Γράφει ο Φώτιος Κοτζακιουλάφης
Ο σημερινός πόλεμος στην Ευρώπη που ξεκίνησε με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία οδήγησε σε μια σειρά σοβαρών αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον. Ο πόλεμος είχε ως αποτέλεσμα δασικές πυρκαγιές, εκ των οποίων εκείνες στο Απόθεμα Βιόσφαιρας της Μαύρης Θάλασσας ήταν τόσο μεγάλες που ήταν ορατές από το διάστημα. Η εισβολή προκάλεσε, επίσης, υψηλά επίπεδα ρύπανσης του αέρα και των υδάτων, μόλυνση του εδάφους και προκάλεσε σοβαρές ζημιές στα φυσικά καταφύγια, συμπεριλαμβανομένης της πανίδας και της χλωρίδας.
Τα παραπάνω έχουν θέσει σε υψηλή επικινδυνότητα τα οικοσυστήματα, το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα, κάτι που επιταχύνει περαιτέρω την κλιματική κρίση. Αρκετές τοποθεσίες θα μπορούσαν να διαρρεύσουν καύσιμα και στη συνέχεια ρύπους, χωρίς επαρκή ρύθμιση. Ως αποτέλεσμα των επιθέσεων, ολόκληρο το δίκτυο σημαντικών χημικών και μεταλλουργικών επιχειρήσεων που βρίσκονται στην ανατολική Ουκρανία εκμηδενίστηκε εντελώς και μεταξύ των πιο επικίνδυνων για το περιβάλλον βιομηχανιών ήταν το διαβόητο Αζοφστάλ.
Επιπλέον, τα ανθρακωρυχεία σε όλη την ανατολική Ουκρανία έχουν εκφυλιστεί ραγδαία, καθώς οι ασταμάτητες εχθρότητες έχουν καταστήσει δύσκολη την επανέναρξη των εργασιών συντήρησης. Ως αποτέλεσμα, τα επιφανειακά και υπόγεια αποθέματα νερού έχουν μολυνθεί στην περιοχή του Ντονμπάς. Συνεπώς, υπάρχουν διάφοροι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι των εγκαταστάσεων πυρηνικής ενέργειας και των χώρων αποβλήτων εντός εμπόλεμων ζωνών που λαμβάνουν χώρα βομβαρδισμοί, οι οποίοι έχουν γίνει θέμα που απασχολεί τους ειδικούς.
ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΚΡΙΣΗ
Από το 2021 μέχρι σήμερα, ο κόσμος αντιμετωπίζει μια παγκόσμια ενεργειακή κρίση, η οποία είναι η πιο σοβαρή έλλειψη ενέργειας τα τελευταία πενήντα χρόνια. Ιστορικά, οι ενεργειακές κρίσεις που συνδέονταν με το πετρέλαιο ήταν στην πραγματικότητα πολιτικές κρίσεις και δεν είχαν άμεση σχέση με τη διαθεσιμότητα των ίδιων των πόρων. Εφεξής, η τρέχουσα κρίση που αντιμετωπίζει ο κόσμος είναι αποτέλεσμα όχι μόνο του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά και του γεγονότος ότι δεν πραγματοποιήθηκαν σημαντικές επενδύσεις την τελευταία δεκαετία. Παράλληλα, η ζήτηση ενέργειας συνέχισε να αυξάνεται, με το μόνο παράθυρο μικρότερης ζήτησης ενέργειας για κατανάλωση ήταν κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 και των περιορισμών. Η συσσώρευση στρατού της Ρωσίας στα σύνορα με την Ουκρανία και η επακόλουθη εισβολή έθεσαν, επίσης, σε κίνδυνο τον ενεργειακό εφοδιασμό από τη Ρωσία στην Ευρώπη, οδηγώντας τις ευρωπαϊκές χώρες να διαφοροποιήσουν τις πηγές εισαγωγής ενέργειας.
Οι δυτικές κυρώσεις που στοχεύουν τον ενεργειακό τομέα της Ρωσίας βρίσκονται σε ισχύ μετά τη ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και στη συνέχεια ενισχύθηκαν μετά τη ρωσική επίθεση του 2022 εναντίον της Ουκρανίας. Η Ρωσία ανταποκρίθηκε στα τέλη Ιουλίου 2022 και μείωσε τις παραδόσεις φυσικού αερίου στη Γερμανία μέσω του στρατηγικού αγωγού Nord Stream 1. Εν μέσω αυτής της ενεργειακής κρίσης που πλήττει σοβαρά την Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε το σχέδιο REPowerEU, το οποίο θα τερματίσει την εξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα πριν από το 2030 ως αντίδραση στον πόλεμο στην Ουκρανία.
Επιπλέον, όσον αφορά τον αγώνα για την αντιστροφή των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, η διευθέτηση μεταξύ φυσικού αερίου και πυρηνικής ενέργειας διευκολύνθηκε από το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέλεξε να συμπεριλάβει τις δύο αμφιλεγόμενες και επιβλαβείς για το περιβάλλον πηγές ενέργειας στην ταξινόμηση σε μία ενιαία κατ’ εξουσιοδότηση πράξη. Έτσι υποδεικνύει, ότι τα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορούν είτε να απορρίψουν ολόκληρη την πρόταση είτε να την εγκρίνουν.
Αυτό οδήγησε την Επιτροπή να παρουσιάσει επίσημα τη συμπερίληψη τόσο της πυρηνικής ενέργειας όσο και του φυσικού αερίου στην ταξινομία τον Φεβρουάριο του 2022. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 6 Ιουλίου 2022 καταψήφισε το ψήφισμα για την απόρριψη της τρίτης κατ’ εξουσιοδότηση πράξης σχετικά με τη συμπερίληψη της πυρηνικής ενέργειας και του φυσικού αερίου στην ταξινόμηση. Τελικά, 278 ευρωβουλευτές ψήφισαν υπέρ όταν χρειαζόταν συνολική πλειοψηφία 353.
Ο ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΡΩΣΙΑΣ-ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΓΙΑ ΤΟ ΚΛΙΜΑ
Το άνοιγμα νέων ανθρακωρυχείων και η διεξαγωγή νέων γεωτρήσεων για περισσότερο πετρέλαιο και φυσικό αέριο στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ θα έδειχνε ότι αυτές οι συμμετέχουσες χώρες, οι οποίες είναι ιστορικά οι μεγαλύτεροι ρυπαντές του κλίματος, δεν θα είναι σε θέση να απανθρακοποιήσουν επαρκώς τις οικονομίες τους για να επιτύχουν τον στόχο του 1,5 βαθμού Κελσίου που συμφωνήθηκε στη Γλασκώβη τον περασμένο Δεκέμβριο.
Το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για το Κλίμα είναι μια προσπάθεια ανθρώπων που συνδέονται γύρω από έναν κοινό σκοπό, καθένας από τους οποίους λαμβάνει μέτρα για την οικοδόμηση μιας πιο βιώσιμης Ευρώπης για όλους. Το Σύμφωνο για το Κλίμα, το οποίο δρομολογήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και βοηθά την ΕΕ να επιτύχει τον στόχο της να γίνει η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος στον κόσμο έως το 2050. Αν και το πρόγραμμα είναι πολύ επιτυχημένο και επιδραστικό, υπήρξε μια σύντομη περίοδος αβεβαιότητας σχετικά με τη συνέχιση του προγράμματος. Η περίοδος αυτή θεωρείται ως πλαίσιο εσωτερικών λήψεων αποφάσεων. Όμως προβλέπεται ότι το πρόγραμμα θα συνεχιστεί μέσω των αντίστοιχων Πρεσβευτών του και θα ενισχυθεί σημαντικά για τα επόμενα χρόνια και όλες οι νέες πληροφορίες θα δημοσιοποιηθούν εντός του 2023. Με το αναμενόμενο νέο έτος για το Σύμφωνο, αναμένεται ότι θα δοθεί μεγαλύτερη έμφαση και σε θέματα που σχετίζονται με την ενέργεια.
ΠΙΘΑΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΗΣ Ε.Ε. ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ
Ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος, αν και αποτελεί καταστροφή, όσον αφορά τον οικονομικό, περιβαλλοντικό και ανθρωπιστικό του αντίκτυπο, θα μπορούσε, επίσης, να έχει ορισμένες θετικές παράπλευρες συνέπειες στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Δεν θα ήταν η πρώτη φορά που μια παγκόσμια κρίση θα είχε κερδοφόρες παρενέργειες για τον πλανήτη, επειδή για παράδειγμα, η πανδημία COVID-19 οδήγησε σε παγκόσμια μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 7% το έτος που ξέσπασε ο ιός το 2020.
Η κλιματική προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που σημαίνει ότι οι διαπραγματεύσεις για την επίτευξη συμφωνίας σχετικά με την απόσπαση άνθρακα έως το 2050 και τη μείωση των εκπομπών άνθρακα κατά 55% – Fit for 55 – έως το 2030 θα μπορούσαν να επωφεληθούν έμμεσα από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Το άμεσο καθήκον του «απογαλακτισμού» της Ευρώπης από τη ρωσική ενέργεια έχει ενισχύσει τη λήψη αποφάσεων και έχει αναδιατάξει την τράπουλα όσον αφορά τη διαχείριση των κλιματικών στόχων.
Επιπλέον, όπως δήλωσε ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Frans Timmermans κατά την παρουσίαση του σχεδίου REPowerEU, «Είναι καιρός να αντιμετωπίσουμε τα τρωτά μας σημεία και να γίνουμε γρήγορα πιο ανεξάρτητοι στις ενεργειακές μας επιλογές. Ας περάσουμε στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με αστραπιαία ταχύτητα». Το σχέδιο REPowerEU αποσκοπεί στον τερματισμό της εξάρτησης της ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης μέσω της μείωσης της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων στη βιομηχανία και τις μεταφορές, της διαφοροποίησης του ενεργειακού εφοδιασμού και της επιτάχυνσης της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Συμπερασματικά, ενώ είναι ακόμη νωρίς για να υπολογιστούν οι πλήρεις συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία στις ενεργειακές υποθέσεις της ΕΕ, ορισμένοι ειδικοί θεωρούν τη στιγμή ως μοχλό για την προηγμένη ωρίμανση των ανανεώσιμων πόρων στην ήπειρο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Anthes, E. (2022), “A ‘Silent Victim’: How Nature Becomes a Casualty of War”. The New York Times. Διαθέσιμο σε: https://www.nytimes.com/2022/04/13/science/war-environmental-impact-ukraine.html
- Suspline Media. (2022). Azovstal was shut down according to the rules and does not pose an environmental hazard. Διαθέσιμο σε: https://suspilne.media/266612-visim-rokiv-tomu-ukrainski-vijskovi-zvilnili-krasnogorivku-vid-rosijskih-okupantiv/
- Montalbano, V. (2022), “War in Ukraine poses environmental risk now and in the future, advocates say”, The Washington Post. . Διαθέσιμο σε: https://www.washingtonpost.com/politics/2022/04/19/war-ukraine-poses-environmental-risk-now-future-advocates-say/
- Marx, D., Morin, C., Spiller, C., Barth, Y., Woodworth, A., Cable, C. & Rivera, C., (2022), Environmental Effect of Coal Mine Deterioration in Eastern Ukraine, Tearline. Διαθέσιμο σε: https://www.tearline.mil/public_page/environmental-effect-of-coal-mine-deterioration-in-eastern-ukraine/#hero_title
- Conover, E. (2022). Russia’s war in Ukraine raises nuclear risks, physicists warn, Science News. Διαθέσιμο σε: https://www.sciencenews.org/article/ukraine-russia-war-nuclear-power-weapons-risk-physics
- Baker, D., Stapczynski, D., Murtaugh, D., & Morison, R., (2022). Global Energy Crisis Is the First of Many in the Clean-Power Era, Bloomberg. Διαθέσιμο σε: https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-10-05/global-energy-crisis-is-the-first-of-many-in-the-clean-power-era
- Matalucci, S. (2022). EU moves to speed up energy investments amid Ukraine war, rising gas prices. Deutsche Welle. Διαθέσιμο σε: https://www.dw.com/en/eu-moves-to-speed-up-energy-investments-amid-ukraine-war-rising-gas-prices/a-60957223
- Davies, R. (2022). Gas prices hit record high again as Ukraine invasion disrupts markets, The Guardian. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/business/2022/mar/04/gas-prices-hit-record-high-again-as-ukraine-invasion-disrupts-markets
- Eddy, M. & Cohen, P. (2022). Seeking Leverage Over Europe, Putin Says Russian Gas Flow Will Resume, The New York Times. Διαθέσιμο σε: https://www.nytimes.com/2022/07/20/business/energy-environment/nordstream-vladimir-putin-russian-gas.html
- McGrath, M. (2022). Climate change: EU unveils plan to end reliance on Russian gas, BBC. Διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/science-environment-60664799
- Hernandez, A. (2022). EU enters endgame in fight over green investing rules, Politico. Διαθέσιμο σε: https://www.politico.eu/article/the-eus-taxonomy-tussle/
- Simon, F. (2022). EU puts green label for nuclear and gas officially on the table, Euractiv. Διαθέσιμο σε: https://www.euractiv.com/section/energy-environment/news/eu-puts-green-label-for-nuclear-and-gas-officially-on-the-table/
- European Parliament, (2022). Taxonomy: MEPs do not object to inclusion of gas and nuclear activities, Europarl. Διαθέσιμο σε: https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20220701IPR34365/taxonomy-meps-do-not-object-to-inclusion-of-gas-and-nuclear-activities
- Bhusan, C. (2022). Russia-Ukraine conflict could derail the Climate Agenda, Heinrich Boll Stiftung. Διαθέσιμο σε: https://www.boell.de/en/2022/06/09/russia-ukraine-conflict-could-derail-climate-agenda
- Europa. European Climate Pact. Διαθέσιμο σε: https://europa.eu/climate-pact/index_en
- Moussu, N. (2022). The Ukraine war: A hidden opportunity for the EU Green Deal, Euractiv. Διαθέσιμο σε: https://www.euractiv.com/section/energy-environment/news/the-ukraine-war-a-hidden-opportunity-for-the-eu-green-deal/
- CNRS. (2021). Covid-19: what effects on the climate? Διαθέσιμο σε: https://www.insu.cnrs.fr/fr/cnrsinfo/covid-19-quels-effets-sur-le-climat
- European Commission, (2022). REPowerEU: A plan to rapidly reduce dependence on Russian fossil fuels and fast forward the green transition, Europa. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_22_3131
- Πηγή εικόνας: https://www.sei.org/featured/russia-has-caused-irreparable-damage-to-the-environment/