Γράφει η Βασιλική Λινάρδου
Η αποχώρηση του Η.Β από την Ευρωπαϊκή οικογένεια στις 31 Ιανουαρίου 2020 συνεπάγεται ότι η ΕΕ θα χάσει έναν από τους μεγαλύτερους συντελεστές στον προϋπολογισμό της. Το τρέχον Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) 2014-2020, λήγει στο τέλος του έτους. Οι Ευρωπαϊκοί θεσμοί -Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Κομισιόν και Κοινοβούλιο- καλούνται να βρουν μια κοινή λύση και να διαμορφώσουν το νέο ΠΔΠ που θα καλύπτει τα έτη 2021-2027 και επομένως να αποφασίσουν σε ποιους τομείς πολιτικής θα δοθεί περισσότερη βαρύτητα σύμφωνα και με τις νέες προκλήσεις (κλιματική αλλαγή, προσφυγική κρίση, ασφάλεια)
Η συζήτηση των 27 για τη διαμόρφωση του νέου δημοσιονομικού πλαισίου κατά την έκτακτη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (20/2/2020) ήταν αρκετά επεισοδιακή και χρονοβόρα καθώς τώρα καλούνται να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι διαπραγμάτευσης οι 27 χώρες τις ΕΕ μεταξύ των οποίων διακρίνουμε 2 τουλάχιστον κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία ανήκει η συμμαχία των 4 χωρών-δανειστών (Αυστρία, Σουηδία, Κάτω Χώρες, Δανία) οι οποίες συνεισφέρουν περισσότερα χρήματα στον προϋπολογισμό από αυτά που λαμβάνουν πίσω γνωστές και ως «The Frugal Four». Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι χώρες-δανειστές της νότιας Ευρώπης και ανατολικές χώρες οι οποίες είναι καθαρά επωφελούμενες, προσφέρουν, δηλαδή, λιγότερα ενώ αντλούν περισσότερα χρήματα από τον προϋπολογισμό χάρη στα ταμεία συνοχής και στήριξης (cohesion funds) προς τους αγρότες (το ταμείο συνοχής περιλαμβάνει 63.4 δις ευρώ). Αυτή η κατηγορία – μπλοκ χωρών, είναι γνωστή και ως «Friends of Cohesion Funds».
Η χώρα με τη μεγαλύτερη συνεισφορά στον Ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, η Γερμανία, αν και συνήθως κρατά μια πιο ευέλικτη στάση, τάσσεται με την πρώτη κατηγορία χωρών. Η Γαλλία από την άλλη, η δεύτερη μεγαλύτερη χώρα-δανειστής, σε ότι αφορά τις διαπραγματεύσεις, καλείται να προασπίσει τα συμφέροντα των αγροτών και επομένως να πιέσει για την διατήρηση του ύψους κεφαλαίων που καταβάλλουν τα κράτη μέλη για την κοινή αγροτική πολιτική καθώς η μείωσή τους θα προκαλέσει πολιτικές αναταραχές στη γαλλική κυβέρνηση.
Η Πρόταση του Michel
Όπως είναι γνωστό ο Ευρωπαϊκός προϋπολογισμός, δηλαδή το οικονομικό εργαλείο που για κάθε οικονομικό έτος προβλέπει όλα τα έσοδα και όλες τις δαπάνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χρηματοδοτείται μέσω:
Α) Των «παραδοσιακών» Ιδίων Πόρων (τελωνιακοί δασμοί, γεωργικοί δασμοί, εισφορές για την παραγωγή ζάχαρης και γλυκόζης)
Β) Του Ιδίου Πόρου που βασίζονται στον ΦΠΑ (ένα ποσοστό του ΦΠΑ που εισπράττουν τα κράτη μέλη, μεταβιβάζεται προς την ΕΕ)
Γ) Του Ιδίου Πόρου που βασίζεται στο ΑΕΕ (συνίσταται στην εισφορά ενός ενιαίου ποσοστού επί του ΑΕΕ των κρατών μελών το οποίο καθορίζεται κάθε χρόνο κατά τη διαδικασία διαμόρφωσης του προϋπολογισμού.
Δ) Λοιπά έσοδα
Ε) Διαρθρωτικοί μηχανισμοί (συνίσταται στη μείωση των εισφορών που καταβάλλουν ορισμένα κράτη-μέλη όπως το Η.Β. γνωστή και ως «διόρθωση υπέρ του Η.Β.», μείωση ίση με τα δύο τρίτα της διαφοράς του ποσού που καταβάλλει και του ποσού που ανακτά από τον Προϋπολογισμό. Τη διαφορά αυτή χρηματοδοτούν τα υπόλοιπα κράτη μέλη με εξαίρεση τη Γερμανία, την Αυστρία, τις Κάτω Χώρες και τη Σουηδία. Οι παραπάνω χώρες απολαμβάνουν επίσης κάποια μείωση στο συντελεστή καταβολής του ΦΠΑ ενώ οι Κάτω Χώρες και η Σουηδία απολαμβάνουν μείωση των εισφορών τους επί ΑΕΕ.
Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και πρώην πρωθυπουργός του Βελγίου Charles Michel, πρότεινε κατά τη διάρκεια της Έκτακτης Συνόδου. ο ίδιος πόρος που βασίζεται στο ΑΕΕ των 27 χωρών της ΕΕ να κυμανθεί στο 1,074% προσπαθώντας να διαμορφώσει μια εξισορροπημένη πρόταση. Την ίδια ώρα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητά να κυμανθεί στο 1,3% ενώ το εκτελεστικό όργανο της Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει να κυμανθεί στο 1,11%. Η συμμαχία των 4 χωρών (Δανία, Σουηδία, Αυστρία, Κάτω Χώρες) με τη στήριξη της Γερμανίας, επέμειναν ο προϋπολογισμός να μην υπερβαίνει το 1% του ΑΕΕ των κρατών-μελών καθώς επίσης και την μην περικοπή των μειωμένων εισφορών που απολαμβάνουν οι παραπάνω χώρες. Σύμφωνα με την πρόταση που έστειλε στους 27 ηγέτες ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου πριν από τη Σύνοδο γνωστή και ως «negotiating box» περιλάμβανε
- Περικοπές της ΚΑΠ και του Ταμείου Συνοχής από το προηγούμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) 2014-2020.
- Να δοθεί περισσότερη έμφαση στην προώθηση των στόχων για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής με στόχο να καταστεί η ΕΕ «κλιματικά ουδέτερη» μέχρι το 2050.
- Τον εκσυγχρονισμό της Ευρωπαϊκής Οικονομίας μέσω της επιστήμης της έρευνας και της ψηφιακής τεχνολογίας.
- Την αύξηση της προστασίας στη διαχείριση των συνόρων ύστερα από τη μεταναστευτική κρίση 2015-2016.
- Να καλυφθεί το οικονομικό χάσμα που δημιουργήθηκε από την έξοδο του ΗΒ, ύψους 75 δις, με έσοδα από την επιβολή νέου φόρου στη χρήση πλαστικού και των κεφαλαίων από την εμπορία των εκπομπών άνθρακα.
- Η χρηματοδότηση από την ΕΕ να εξαρτάται από την τήρηση του κράτους δικαίου από τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών με όλα τα βέλη να στρέφονται προς την Ουγγαρία και την Πολωνία.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητά επίσης την επιβολή αυστηρών όρων σε ότι αφορά, την τήρηση κράτους δικαίου και τη χρηματοδότηση σε περίπτωση παραβίασης δημοκρατικών ελέγχων και ισορροπιών. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι θέλει να δει έναν προϋπολογισμό ίσο με το 1,3% του ΑΕΕ των κρατών μελών και αν το ποσοστό αυτό αγνοούν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και η Κομισιόν, αλλά τελικώς το νέο ΠΔΠ θα πρέπει να εγκριθεί από το Κοινοβούλιο.
Η διαπραγμάτευση για την σύνθεση του προϋπολογισμού- ο ποίος φυσικά θα πρέπει σύμφωνα με τους κανονισμούς να διέπεται από την «αρχή της ισοσκέλισης του προϋπολογισμού» κατά την οποία προβλέπεται ότι οι δαπάνες και τα έσοδα πρέπει να είναι πάντοτε ισοσκελισμένα – αναμένεται εξαιρετικά δύσκολη περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Η πάλαι ποτέ ενωμένη Ευρώπη καλείται να διαχειριστεί το οικονομικό κενό που δημιούργησε η αποχώρηση του ΗΒ και τη ίδια στιγμή θα πρέπει να υπάρξει συμβιβασμός, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκό Συμβουλίου, μεταξύ των χωρών δανειστών από τη μία μεριά οι οποίες είναι πιο αποφασισμένες από ποτέ και ζητάνε ίση κατανομή των βαρών και είναι έτοιμες να απορρίψουν οποιαδήποτε πρόταση προσπαθήσει να διαταράξει την ενότητά τους. Ενώ από την άλλη μεριά οι οικονομικά πιο αδύναμες χώρες του Νότου βρίσκονται την ίδια στιγμή από το 2015 έως σήμερα αντιμέτωπες με την προσφυγική κρίση ως χώρες εισόδου (κυρίως Ελλάδα, Ιταλία) – ας είναι καλά το Δουβλίνο I,II,και III – οι οποίες αιμορραγούν και οικονομικά και ζητάνε επομένως την στήριξη από τα κοινοτικά ταμεία. Θα πρέπει οι χώρες αυτές ενωμένες να διεκδικήσουν επίσης την ίση κατανομή των βαρών, κάτι που θα τους επιτρέψει να πάρουν μια ανάσα τα επόμενα χρόνια, ειδάλλως ο χαρακτηρισμός της «Ένωσης» δεν έχει καμία πλέον αξία.
«Δεν υπάρχει τίποτα πιο άνισο από την ίση μεταχείριση των άνισων» Αριστοτέλης
Βιβλιογραφία
Ν. Μαραβέγιας, Μ. Τσινισιζέλης (2007) «Νέα Ευρωπαϊκή Ένωση Οργάνωση και Πολιτικές. 50 Χρόνια.» Αθήνα, Εκδόσεις Θεμέλιο.
Ν. Μαραβέγιας (2016) «Ευρωπαϊκή Ένωση. Δημιουργία, εξέλιξη, προοπτικές» Αθήνα Εκδόσεις Κρητική
Sebastian K. “The ‘frugal four’ advocate a responsible EU budget” Financial Times, February 20, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.ft.com/content/7faae690-4e65-11ea-95a0-43d18ec715f5
Beatriz R. “Michel offers flexible EU budget to convince sceptics” Euroactiv Febrary 14, 2020.Διαθέσιμο σε: https://www.euractiv.com/section/economy-jobs/news/michel-offers-flexible-eu-budget-to-convince-sceptics/
Ευρωπαϊκή Ένωση «Πώς δαπανάται ο Προϋπολογισμός της ΕΕ;» February 24 2020. Διαθέσιμο σε: https://europa.eu/european-union/about-eu/eu-budget/expenditure_el
Ευρωπαϊκή Επιτροπή “EU funding programmes 20140-2020” Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/info/strategy/eu-budget/spending/topic/eu-funding-programmes-2014-2020_en
Boffey D. (2020) “EU Summit collapses as leaders struggle to fill 75bln Brexit hole” February 21, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/world/2020/feb/21/eu-leaders-at-odds-over-filling-brexit-shortfall
Euroactive “EU budget: First post-Brexit test seems to be tough for Europe.” February 19, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.euractiv.com/section/politics/news/eu-budget-first-post-brexit-test-seems-to-be-tough-for-europe/ Walker A. “Brexit complicates EU budget plans” BBC, February 20, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/business-51560940