Γράφει η Χριστίνα Τσάκα
Την στιγμή που η ελληνική κοινή γνώμη διχάζεται για το αν τα παιδιά πρέπει να επιστρέψουν στα σχολεία με μάσκα ή χωρίς, παρατηρείται σε παγκόσμιο επίπεδο το πολύ σημαντικό πρόβλημα των παραβιάσεων των δικαιωμάτων του παιδιού, πράγμα που προκύπτει από τα έκτακτα μέτρα των κυβερνήσεων για την αντιμετώπιση του Covid-19. Οι παραβιάσεις αυτές αφορούν τόσο τα δικαιώματα τους στην εκπαίδευση και στο σχολείο, όσο και στην πρόσβαση τους σε ένα βιοτικό επίπεδο ζωής, μακριά από θανατηφόρες ασθένειες, εργασία και κακοποίηση[1].
Αρχικά είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε την έννοια του παιδιού, όπως αυτή έχει από την Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Έτσι, λοιπόν, στο άρθρο 1 της σχετικής σύμβασης ως παιδί νοείται κάθε “ανθρώπινο ον μικρότερο των 18 ετών”[2]. Σύμφωνα με την ίδια σύμβαση σε κάθε ον που θεωρείται παιδί πρέπει να εξασφαλίζονται τα προβλεπόμενα από αυτήν δικαιώματα χωρίς καμία διάκριση, βάση φυλής, φύλου, χρώματος ή οτιδήποτε άλλο (άρθρο 2). Επιπλέον, κάθε παιδί έχει δικαίωμα στην ζωή, και τα κράτη οφείλουν να φροντίζουν για την ανάπτυξη και επιβίωση του παιδιού (άρθρο 6).
Περαιτέρω, βάσει του άρθρου 24 της Σύμβασης, κάθε παιδί έχει δικαίωμα πρόσβασης στο καλύτερο δυνατό επίπεδο υγείας και τα κράτη είναι υποχρεωμένα να λαμβάνουν μέτρα για την μείωση της βρεφικής και παιδικής θνησιμότητας, για να έχει κάθε παιδί την απαραίτητη ιατρική περίθαλψη, και να έχουν τα παιδιά πρόσβαση στην σωστή υγιεινή διατροφή με θρεπτικά συστατικά και καθαρό πόσιμο νερό. Ωστόσο, στα πλαίσια των μέτρων που ελήφθησαν για την αντιμετώπιση του Covid-19 προκλήθηκε μια σημαντική οικονομική κρίση η οποία είχε ως αποτέλεσμα να μειωθούν πολλοί από τους υποχρεωτικούς εμβολιασμούς κατά θανατηφόρων ασθενειών στα παιδιά σε όλον τον κόσμο[3]. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η παιδική θνησιμότητα να αυξηθεί σημαντικά, ειδικά στις υπανάπτυκτες χώρες της Αφρικής, που όπως φαίνεται είναι κάτι που στο επόμενο διάστημα θα γίνει χειρότερο.
Στα ίδια πλαίσια και λόγω των οικονομικών επιπτώσεων από την πανδημία, πολλά κράτη έχουν παραβιάσει το άρθρο 27 της σχετικής σύμβασης που αφορά την λήψη κατάλληλων μέτρων για παροχή βοήθειας από το κράτος στις οικογένειες που δεν μπορούν να εξασφαλίσουν ένα κατάλληλο επίπεδο ζωής με σωματική, πνευματική, ψυχική και κοινωνική ανάπτυξη στα παιδιά τους[4]. Έπειτα, οι νέες οικονομικές συνθήκες ανάγκασαν πολλά παιδιά σε όλον τον κόσμο να καταφύγουν στην εργασία. Έτσι όμως παραβιάζεται τόσο το άρθρο 32 της Σύμβασης που αφορά την προστασία του παιδιού από οποιαδήποτε οικονομική εκμετάλλευση και εργασία, όσο και το άρθρο 31 που αφορά το δικαίωμα του παιδιού στην ανάπαυση, στις δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου και στην ψυχαγωγία.
Σύμβολο στην προσπάθεια για να μην εργάζονται τα παιδιά έχει αποτελέσει ένα παιδί από το Πακιστάν, ο Ιγκμπάλ Μασίχ, που πουλήθηκε από την οικογένεια του σε έναν έμπορο, δούλεψε σκληρά ως σκλάβος και ήταν αλυσοδεμένος τα πρώτα έτη της ζωής του. Ο Ιγκμπάλ κατάφερε να δραπετεύσει και πάλεψε σημαντικά για τα δικαιώματα του παιδιού και την απομάκρυνση των παιδιών από την εργασία, όμως σε ηλικία μόλις 12 ετών δολοφονήθηκε[5]. Τα νέα μέτρα, λοιπόν, ωθούν τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων του παιδιού προς τα πίσω, καθώς στις περισσότερες υπανάπτυκτες χώρες τα παιδιά καταφεύγουν στην εργασία με σκοπό να παρέχουν οικονομική ενίσχυση στο οικογενειακό εισόδημα[6].
Επιπροσθέτως, τα νέα μέτρα που έχουν ληφθεί όσον αφορά στην εκπαίδευση επηρεάζουν σημαντικά τα δικαιώματα των παιδιών. Συγκεκριμένα, σε όλες τις χώρες του κόσμου τα σχολεία έκλεισαν και τα παιδιά παρέμειναν στο σπίτι με την παροχή, στις περισσότερες των περιπτώσεων, διαδικτυακής εκπαίδευσης. Ωστόσο, μέσα από σχετικές έρευνες παρατηρήθηκε ότι σε πολλές χώρες, όπως και στην Ελλάδα, δεν είχαν όλα τα παιδιά πρόσβαση σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, ή οι γονείς, λόγω δικών τους υποχρεώσεων ή και λόγω της μη εξοικείωσης και των ίδιων με το θέμα, αδυνατούσαν να βοηθήσουν τα παιδιά τους με την νέα ηλεκτρονική εκπαίδευση και τις σχετικές εφαρμογές[7].
Με αυτόν τον τρόπο πολλά παιδιά έμειναν εκτός αυτής της μορφής εκπαίδευσης[8] με συνέπεια την παραβίαση του άρθρου 28 της σύμβασης που αφορά στο δικαίωμα του παιδιού στην εκπαίδευση. Βάσει του ως άνω άρθρου, η πρόσβαση στην εκπαίδευση είναι δικαίωμα όλων των παιδιών και πρέπει να παρέχεται δωρεάν, ενώ θα πρέπει να εξασφαλίζεται η ισότητα των ευκαιριών για τα παιδιά, κάτι που φυσικά δεν επιτεύχθηκε όταν πολλά παιδιά ανά τον κόσμο δεν μπόρεσαν να παρακολουθήσουν τα μαθήματα τους σωστά. Η UNICEF έχει αναφερθεί στο ζήτημα και έχει τονίσει ότι η πανδημία απειλεί σοβαρά την εκπαίδευση και την φροντίδα των παιδιών.
Η ισότητα των ευκαιριών στην πρόσβαση στην παιδεία παραβιάσθηκε και για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες. Δεδομένου ότι αποτελούν ευπαθείς ομάδες, οι νομοθεσίες πολλών χωρών[9], τα περιόρισαν από την πρόσβαση στο σχολείο με την δικαιολογία της προστασίας τους από τον Covid-19. Ωστόσο, τα παιδιά αυτά πιθανόν να ένιωσαν περιθωριοποιημένα σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά κάτι που παραβιάζει τόσο την σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού όσο και εκείνη για τα άτομα με ειδικές ανάγκες[10]. Ακόμα, ένα σημαντικό πρόβλημα που προέκυψε είναι ότι στα περισσότερα κράτη, ειδικά του υπανάπτυκτου κόσμου παρατηρήθηκε ότι οι μηχανισμοί προστασίας του παιδιού κατά της βίας υπολειτουργούσαν.
Τα περισσότερα κράτη επικεντρώθηκαν στην ενίσχυση των μέτρων κατά του Covid-19, παραμελώντας όμως έτσι την προστασία των παιδιών, με αποτέλεσμα την αύξηση των φαινομένων βίας εναντίον τους[11]. Ένας σημαντικός ακόμη παράγοντας σε αυτό ήταν και το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι κλήθηκαν να παραμείνουν μέσα στα σπίτια τους για μεγάλα διαστήματα με τα καταθλιπτικά συναισθήματα να αυξάνονται σε μεγάλο βαθμό και σε συνδυασμό με το άγχος από την δυσμενή οικονομική κατάσταση να οδηγεί στην έξαρση της βίας, ειδικά εναντίον των παιδιών στο σπίτι[12].
Επιπλέον, συγκεκριμένα αναφορικά με την Ελλάδα, αυτή έχει προβεί σε μια σειρά παραβιάσεων της εν λόγω σύμβασης που σχετίζονται με τις κλειστές δομές κράτησης των αιτούντων ασύλου. Συγκεκριμένα, σε πολλές δομές κρατήθηκαν παρανόμως παιδιά που έφτασαν στην χώρα κατά την διάρκεια της πανδημίας, στερώντας τους έτσι την ελευθερία (άρθρο 37(2) της ΣΔΠ) και μην παρέχοντάς τους όλες τις απαραίτητες υγειονομικές καλύψεις (άρθρο 24 ΣΔΠ)[13].
Το ζήτημα των δικαιωμάτων του παιδιού είναι ιδιαίτερα σημαντικό και έχουν γίνει πολλές προσπάθειες προς την εδραίωση τους σε σχεδόν όλες τις χώρες του κόσμου ανά τα χρόνια. Ωστόσο, η πανδημία έχει ωθήσει αυτές τις προσπάθειες πίσω και έχει θέσει πολλά κεκτημένα ξανά στην αρχική τους κατάσταση. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να το λάβουν σοβαρά υπόψη τους και να λάβουν αποτελεσματικά μέτρα με στόχο την προστασία και προάσπιση των δικαιωμάτων του παιδιού.
Βιβλιογραφία
- Κορωνοϊός: Η πανδημία πλήττει σοβαρά τα δικαιώματα των παιδιών, 26 Μαϊου 2020, διαθέσιμο σε: https://amp-cnn-gr.cdn.ampproject.org/v/s/amp.cnn.gr/kosmos/story/220777/koronoios-h-pandimia-plittei-sovara-ta-dikaiomata-ton-paidion?amp_js_v=a3&_gsa=1&usqp=mq331AQFKAGwASA%3D#aoh=15991353353274&csi=1&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&_tf=%CE%91%CF%80%CF%8C%20%251%24s&share=https%3A%2F%2Fwww.cnn.gr%2Fkosmos%2Fstory%2F220777%2Fkoronoios-h-pandimia-plittei-sovara-ta-dikaiomata-ton-paidion.
- Convention on the Rights of the Child, 20 November 1989, United Nations Human Rights Office of the High Commissioner.
- COVID-19 isolation threatens life-saving vaccinations for millions of children globally, United Nations, 13 April 2020, available at: https://news.un.org/en/story/2020/04/1061612.
- KIDSRIGHTS INDEX 2020: ‘CHILDREN’S RIGHTS GLOBALLY UNDER PRESSURE DUE TO CORONA CRISIS’, 26 May 2020, pg 5, available at: https://kidsrights.org/news/childrens-rights-globally-under-pressure-due-to-corona-crisis/.
- COVID-19 AND CHILD LABOUR: A TIME OF CRISIS, A TIME TO ACT, International Labour Organization. Unicef For Every Child, New York, 2020.
- Ο 12χρονος που εκτελέστηκε με μια σφαίρα στο κεφάλι επειδή αποκάλυψε τη «μαφία των χαλιών». Είχε πουληθεί σαν σκλάβος από την οικογένειά του για 260 δολάρια, Μηχανή του Χρόνου, διαθέσιμο στο: https://www.mixanitouxronou.gr/o-12chronos-poy-ektelestike-me-mia-sfaira-sto-kefali-epeidi-apokalypse-ti-quot-mafia-ton-chalion-quot-eiche-poylithei-san-sklavos-apo-tin-oikogeneia-toy-gia-260-dolaria/.
- UNESCO warns coronavirus is exacerbating education inequality in the world, France24, 23 June 2020 Available at: https://amp-france24-com.cdn.ampproject.org/v/s/amp.france24.com/en/20200623-un-says-a-quarter-billion-children-get-no-education-inequality-worsened-by-pandemic?amp_js_v=a3&_gsa=1&usqp=mq331AQFKAGwASA%3D#aoh=16000897065536&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&_tf=%CE%91%CF%80%CF%8C%20%251%24s&share=https%3A%2F%2Fwww.france24.com%2Fen%2F20200623-un-says-a-quarter-billion-children-get-no-education-inequality-worsened-by-pandemic.
- Τοποθέτηση της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού σε σχέση με την ανακοίνωση του ΥΠΠΑΝ για τη «φοίτηση παιδιών με ειδικές ανάγκες», Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Υπουργείου Εσωτερικών, Κυπριακή Δημοκρατία, 21 Μαΐου 2020, διαθέσιμο στο: https://www.pio.gov.cy/%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%B8%CE%AD%CE%BD%CF%84%CE%B1-%CE%AC%CF%81%CE%B8%CF%81%CE%BF.html?id=13838#flat.
- COVID-19 causes disruptions to child protection services in more than 100 countries, UNICEF survey finds, New York, 18 August 2020, Unicef.org, https://www.unicef.org/press-releases/covid-19-causes-disruptions-child-protection-services-more-100-countries-unicef.
- Ελλάδα: Σχεδόν 2.000 Νέες Αφίξεις Υπό Κράτηση σε Συνωστισμένους Καταυλισμούς στην Ηπειρωτική Χώρα, Human Rights Watch, 01 April 2020, Διαθέσιμο σε: https://www.hrw.org/el/news/2020/04/01/340115.
Πηγή εικόνας:
Happy Universal Children’s Day!, ChildRights Focus, available at: https://www.childrightsfocus.org/happy-universal-childrens-day/.
[1] Κορωνοϊός: Η πανδημία πλήττει σοβαρά τα δικαιώματα των παιδιών, 26 Μαϊου 2020, διαθέσιμο σε: https://amp-cnn-gr.cdn.ampproject.org/v/s/amp.cnn.gr/kosmos/story/220777/koronoios-h-pandimia-plittei-sovara-ta-dikaiomata-ton-paidion?amp_js_v=a3&_gsa=1&usqp=mq331AQFKAGwASA%3D#aoh=15991353353274&csi=1&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&_tf=%CE%91%CF%80%CF%8C%20%251%24s&share=https%3A%2F%2Fwww.cnn.gr%2Fkosmos%2Fstory%2F220777%2Fkoronoios-h-pandimia-plittei-sovara-ta-dikaiomata-ton-paidion.
[2] Convention on the Rights of the Child, 20 November 1989, United Nations Human Rights Office of the High Commissioner, article 1.
[3] COVID-19 isolation threatens life-saving vaccinations for millions of children globally, United Nations, 13 April 2020, available at: https://news.un.org/en/story/2020/04/1061612.
[4] KIDSRIGHTS INDEX 2020: ‘CHILDREN’S RIGHTS GLOBALLY UNDER PRESSURE DUE TO CORONA CRISIS’, 26 May 2020, available at: https://kidsrights.org/news/childrens-rights-globally-under-pressure-due-to-corona-crisis/.
[5] Ο 12χρονος που εκτελέστηκε με μια σφαίρα στο κεφάλι επειδή αποκάλυψε τη «μαφία των χαλιών». Είχε πουληθεί σαν σκλάβος από την οικογένειά του για 260 δολάρια, Μηχανή του Χρόνου, διαθέσιμο στο: https://www.mixanitouxronou.gr/o-12chronos-poy-ektelestike-me-mia-sfaira-sto-kefali-epeidi-apokalypse-ti-quot-mafia-ton-chalion-quot-eiche-poylithei-san-sklavos-apo-tin-oikogeneia-toy-gia-260-dolaria/.
[6] COVID-19 AND CHILD LABOUR: A TIME OF CRISIS, A TIME TO ACT, International Labour Organization. Unicef For Every Child, New York, 2020, pg 9.
[7] KIDSRIGHTS INDEX 2020: ‘CHILDREN’S RIGHTS GLOBALLY UNDER PRESSURE DUE TO CORONA CRISIS’, 26 May 2020, pg 5, διαθέσιμο στο: https://kidsrights.org/news/childrens-rights-globally-under-pressure-due-to-corona-crisis/.
[8] UNESCO warns coronavirus is exacerbating education inequality in the world, France24, 23 June 2020 Διαθέσιμο στο: https://amp-france24-com.cdn.ampproject.org/v/s/amp.france24.com/en/20200623-un-says-a-quarter-billion-children-get-no-education-inequality-worsened-by-pandemic?amp_js_v=a3&_gsa=1&usqp=mq331AQFKAGwASA%3D#aoh=16000897065536&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&_tf=%CE%91%CF%80%CF%8C%20%251%24s&share=https%3A%2F%2Fwww.france24.com%2Fen%2F20200623-un-says-a-quarter-billion-children-get-no-education-inequality-worsened-by-pandemic.
[9] Τοποθέτηση της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού σε σχέση με την ανακοίνωση του ΥΠΠΑΝ για τη «φοίτηση παιδιών με ειδικές ανάγκες», Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Υπουργείου Εσωτερικών, Κυπριακή Δημοκρατία, 21 Μαΐου 2020, διαθέσιμο στο: https://www.pio.gov.cy/%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%B8%CE%AD%CE%BD%CF%84%CE%B1-%CE%AC%CF%81%CE%B8%CF%81%CE%BF.html?id=13838#flat.
[10]UNESCO warns coronavirus is exacerbating education inequality in the world, France24, 23 June 2020 Διαθέσιμο στο: https://amp-france24-com.cdn.ampproject.org/v/s/amp.france24.com/en/20200623-un-says-a-quarter-billion-children-get-no-education-inequality-worsened-by-pandemic?amp_js_v=a3&_gsa=1&usqp=mq331AQFKAGwASA%3D#aoh=16000897065536&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&_tf=%CE%91%CF%80%CF%8C%20%251%24s&share=https%3A%2F%2Fwww.france24.com%2Fen%2F20200623-un-says-a-quarter-billion-children-get-no-education-inequality-worsened-by-pandemic.
[11] COVID-19 causes disruptions to child protection services in more than 100 countries, UNICEF survey finds, New York, 18 August 2020, Unicef.org, https://www.unicef.org/press-releases/covid-19-causes-disruptions-child-protection-services-more-100-countries-unicef.
[12] KIDSRIGHTS INDEX 2020: ‘CHILDREN’S RIGHTS GLOBALLY UNDER PRESSURE DUE TO CORONA CRISIS’, 26 May 2020, pg 6, διαθέσιμο στο: https://kidsrights.org/news/childrens-rights-globally-under-pressure-due-to-corona-crisis/.
[13] Ελλάδα: Σχεδόν 2.000 Νέες Αφίξεις Υπό Κράτηση σε Συνωστισμένους Καταυλισμούς στην Ηπειρωτική Χώρα, Human Rights Watch, 01 April 2020, Διαθέσιμο σε: https://www.hrw.org/el/news/2020/04/01/340115.