairothta/ellada/h-saria-dikaiwma-kai-oxi-ypoxrewsh-gia-moysoylmanoys (Ημερομηνία επίσκεψης: 2019, 30 Μαρτίου)
Λακασάς Α., Καταδίκη της Ελλάδας για σαρία, Δεκέμβριος 20, 2018, Διαθέσιμο σε:http://www.kathimerini.gr/1001076/article/epikairothta/ellada/katadikh-ths-elladas-gia-saria (Ημερομηνία επίσκεψης: 2019, 30 Μαρτίου)
Πρώτο Θέμα, Καταδίκη της Ελλάδας από το Στρασβούργο για την υποχρεωτική εφαρμογή της Σαρία, Δεκέμβριος 19,2018, Διαθέσιμο σε: https://www.protothema.gr/greece/article/848782/katadiki-tis-elladas-apo-to-strasvourgo-gia-tin-upohreotiki-efarmogi-tis-saria/ (Ημερομηνία επίσκεψης: 2019, 30 Μαρτίου)
LAWSPOT, Δημοσιεύθηκε ο Νόμος 4511/2018 με τις αλλαγές στη σαρία, Ιανουάριος 16, 2018, Διαθέσιμο σε: https://www.lawspot.gr/nomika-nea/dimosieythike-o-nomos-4511-2018-me-tis-allages-sti-saria (Ημερομηνία επίσκεψης: 2019, 30 Μαρτίου)
CΝΝ Greece, Υπερψηφίστηκε το νομοσχέδιο για τις αρμοδιότητες των μουφτήδων, Ιανουάριος 09, 2018, Διαθέσιμο σε:https://www.cnn.gr/news/politiki/story/112847/yperpsifistike-to-nomosxedio-gia-tis-armodiotites-ton-moyftidon(Ημερομηνία επίσκεψης: 2019, 30 Μαρτίου)
Cuddy A., Greece no longer requires Muslims to use Sharia law, January 01, 2018, Διαθέσιμο σε:https://www.euronews.com/2018/01/10/greece-no-longer-requires-muslims-to-use-sharia-law (Ημερομηνία επίσκεψης: 2019, 30 Μαρτίου)
CURIA.GR, Άρειος Πάγος: Ανατρέπει δεδομένα στις διαθήκες μουσουλμάνων της Θράκης φέρνοντας ξανά στο προσκήνιο τη Σαρία, 2018, Διαθέσιμο σε:https://curia.gr/areios-pagos-anatrepei-dedomena-stis-diathikes-mousoulmanon-tis-thrakis-fernontas-ksana-sto-proskinio-ti-saria-2/ (Ημερομηνία επίσκεψης: 2019, 30 Μαρτίου)
Smith E., Greece’s Muslim minority hails change to limit power of sharia law, January 11, 2018, Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/world/2018/jan/10/historic-step-greek-pm-hails-change-to-limit-power-of-sharia-law (Ημερομηνία επίσκεψης: 2019, 30 Μαρτίου)