γράφει η Ελένη Ντώνη
Τα θεμελιώδη δικαιώματα αποτελούν τις ηθικές αρχές και τις βασικές ελευθερίες που διασφαλίζουν στον άνθρωπο το δικαίωμα να εκφραστεί, να παράγει πολιτισμό και πρωτίστως τον σεβασμό στο ανθρωπιστικό ιδεώδες. Τα ανθρώπινα δικαιώματα διακρίνονται σε ατομικά τα οποία θεωρούνται θεμελιώδη, σε κοινωνικά που προκύπτουν μέσα από την λειτουργία της κοινωνικής συνύπαρξης και τα πολιτικά τα οποία εξασφαλίζουν την συμμετοχή του πολίτη στα κοινά. Μέσα από αιώνες διεκδικήσεων, τα ανθρώπινα δικαιώματα κατοχυρώνονται νομικά τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο με απόρροια την οριοθέτηση και την καθολική ισχύ τους. Παρά τον σαφή προσδιορισμό τους, ειδικότερα στον σύγχρονο κόσμο ακόμα και στις “πολιτισμένες κοινωνίες” υπάρχει έμμεση και συγκαλυμμένη παραβίαση τους, αποτέλεσμα κατάπτωσης ατόμων και κοινωνιών.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αναφορικά με τις παραβιάσεις κατ’ άρθρο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και κατά Κράτος, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 7η θέση μεταξύ των 47 Κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης όσον αφορά τις εις βάρος τους καταδικαστικές αποφάσεις από την ίδρυση του ΕΔΔΑ μέχρι σήμερα. Οι πληροφορίες αυτές παρουσιάζουν τη φύση και τον όγκο των παραβιάσεων στην ελληνική κοινωνία. Συγκεκριμένα, ενα σύγχρονο φαινόμενο καταπάτησης των δικαιωμάτων του ανθρώπου είναι η υπέρβαση του εύλογου χρονικού ορίου στην εκδίκαση υποθέσεων, παρόλου που υπάρχει επαρκής αριθμός δικαστών και πληθώρα δικηγόρων. Με βάση το άρθρο 6 της ΕΣΔΑ, παρέχεται στον κάθε πολίτη το δικαίωμα για μια γρήγορη αξιόπιστη και γενικότερα μια δίκαιη δίκη. Η Ελλάδα έχει κατηγορηθεί πολλές φορές για ολιγωρία (525 καταδίκες μέχρι το 2017) καθώς η καθυστέρηση στην απονομή της δικαιοσύνης αποτελεί μη απονομή ουσιαστικά. Οι ευρωπαϊκές επικρίσεις για την βραδύτητα της απονομής δικαιοσύνης έχουν οδηγήσει σε πολλές καταδικαστικές αποφάσεις για την Ελλάδα (Αρίδας κατά Ελλάδος, 19/07/2018 no 78781/12) και έχουν επιβάλλει πολλές χρηματικές αποζημιώσεις για ηθική ικανοποίηση για όσους κατέφυγαν στο Στρασβούργο για να αναζητήσουν το δίκιο τους. Εκτός απο το δικαίωμα σωστής απονομής δικαιοσύνης, έντονο πρόβλημα αποτελεί η εξευτελιστική μεταχείριση των κρατουμένων. Ειδικότερα, στις φυλακές παρατηρείται έντονο το πρόβλημα του υπερπληθυσμού και το θέμα της έλλειψης ασφάλειας. Πολλοί κρατούμενοι καταγγέλουν την έλλειψη επαρκούς ιατρικής περίθαλψης αλλά και την απάνθρωπη μεταχείριση τους και σε πολλές περιπτώσεις φαινόμενα άσκησης σωματικής βίας απο τα σωφρονιστικά όργανα. Το Δικαστήριο έχει καταδικάσει την Ελλάδα αρκετές φορές για τέτοιου είδους υποθέσεων, για παράβαση του άρθρου 3 της Σύμβασης Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με βάση το οποίο απαγορεύεται η απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση. Ενδεικτική περίπτωση καταδίκης της Ελλαδας για παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ αποτελεί η νομολογία του ΕΔΔΑ στην υπόθεση
Δαουκόπουλος 12/07/2018 (no 44711/16) όπου ο προσφεύγων καταγγέλνει τις συνθήκες κράτησεις του.
Άλλες παραβιάσεις αφορούν το δικαίωμα της προσωπικής ελευθερίας και της ασφάλειας. Το δικαίωμα αυτο προστατεύεται από το άρθρο 5 της ΕΣΔΑ, σύμφωνα με το οποίο κανένα πρόσωπο δεν στερείται την ελευθερία του, με την εξαίρεση καποιων περιπτώσεων. Παράλληλα, κάθε άτομο το οποίο έχει συλληφθεί πρέπει να ενημερώνεται έγκαιρα για τους λόγους σύλληψης του ενώ πρέπει να οδηγείται άμεσα ενώπιον του δικαστή ή αλλου λειτουργού εξουσιοδοτημένου από το νόμο να ασκεί δικαιοδοτικές αρμοδιότητες. Ο κατηγορούμενος πρέπει να δικαστεί εντός εύλογου χρόνου ή να αφεθεί ελεύθερος κατά τη διάρκεια της εκκρεμοδικίας. Αντίθετα, στην Ελλάδα παρατηρούνται πολλές περιπτώσεις που το δικαίωμα της ελευθερίας παραβιάζεται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η υπόθεση που αφορούσε την προσωρινή κράτηση δικηγόρου ( Πούλιου κατά Ελλαδός, 8/05/18, no 39726/10 ) με αποτέλεσμα την καταδίκη της Ελλάδας για παραβίαση του δικαιώματος ταχείας εξέτασης της νομιμότητας προσωρινής κράτησης και την καταβολή χρηματικής αποζημίωσης για ηθική βλάβη της προσφεύγουσας. Επιπρόσθετα, πολλές καταδικαστικές αποφάσεις για την Ελλάδα αφορούν παραβίασεις του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ. Σύμφωνα με το άρθρο 10, κατοχυρώνεται το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης, το οποίο περιλαμβάνει το δικαίωμα της γνώμης καθώς και της λήψης και μετάδοσης πληροφοριών και ιδεών χωρίς την παρέμβαση απο δημόσια αρχή. Παρά το γεγονός ότι η ελευθερία της έκφρασης αποτελεί ένα αναφαίρετο δικαίωμα ιδιαίτερα σε ένα δημοκρατικό κράτος όπου επικρατεί ο πλουραλισμός, προκύπτουν πολλές παραβιάσεις τόσο μέσα από παρεμβάσεις στην μετάδοση ειδήσεων όσο και στην ελευθερία έκφρασης πολιτικών συζητήσεων. Μια πρόσφατη καταδίκη της Ελλάδος έγινε μετά από προσφυγή δύο δημοσιογράφων στο ΕΔΔΑ (υπόθεση Καψής και Δανικας κατά Ελλάδος, 19/01/2017, no 52137/12) όπου το Δικαστήριο έκρινε ότι οι εθνικές αρχές δεν είχαν προβάλλει επαρκείς λόγους για να δικαιολογήσουν την αποζημίωση εις βάρος τους και σαφώς υπήρξε παραβίαση στο δικαίωμα της έκφρασης και της ελευθερίας λόγου.
Εν κατακλείδι, παρα την συστηματική παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, το δίκαιο της ευρωπαϊκής ένωσης μέσα απο τις κοινές συνταγματικές παραδόσεις των κρατών μελών και μέσα απο τις συμφωνίες που συνάπτουν είτε αυτά είτε η ίδια η ένωση αποτελούν πηγές προστασίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καθώς και οι διεθνείς Συνθήκες περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων ειναι αρμόδια για την προστασία τους στα πλαίσια του ενωσιακού δικαίου. Μια τέτοια τακτική παρέχει ευελιξία, καθώς επιτρέπει την επιλογή υψηλότερης δυνατής εγγύησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σημαντική αναφορά αποτελεί όχι μόνο η διασφάλιση τους αλλά και οι συνεχείς προσπάθειες εξέλιξης τους για την δημιουργία ενος πραγματικά δημοκρατικού κοινωνικού περιβάλλοντος.
ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡAΦΙΑ
- Ρούκουνας Ε. Διεθνής Προστασία Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Αθήνα 1995, Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον Εστίας
- Στεφάνου Κ. Το Νομικό Σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Αθήνα 2015, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη
- https://www.echr.coe.int/Documents/Stats_violation_1959_2017_ENG.pdf
- https://www.amnesty.gr/news/ektheseis