Συνέντευξη στην Όλγα Τσουκαλά
Απόγευμα Σαββάτου μηδενίσαμε την απόσταση με το Abu Dhabi των Η.Α.Ε. και επικοινωνήσαμε τηλεφωνικά με τον Δρ. Σπύρο Πλακούδα* προκειμένου να μας εκφράσει την δική του άποψη και να μας μεταφέρει τις εξελίξεις αναφορικά με την Τουρκία και τα επεισόδια που έχει προκαλέσει στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Σε συνέντευξή του που παραχώρησε στην Co-Director και Social Media Manager του ΟΔΕΘ, Όλγα Τσουκαλά, ο Δρ. Σπύρος Πλακούδας μας μίλησε για την «επίθεση γοητείας» της Τουρκίας, τη θέση των Εμιράτων στον αντιτουρκικό άξονα και τις επιδιώξεις της Ελλάδας μέσω των επαφών της με τη Σ. Αραβία και την άτυπη πενταμερή για το Κυπριακό που θα λάβει χώρα τον Απρίλιο τ.ε. στη Γενεύη.
Ο.Τ.: Καλησπέρα Σπύρο και σε ευχαριστώ θερμά για την συνέντευξη. Προτού προχωρήσουμε στα καίρια ερωτήματα θα ήθελα να μου περιγράψεις το ρόλο σου στην Rabdan Academy καθώς και το έργο το οποίο έχεις αναλάβει;
Σ.Π.: Καλησπέρα Όλγα! Θα ήθελα να σε ευχαριστήσω για την όμορφη πρόσκληση σου. Έχω προσληφθεί στην Rabdan Academy, την ΑΔΙΣΠΟ (Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου) των Εμιράτων εν περιλήψει, ως επίκουρος καθηγητής εθνικής ασφάλειας με γνωστικό αντικείμενο την τρομοκρατία. Εξ’ αφορμής της έρευνάς μου επί της Συρίας και της Λιβύης μου έχει ανατεθεί εκ μέρους της διοικήσεως της Ακαδημίας η σύνταξη μελετών τις δύο χώρες αυτές όπου μεταξύ άλλων, βεβαίως, εξετάζω και την εμπλοκή της Τουρκίας στα δύο αυτά μέτωπα.
Ο.Τ.: Πρόσφατα την επικαιρότητα απασχόλησε μία ακόμη προσπάθεια της γείτονος Τουρκίας να επεκτείνει τις διπλωματικές σχέσεις της με την Αίγυπτο μέσω της θαλάσσιας οδού και των οικοπέδων της ΑΟΖ της Κύπρου. Πως θα χαρακτήριζες την εν λόγω κούρσας διπλωματικών επαφών της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο;
Σ.Π.: Έχει εκδηλωθεί εσχάτως μια «επίθεση γοητείας» εκ μέρους του Ερντογάν στην περιοχή της Μ. Ανατολής. Εν ολίγοις, ο αυταρχικός ηγέτης της «Νέας Τουρκίας» επιχειρεί να αποκαταστήσει τις τραυματισμένες σχέσεις του με τρεις χώρες πρωτίστως, την Σ. Αραβία, την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Έως τώρα η «επίθεση γοητείας» έχει αποτύχει. Αυτό οφείλεται, όχι μόνο στην εγγενή αμφιταλάντευση του ίδιου του Ερντογάν προς τα ανοίγματα αυτά αλλά επίσης και στην καχυποψία των τριών κρατών και δη της Αίγυπτου. Μάλιστα η Αίγυπτος δια στόματος του ΥΠ.ΕΞ. της ανακοίνωσε έναν όχι τόσο μικρό κατάλογο με αυστηρούς όρους περί της συμφιλίωσης με την Τουρκία, ένας εκ των οποίων αφορά στην απαγόρευση των τηλεοπτικών καναλιών της Mουσουλμανικής Aδελφότητας (Ikhwan) στην Τουρκία και την απέλαση της ηγεσίας της (μάλλον προς το Κατάρ). Βέβαια, ακόμα και αν δεν υπάρξει μια συμφιλίωση κατά τις αρχικές επιδιώξεις του Ερντογάν, ίσως υπάρξει μια αποκλιμάκωση της έντασης μεταξύ της Τουρκίας και της Αιγύπτου λόγω Realpolitik. Η Ελλάδα θα πρέπει να συντονιστεί άμεσα με το Κάιρο όχι μόνο στον «Λιβυκό Φάκελο» αλλά και στον «Φάκελο της Ανατολικής Μεσογείου» (βλ. Κύπρος, ΑΟΖ, φυσικό αέριο κ.λπ.). Γιατί; Γιατί η Ελλάδα δεν θα πρέπει να βρεθεί προ εκπλήξεως από τυχόν συνεννόηση, αν και όχι τόσο πιθανή προς ώρας, της Άγκυρας με το Κάιρο.
Ο.Τ.: Ήδη από το Νοέμβριο 2020, η Ελλάδα έθεσε σε εφαρμογή τη ρήτρα αμυντικής συμφωνίας με τα Η.Α.Ε. αποβλέποντας σε αμοιβαία στήριξη σε περίπτωση προσβολής της εθνικής κυριαρχίας εκάστου κράτους. Κατα την άποψη σου, σε ποιο σημείο και με ποιους όρους θα μπορούσε μία τέτοια αμυντική συμφωνία να καταστεί τελεσφόρα;
Σ.Π.: Για πρώτη φορά από την εισδοχή της Ελλάδος στο ΝΑΤΟ, Αθήνα υπέγραψε μια συμμαχία, όχι μία απλή στρατιωτική συνεργασία, με ένα κράτος εκτός του ΝΑΤΟ και της ΕΕ – τα Εμιράτα. Η συμφωνία αυτή κατά πάσα πιθανότητα θα προβλέπει την μεταστάθμευση μίας μοίρας της Πολεμικής Αεροπορίας των Εμιράτων στην Κρήτη. Γιατί στην Κρήτη; Μα φυσικά εξαιτίας της Λιβυκής Κρίσης! Επειδή ακριβώς η κρίση της Ανατολικής Μεσογείου και της Λιβύης έχουν μετατραπεί σε «συγκοινωνούντα δοχεία», δεν θα πρέπει να αποκλειστεί το ενδεχόμενο στο εγγύς μέλλον μία κρίση στην Κύπρου ή στο Αιγαίου να πυροδοτήσει και μια ανάφλεξη της Λιβυκής Κρίσης ή vice versa.
Έχει εκδηλωθεί μια ανησυχία εντός της Ελλάδος περί της συμμαχίας αυτής. Εν ολίγοις, ανησυχούν ουκ ολίγοι αναλυτές ότι ίσως η Ελλάδα υποχρεωθεί να συνδράμει στρατιωτικά τα Εμιράτα κατά του Ιράν. Δεν ανησυχώ στον ίδιο βαθμο γιατί τα Εμιράτα τα υπερασπίζεται η υπερδύναμη. Άρα σε μια ενδεχόμενη πολεμική σύρραξη Εμιράτων με το Ιράν θα παρέμβουν οι ΗΠΑ ούτως ή άλλως. Πολύ περισσότερο αναμένω μία εμβάθυνση της στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ της Ελλάδος και των Εμιράτων στο θέατρο της Ανατολικής Μεσογείου.
Ο.Τ.: Μόλις την 13 Μαρτίου προσήλθαν, στο λιμάνι της Σούδας στην Κρήτη, 6 μαχητικά F-15 της Σαουδικής Αραβίας. Αυτή η διπλωματική και αμυντική κίνηση της Ελλάδας με την Σ. Αραβία ελλοχεύει κινδύνους για τον 61ο γύρο των διερευνητικών επαφών με την Τουρκία; Αν ναι, υφίσταται κίνδυνος έντονης απάντησης της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο;
Σ.Π.: Όπως ανέφερα προηγουμένως, η Τουρκία έχει εκδηλώσει μία «επίθεση γοητείας» προς τρία κράτη ένα εκ των οποίων το Βασίλειο των Σαουντ. Τα κοινά γυμνάσια μεταξύ της Πολεμικής Αεροπορίας της Ελλάδος και της Σαουδικής Αραβίας εκπέμπουν το εξής μήνυμα: «Παρα τις οποίες προσπάθειες της Τουρκίας για συμφιλίωση με τους Σαουντ και προσεταιρισμό τους κατά των Εμιράτων και της Ελλάδος (ιδίως στον απόηχο του τερματισμού της κρίσης με το Κατάρ) αυτό δεν συμβαίνει». Η ηγεσία των Σαουντ, πρωτίστως ο πρίγκιπας διάδοχος του Βασίλειου NBS Mohammed bin Salman προωθεί τις σχέσεις με την Ελλάδα και, παρά τις διαβεβαιώσεις περί του αντιθέτου, έχει κηρύξει και ένα άτυπο εμπάργκο κατά των Τουρκικών αγαθών και υπηρεσιών. Άρα η σύσφιξη των δεσμών μεταξύ Ελλάδος και Σαουντ θα προχωρήσει.
Έτι περαιτέρω θα προχωρήσει μετα την υπογραφή μιας συμφωνίας περί στρατιωτικής συνεργασίας στις αρχές Απρίλιου όπου βέβαια και η Ελλάδα θα αναπτύξει μια συστοιχία των αντιβαλλιστικών πυραύλων Patriot στο έδαφος της Σ. Αραβίας προς αναχαίτιση των επιθέσεων από drones (σχεδόν επι εβδομαδιαίας βάσεως) από το έδαφος της Υεμένης (βλ. φιλο-ιρανοι αντάρτες Χουθις). Πολύ περισσότερο ανησυχεί η Τουρκία από την εμβάθυνση της στρατιωτικής συνεργασίας της Ελλάδος και των Εμιράτων παρά την αντίστοιχη μεταξύ Ελλάδος και Σαουντ. Άρα, η σύσφιξη των δεσμών μεταξύ Ριάντ και Αθήνας απλά «εκνευρίζει» περισσότερο την Άγκυρα επειδή αποτυγχάνει η «επίθεση γοητείας» του Ερντογάν.
Ο.Τ.: Ολοκληρώνοντας, στον απόηχο του Φόρουμ Φιλίας μεταξύ Κύπρου, Ελλάδας, Γαλλίας, Σαουδικής Αραβίας, Αιγύπτου, Η.Α.Ε. και Μπαχρέιν διαφάνηκε η πρόθεση των κρατών τόσο του Φόρουμ Φιλίας όσο και του East Med Gas Forum για ένα ενιαίο μέτωπο στρατιωτικής και αμυντικής παρουσίας των κρατών στην Ανατολική Μεσόγειο. Σκέπτεσαι ότι αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει τη μαξιμαλιστική πολιτική της Τουρκίας σε ακραίες επιλογές επιβολής της δικής παρουσίας;
Σ.Π.: Έχω προ πολλού αναφερθεί στην ανάδυση ενός ακόμη υπο διαμόρφωση αντιτουρκικού άξονα που θα εκτείνεται από το Στενό της Μάγχης (Γαλλία) μέχρι τον Κόλπο της Βεγγάλης (Ινδία). Διόλου τυχαία, του εν λόγω αντιτουρκικού άξονος, θα ηγείται στρατιωτικώς η Γαλλία και διπλωματικώς τα Εμιράτα. Επίσης, διόλου τυχαία τα Εμιράτα πρωτοστάτησαν στις Συμφωνίες του Αβραάμ και τα Εμιράτα πρωτοστατούν στην διαμόρφωση αυτού του ακόμη υπό ανάδυση αντιτουρκικού άξονα με Μπαχρέιν, Αίγυπτο κ.λπ.. Εν ολίγοις, θα πρέπει να αναμένουμε στο προσεχές διάστημα την ανάπτυξη εκ μέρους των Εμιράτων περαιτέρω πρωτοβουλιών στον τομέα της στρατιωτικής, οικονομικής και ενεργειακής συνεργασίας.
Κατά την ταπεινή μου γνώμη, θα ήταν πρόωρο να ομιλούμε περί ενός αμυντικού συμφώνου, δηλαδή δεν θα υιοθετήσω την άποψη των συναδέλφων μου στην Ελλάδα περί ενός «ΝΑΤΟ της Μ. Ανατολής». Όχι ακόμη τουλάχιστον. Επιπλέον, δεν συντονίζονται επαρκώς τα κράτη μέλη αυτού του αντιτουρκικού άξονος και για αυτό το λόγο θα πρέπει να προσέχουμε με τους χαρακτηρισμούς αυτού του sui generis μορφώματος. Η Άγκυρα ανησυχεί και, για τον λόγο αυτό, εκδηλώνει την «επίθεση γοητείας». Γιατί; Για να διεμβολίσει και εν τέλει να διαρρήξει εκ των έσω αυτό τον υπο ανάδυση αντιτουρκικό άξονα.
Ο.Τ.: Φθάνοντας στο τέλος μία προσωπική σου εκτίμηση για την πορεία του διαλόγου στο πλαίσιο της επικείμενης Πενταμερούς Συνόδου στη Γενεύη για το Κυπριακό…
Σ.Π.: Ουδέποτε ήμουν ένας ειδικός επι του Κυπριακού, οπότε θα εκφέρω την άποψη μου με αρκετή διστακτικότητα. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, δεν πρέπει να προσέλθουν στην άτυπη πενταμερή η Ελλάδα και η Κύπρος με υψηλές προσδοκίες. Κατά την άποψη μου, η Τουρκία σε αγαστή σύμπνοια και συνεργασία με τη Μ. Βρετάνια επιχειρούν ένα νέο «blame game» κατά της Λευκωσίας και εμμέσως πλην σαφώς της Αθήνας. Όλα αυτά ενώ η Τουρκία δια στόματος του Πρόεδρου της έχει διακηρύξει πως πλέον η βάση των διακοινοτικών συνομιλίων δεν συνίσταται στην παραδοσιακή φόρμουλα της Δικοινοτικής Διζωνικής Ομοσπονδίας (ΔΔΟ) αλλά επί τη βάση μίας χαλαρής συνομοσπονδίας δύο ανεξάρτητων και ισότιμων κρατών. Εν ολίγοις, η Μ. Βρετανία με την οποία η Τουρκία διατηρεί προνομιακές σχέσεις ιδίως στο τομέα της αμυντικής βιομηχανίας (βλ. συνεργασία για τα drones και για την ανάπτυξη του νέου μαχητικού της Τουρκίας) προσπαθούν αυτή τη στιγμή να μεταθέσουν την ευθύνη για την αποτυχία των συνομιλίων στην Λευκωσία και την Αθήνα. Αυτό συμβαίνει μετα την αποτυχία της Διάσκεψης του Κραν Μοντανά. Για αυτό το λόγο θα πρέπει να προσέλθουν η Αθήνα και η Λευκωσία στον εν λόγω άτυπο διάλογο υπο αυστηρές προϋποθέσεις – ότι δηλαδή δεν συζητούμε περί του «blame game» αλλά συζητούμε για την παράνομη κατοχή του 1/3 της νήσου από την Τουρκία και για τον κίνδυνο της de facto προσάρτησης των κατεχόμενων εδαφών από την Τουρκία.
Ο.Τ.: Σε ευχαριστώ θερμά για την συζήτησή μας και εύχομαι κάθε επιτυχία στα μελλοντικά σου σχέδια και το ερευνητικό σου έργο στην Ακαδημία!
Σ.Π.: Σε ευχαριστώ και εγώ με τη σειρά μου Όλγα και εύχομαι κάθε επιτυχία στα σχέδια σου και στο έργο σας στον ΟΔΕΘ!
* Ο Δρ. Σπύρος Πλακούδας είναι επίκουρος καθηγητής εθνικής ασφάλειας στην Rabdan Academy, με έδρα το Abu Dhabi των Η.Α.Ε.