Γράφει ο Χρήστος Βενετσανάκος
Η αυξανόμενη ανάγκη παροχής φυσικού αερίου της Ευρώπης για ικανοποίηση των αναγκών της αλλά και η διαμάχη μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, κατέδειξε με τον πιο εμφανή τρόπο την αδυναμία της στο φλέγον ζήτημα της ενεργειακής ανεπάρκειας και ασφάλειας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση προχώρησε σε μία σειρά από ενέργειες με δύο στόχους: αφενός να εξευρεθούν φυσικοί πόροι μέσα στην επικράτειά της και αφετέρου σύμφωνα με τους στόχους του 2020 – 2030 – 2050 για το κλίμα και την ενέργεια, προχωρά σε χρηματοδότηση και δράσεις προκειμένου να υλοποιηθεί ένα ενεργειακό σύστημα λιγότερο εξαρτώμενο από εισαγωγές υδρογονανθράκων από τρίτες χώρες (με κυριότερο προμηθευτή τη Ρωσία), υιοθετώντας πηγές ενέργειας φιλικές προς το περιβάλλον όπως οι ΑΠΕ αλλά και εξοικονόμησης, όπου μεσομακροπρόθεσμα θα συμβάλλει στην ενδυνάμωση των οικονομιών των κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο διαπιστώθηκε ότι η ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου (Ελλάδα – Κύπρος) αποτελεί μία ευκαιρία για εγχώρια παραγωγή ενέργειας και η διασύνδεσή των χωρών της Ευρώπης μέσω του αγωγού East Med.
Ο αγωγός Eastern Mediterranean Pipeline (East Med), σχεδιάζεται για την απευθείας μεταφορά του φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου, μέσω της Κύπρου και της Ελλάδας, στις Ευρωπαϊκές αγορές. Το έργο προωθείται από την εταιρία: IGI POSEIDON, στην οποία συμμετέχουν η ελληνική εταιρία: ΔΕΠΑ και η Ιταλική EDISON. Η εγγύτητα της Ευρώπης στην Ανατολική Μεσόγειο, οι αποδεδειγμένες ανάγκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για επιπλέον προμήθειες φυσικού αερίου καθώς και η πολιτική της στρατηγικής διαφοροποίησης των πηγών, καθιστά την Ευρώπη μία σημαντική αγορά για τις προμήθειες φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου. Η διαδρομή του αγωγού εμπεριέχει τα ακόλουθα γεωγραφικά τμήματα:
165 χλμ, περίπου υποθαλάσσιου αγωγού από τη Λεκάνη της Λεβαντίνης μέχρι την Κύπρο.
732 χλμ, υποθαλάσσιου αγωγού από την Κύπρο ως την Κρήτη.
421 χλμ, υποθαλάσσιου αγωγού από την Κρήτη μέχρι την Πελοπόννησο.
292 χλμ, για τη διάσχιση της Πελοποννήσου μέχρι τα παράλια του Πατραϊκού κόλπου.
17 χλμ, υποθαλάσσιου αγωγού για τη διάσχιση του Πατραϊκού κόλπου.
245 χλμ, για τη διάσχιση της Δυτικής Ελλάδας μέχρι τη Θεσπρωτία (σημείο διασύνδεσης με τον υποθαλάσσιο αγωγό Ελλάδας – Ιταλίας ΠΟΣΕΙΔΩΝ).
Η διασύνδεση με τον υποθαλάσσιο αγωγό ΠΟΣΕΙΔΩΝ, επιτρέπει την απευθείας ροή φυσικού αερίου στην Ιταλία και μετέπειτα μέσω του αγωγού Adriatica που προβλέπεται στο Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης του Ιταλικού Διαχειριστή, σε άλλες Ευρωπαϊκές αγορές. Περαιτέρω, μέσω της σύνδεσης με τον διασυνδετήριο αγωγό Ελλάδας – Βουλγαρίας, το αέριο του East Med ενδέχεται να μεταφέρεται και στις αγορές των Βαλκανίων.
Σημαντική εξέλιξη αποτελεί η υπογραφή διακρατικής συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ σχετικά με τον αγωγό East Med, ανατρέποντας τα δεδομένα στην Ανατολική Μεσόγειο και ενδυναμώνοντας τη γεωστρατηγική ισχύ των τριών χωρών απέναντι στην Τουρκία. Η υπογραφή, πραγματοποιήθηκε στο Ζάππειο Μέγαρο από τους υπουργούς Ενέργειας των τριών χωρών (Κ. Χατζηδάκης , Γ. Λακκοτρύπης και Γιουβάλ Στάινιτς), με την παρουσία των Κυρ. Μητσοτάκη – Νίκου Αναστασιάδη – Μπενιαμίν Νετανιάχου.
Ο πρωθυπουργός της χώρας (Κων/νος Μητσοτάκης), αναφέρθηκε στην οικονομική, αναπτυξιακή και γεωστρατηγική διάσταση του αγωγού, ο οποίος συμβάλλει στην Ειρήνη και τη γεωστρατηγική σταθερότητα στη περιοχή. Παράλληλα, χαιρετήθηκε η στήριξη της Ιταλίας και την κάλεσε να αποτελέσει το τέταρτο μέλος σε αυτή τη συνεργασία. Ωστόσο, δεν παραλήφθηκε και η αναφορά στην Τουρκία έστω και έμμεσα, αφού σημείωσε ότι ο αγωγός East Med δεν στρέφεται εναντίον καμίας χώρας, αλλά προάγει την επέκταση της συνεργασίας για οποιαδήποτε χώρα το επιθυμεί, με την προϋπόθεση όμως ότι θα σέβεται το διεθνές δίκαιο. Ο αγωγός, θα αυξήσει την γεωστρατηγική υπεραξία της Ελλάδας στη Μεσόγειο αλλά και στην ΕΕ, ενώ θα εμβαθύνει τη στρατηγική συνεργασία με το Ισραήλ.
Όπως μπορεί να γίνει κατανοητό η συμφωνία για την κατασκευή αγωγού μπορεί να φέρει πολλαπλά οφέλη για την Ελλάδα. Ορισμένα από τα οφέλη σημειώνονται ακολούθως:
- Επιτάχυνση των διαδικασιών για τη κατασκευή του αγωγού East Med. Πρόκειται για έργο πνοής που ουσιαστικά η Ελλάδα θα μπει στον ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν αντικειμενικές δυσκολίες οι οποίες καθυστερούν την έναρξη των εργασιών, αλλά θα πρέπει να πιέσουμε ώστε η ΕΕ να προχωρήσει. Άλλωστε η ΕΕ επείγεται περισσότερο, γιατί επιθυμεί την απεξάρτηση εισαγωγής φυσικού αερίου από Ρωσία και υπόλοιπες χώρες. Ο αγωγός αυτός θα αναβαθμίσει γεωστρατηγικά την Ελλάδα και θα ενισχύσει τον ρόλο της μέσα στα πλαίσια της ΕΕ.
- Συστηματική διαπραγμάτευση και συμφωνία από έσοδα που θα προκύψουν στα οικόπεδα της Ελληνικής ΑΟΖ με στόχο τη μείωση του εξωτερικού χρέους της χώρας. Πρέπει η Ελλάδα να κινηθεί άμεσα ώστε να ενισχύσει την διαπραγματευτική της ισχύ στις συζητήσεις με ΕΕ και Τρίτες χώρες και οργανισμούς.
- Ενεργοποίηση του East Med Gas Forum και αναβάθμισή του από περιφερειακό σε διεθνές οργανισμό. Για να πραγματοποιηθεί αυτό χρειάζεται πέρα από τη συμμετοχή των επτά κρατών, να συμμετάσχουν μεγάλες δυνάμεις. Προς αυτή τη κατεύθυνση κινείται η στήριξη Γαλλίας και ΗΠΑ ως παρατηρητές. Θα πρέπει να γίνουν μέλη προκειμένου να αποκτήσει ο οργανισμός πολιτική και οικονομική δύναμη.
Για την Ελλάδα, η στήριξη της Γαλλίας στη περιοχή, δίνει την ευκαιρία να την εκμεταλλευτεί θετικά σε συνδυασμό με τον αγωγό East Med. Η Ελλάδα, μπορεί να μετατραπεί σε ένα ευρωπαϊκό διαμετακομιστικό κόμβο, επεκτείνοντας τη θέση της ως αναπόσπαστο μέρος της ενεργειακής αλυσίδας της ΕΕ, ενώ ο διάδρομος θα καλύψει μελλοντικά και τα κοιτάσματα του Ελλαδικού χώρου για τα οποία υπάρχει ζωηρό ενδιαφέρον για έρευνα και εκμετάλλευση.
Με αυτό τον τρόπο, η Ελλάδα παύει να είναι ο φτωχός και προβληματικός εταίρος και μπορεί να μετατραπεί σε σημαντικό παίχτη στην οικονομική και γεωστρατηγική σκακιέρα της Ευρώπης. Από τη μία δηλαδή θα εκμεταλλευτεί τα πλεονεκτήματα της ενεργειακής ασφάλειας μεταφοράς προς ΕΕ και από την άλλη, ως παραγωγός χώρα θα έχει σημαντικά χαμηλό κόστος κάτι που την καθιστά ως έναν ελκυστικό προμηθευτή των αγορών της Ευρώπης και παράλληλα, μειώνει την εξάρτηση της ΕΕ σε φυσικό αέριο από τρίτες χώρες και ιδιαίτερα τη Ρωσία.
Πηγές (Αρθρογραφία – Βιβλιογραφία)
ΙΕΝΕ (Ινστιτούτο Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης), ΕΛΛΑΣ – ΚΥΠΡΟΣ στη Νέα Ενεργειακή Εποχή (Αθήνα: Ειδική Συλλογική Έκδοση ΙΕΝΕ, Ιούνιος 2019)
East Med Gas Forum «Ιστορική στιγμή» η μονογραφή (άρθρο 17/01/2020) διαθέσιμο σε: https://www.philenews.com/eidiseis/politiki/article/857875/east-med-gas-forum-istoriki-stigi-i-monogafi
East Med: Αλλάζουν τα δεδομένα στην Ανατ. Μεσόγειο (άρθρο 02/01/2020) διαθέσιμο σε:
Ενεργειακή συνεργασία: Kαι η Γαλλία στο Φόρουμ των «7» (άρθρο 17/01/2020) διαθέσιμο σε:https://www.philenews.com/eidiseis/politiki/article/857971/energiaki-synergsia-kai-i-gllia-sto-foroym-ton-7
Οι τέσσερις πυλώνες που του γαλλικού ενδιαφέροντος και ο παράγοντας ενέργεια (άρθρο του Αλέκου Πολίτη στο economix.gr 30/01/2020) διαθέσιμο σε: https://energypress.gr/news/oi-tesseris-pylones-poy-toy-gallikoy-endiaferontos-kai-o-paragontas-energeia (αναδημοσίευση)