Γράφει η Ιωάννα Ωκεανία Πολυχρονοπούλου
Τον Φεβρουάριο 2021, η Επιτροπή παρουσίασε την «Επανεξέταση της εμπορικής πολιτικής»(TPR), με τίτλο «Μια ανοικτή, βιώσιμη και δυναμική εμπορική πολιτική», η οποία αποσκοπεί στον καθορισμό της πορείας της εμπορικής πολιτικής έως το 2030. Για να γίνει αντιληπτή αυτή η νέα κατεύθυνση της εμπορική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να ληφθούν υπόψη δύο σημερινές πραγματικότητες. Η πρώτη είναι η σημασία της ίδιας της Ένωσης ως σημαντικού παγκόσμιου παίκτη. Η δεύτερη είναι ο τρόπος με τον οποίο η παγκοσμιοποίηση αλλάζει το διεθνές περιβάλλον, καθώς, το άνοιγμα νέων αγορών δίνει ώθηση στις οικονομίες των κρατών μελών, αλλά προϋποθέτει την έμπρακτη εφαρμογή μιας πολιτικής ελεύθερου εμπορίου και επενδύσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Πιο συγκεκριμένα, η ΕΕ είναι η μεγαλύτερη οικονομία, ο μεγαλύτερος εισαγωγέας και εξαγωγέας, κορυφαίος επενδυτής και αποδέκτης ξένων επενδύσεων, καθώς και ο μεγαλύτερος χορηγός βοήθειας παγκοσμίως. Λαμβάνοντας ,όμως, υπόψη τις νέες εσωτερικές και εξωτερικές προκλήσεις και την ανάγκη για ένα πιο βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης, όπως ορίζεται από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και την Ευρωπαϊκή Ψηφιακή Στρατηγική, η ΕΕ χρειάζεται μια νέα στρατηγική εμπορικής πολιτικής, μια στρατηγική που θα υποστηρίζει την επίτευξη των εσωτερικών της στόχων και της εξωτερικής πολιτικής της.
Παράλληλα, η άνοδος άλλων οικονομικών δυνάμεων, όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία, εντείνει τον ανταγωνισμό όσον αφορά τις τιμές και την ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων, αλλά κυρίως όσον αφορά την πρόσβαση σε πηγές ενέργειας και πρώτες ύλες. Στις χώρες αυτές δημιουργείται μια νέα τάξη εύπορων καταναλωτών, ενώ, οι οικονομίες τους έχουν γίνει πιο προσιτές από ότι ήταν 10-15 χρόνια πριν. Ακόμα, η ταχεία άνοδος της Κίνας, έχει αλλάξει ριζικά την παγκόσμια οικονομική και πολιτική τάξη πραγμάτων, επηρεάζοντας τους ίσους όρους ανταγωνισμού για τις ευρωπαϊκές εταιρείες. Τέλος, η επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής, μαζί με την απώλεια βιοποικιλότητας και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος έχει οδηγήσει σε αναγνώριση της πράσινης μετάβασης ως τη καθοριστική κίνηση για την κοινή εμπορική πολιτική της Ένωσης. Στο ίδιο μήκος κύματος, η Ευρώπη συνειδητοποιεί, ακόμα, ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι ένας άλλος βασικός παράγοντας αειφόρου ανάπτυξης, αλλά, επίσης, ένας χώρος ανταγωνισμού και ανεπαρκούς πολυμερούς διακυβέρνησης από την δική της πλευρά. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός, επομένως, φαίνεται να επηρεάζει την ίδια τη φύση του εμπορίου, οδηγώντας το στην κατεύθυνση της καινοτομίας, υποστηριζόμενη από την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, με αυξανόμενο ρόλο για το εμπόριο υπηρεσιών σε σύγκριση με εμπορεύματα.
Για την προσαρμογή της πολιτικής στα νέα δεδομένα δίνεται έμφαση σε τρία χαρακτηρίστηκα, τα οποία θα κάνουν την Ένωση διαμορφωτή του παγκόσμιου εμπορίου. Αρχικά, η ανθεκτικότητα και ανταγωνιστικότητα του ευρωπαϊκού εμπορίου για την ενίσχυση της οικονομίας της ΕΕ. Έπειτα, η βιωσιμότητα και η δικαιοσύνη, μιας και η ΕΕ πρέπει να ανταποκρίνεται στην υπόσχεση της για υπεύθυνη και δίκαιη δράση στο χώρο του εμπορίου και των επενδύσεων, με χαρακτηριστικό παράδειγμα της δράσης αυτής την παροχή εμπορικής βοήθειας. Φυσικά, η ΕΕ έχει στρατηγικό συμφέρον να υποστηρίξει την είσοδο των ευάλωτων αναπτυσσόμενων χωρών στην παγκόσμια οικονομία, καθώς πολλές από αυτές βρίσκονται σε γεωγραφική εγγύτητα με εκείνη. Τέλος, μια αναγκαιότητα που ανέδειξε η πανδημία και θα επηρεάσει τις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ, είναι η μεταρρύθμιση του ΠΟΕ για τη διασφάλιση της υποστήριξης των λειτουργικών παγκόσμιων θεσμών, παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη, αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας, βιώσιμη ανάπτυξη και πράσινη μετάβαση. Ταυτόχρονα, η πανδημία υπογράμμισε την ανάγκη η ΕΕ να εξοπλιστεί με περισσότερα εργαλεία για να λειτουργήσει σε ένα εχθρικό διεθνές περιβάλλον όταν είναι απαραίτητο.
Η διαπραγμάτευση εμπορικών συμφωνιών υπήρξε σημαντικό εργαλείο, ήδη, πριν από τη πανδημία, για τη δημιουργία οικονομικών ευκαιριών, τη προώθηση της βιωσιμότητας και την αναβάθμιση των κοινωνικών, εργασιακών και περιβαλλοντικών προτύπων παγκοσμίως. Σήμερα, η ενίσχυση της εφαρμογής των συμφωνιών αυτών μέσω της ανανεωμένης εμπορικής πολιτικής είναι αναγκαία ώστε να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις στις επιχειρήσεις για ανάπτυξη, καινοτομία και θέσεις εργασίας υψηλής ποιότητας. Η ΕΕ για την επίτευξη των συγκεκριμένων στόχων, ενισχύει τις εμπορικές συμφωνίες της και την συνεργασία με τους διεθνείς ετέρους της. Ο σημαντικότερος από αυτούς είναι οι ΗΠΑ, με τις οποίες έντεινε την συνεργασία της μετά την ανάδειξη του νέου Προέδρου. Η Κίνα, είναι ένας ακόμη σημαντικός εταίρος για την ΕΕ, με την οποία προσπαθεί να αναπτύξει συμφωνίες για την οικοδόμηση μιας δικαιότερης και βασισμένης σε κανόνες, οικονομικής σχέσης. Επιπλέον, αναγκαία είναι πλέον η διασφάλιση ότι η Κίνα θα αναλαμβάνει μεγαλύτερες υποχρεώσεις σε διεθνές επίπεδο εμπορίου και ,παράλληλα, θα συμβάλει στην αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων που προκαλεί το κρατικό καπιταλιστικό, οικονομικό της σύστημα. Η συμφωνία για τις επενδύσεις αποτελεί μέρος αυτών των προσπαθειών.
Από μια ευρύτερη στρατηγική προοπτική, θα είναι σημαντικό για την ΕΕ να ενισχύσει τις σχέσεις και με χώρες εντός και γύρω από την Ευρώπη, όπως οι αφρικανικές χώρες. Αυτό είναι μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής για την προώθηση των βιώσιμων επενδύσεων, την βελτίωση της ανθεκτικότητα τις οικονομίας μέσω των διαφοροποιημένων αλυσίδων αξίας, τη προώθηση βιώσιμων επενδύσεων σε γεωργία, βιομηχανικά προϊόντα και υπηρεσίες συμβάλλοντας έτσι στην αντιμετώπιση των βασικών αιτιών της μετανάστευσης. Τα παραπάνω θα μπορούσαν να γίνουν στο πλαίσιο μεμονωμένων επενδυτικών συμφωνιών ή μέσω του εκσυγχρονισμού των υφιστάμενων εμπορικών συμφωνιών.
Επιπλέον, οι εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες της ΕΕ, υποστηρίζουν και τον τομέα των περιβαλλοντικών δεσμεύσεων της με αποτελεσματικότερες μεθόδους και τεχνολογίες παραγωγής που δημιουργούν ευκαιρίες για “πράσινα” αγαθά και υπηρεσίες. Βοηθούν ,ακόμα, στην ασφαλή πρόσβαση σε αγορές τρίτων χωρών, που αφορά τη βιομηχανία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και εξασφαλίζει το ανόθευτο εμπόριο και τις επενδύσεις στις πρώτες ύλες και ενεργειακά αγαθά που απαιτούνται για την εξασφάλιση των απαραίτητων προμηθειών για την υποστήριξη της μετάβασης σε κλιματικά ουδέτερες οικονομίες. Επιπλέον, παρέχουν μια βασική πλατφόρμα για συνεργασία για την κλιματική αλλαγή, τη βιοποικιλότητα, την κυκλική οικονομία, τη ρύπανση και την καθαρή ενέργεια. Σε ότι αφορά τις μελλοντικές εμπορικές συμφωνίες και επενδυτικές συμφωνίες, η Επιτροπή προτείνει το σεβασμό της Συμφωνίας του Παρισιού. Επιπλέον, η σύναψη εμπορικών και επενδυτικών συμφωνιών με τις χώρες της G20 θα πρέπει να γίνεται με βάση μια κοινή φιλοδοξία να επιτευχθεί η κλιματική ουδετερότητα το συντομότερο δυνατό και σύμφωνα με τις συστάσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC).
Παράλληλα, η υποστήριξη της ψηφιακής ατζέντας αποτελεί προτεραιότητα για την εμπορική και επενδυτική πολιτική της ΕΕ. Ο στόχος είναι να καταφέρει να εξασφαλίσει ηγετική θέση στο ψηφιακό εμπόριο και στον τομέα της τεχνολογίας, μέσω της προώθησης της καινοτομίας. Επομένως, η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να ηγείται της ψηφιακής τεχνολογίας θέτοντας πρότυπα και κανονιστικές προσεγγίσεις, ιδίως όσον αφορά την προστασία δεδομένων. Για να επιτευχθεί αυτό, ο ΠΟΕ πρέπει να καθορίσει τους κανόνες για το ψηφιακό εμπόριο και η ΕΕ πρέπει να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στη δημιουργία τους. Μόλις το συγκεκριμένο κανονιστικό πλαίσιο συμφωνηθεί, η ΕΕ θα πρέπει να υποστηρίξει περαιτέρω πολυμερείς διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο του ΠΟΕ για την απελευθέρωση του εμπορίου υπηρεσιών σε τομείς που υπερβαίνουν το ηλεκτρονικό εμπόριο. Η ΕΕ θα χρειαστεί επίσης να εντείνει τη διμερή δέσμευση και να εμβαθύνει τους ρυθμιστικούς της διαλόγους με ετέρους ομοϊδεάτες. Το ζήτημα των δεδομένων θα είναι ουσιαστικό για το μέλλον της ΕΕ, έτσι, η Επιτροπή θα ακολουθήσει ανοιχτή αλλά διεκδικητική προσέγγιση, βασισμένη στις ευρωπαϊκές αξίες και συμφέροντα.
Κατά συνέπεια, για να ικανοποιήσει τον παραπάνω μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, η Ένωση θα πρέπει να επηρεάζει την ανάπτυξη κανονισμών και προτύπων παγκόσμιας σημασίας, διατηρώντας έτσι ένα σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Για δεκαετίες, η ΕΕ είναι ηγέτης στον συγκεκριμένο τομέα. Αυτό το πλεονέκτημα βοήθησε τις ευρωπαϊκές εταιρείες να αποκτήσουν πρόσβαση σε παγκόσμιες αγορές, αφαιρώντας τα εμπορικά εμπόδια και υποστηρίζοντας τη ρυθμιστική σύγκλιση. Αυτή η προσέγγιση, μαζί με το μέγεθος της αγοράς της, έχει δώσει στην ΕΕ ισχυρή επιρροή στις διεθνείς τυποποιήσεις, που σε ορισμένες περιπτώσεις οδηγεί επίσης σε εθελοντική υιοθέτηση των υψηλών προτύπων της, όσον αφορά κανονισμούς και στόχους πολιτικής κατά μήκος των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού. Όμως, τονίζεται ότι το σχετικό βάρος της ΕΕ συρρικνώνεται δεδομένης της εμφάνισης νέων ρυθμιστικών εξουσιών και της ταχείας τεχνολογικής ανάπτυξης. Για να ενισχύσει η ΕΕ την επιρροή της σε αυτόν τον τομέα, πρέπει να αναπτύξει μια πιο στρατηγική προσέγγιση της διεθνούς κανονιστικής συνεργασίας, ιδίως σε σχέση με τη πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.
Συμπερασματικά, πολλές αναδυόμενες οικονομίες, προκειμένου να προστατεύσουν τις εγχώριες αγορές τους από τον διεθνή ανταγωνισμό, εμφανίζονται πρόθυμες να εφαρμόσουν μέτρα που πιθανώς στρεβλώνουν το εμπόριο. Η εμπορική πολιτική της ΕΕ οφείλει ,λοιπόν, να προσαρμοστεί ώστε να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις της εποχής και να ικανοποιεί τις προσδοκίες των ευρωπαίων πολιτών. Η διεύρυνση και η εμβάθυνση των εξωτερικών σχέσεων της ΕΕ σε θέματα εμπορίου και επενδύσεων θα πρέπει να εξυπηρετεί τις επιδιώξεις της, βοηθώντας την ταυτόχρονα να προστατέψει τη θέση της στον κόσμο, σήμερα, και για τις επόμενες γενιές. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι τόσο σημαντικό να αναπροσανατολιστεί η εμπορική της πολιτική προς μια δικαιότερη, βιώσιμη παγκοσμιοποίηση.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Μωραΐτη, Νομική Βιβλιοθήκη (2020), Εξωτερικές Σχέσεις της ΕΕ
ΠΗΓΕΣ
1.European Commission, 18/02/2021, Trade Policy Review – An Open, Sustainable and Assertive Trade Policy, διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=COM:2021:66:FIN
2.European Commission, New Investment Protection Agreements, διαθέσιμο σε: https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2020/july/tradoc_158908.pdf
3.European Commission, Investment, διαθέσιμο σε: https://policy.trade.ec.europa.eu/help-exporters-and-importers/accessing-markets/investment_en
4.Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2016, Εμπόριο-Το ελεύθερο εμπόριο μοχλός οικονομικής ανάπτυξης, διαθέσιμο σε: https://publications.europa.eu/resource/cellar/9a2c5c3e-0d03-11e6-ba9a-01aa75ed71a1.0004.01/DOC_1
5.Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών, 04/12/2022, ΕΕ: Η Ευρώπη πρέπει να προσφύγει στον ΠΟΕ – Οι δημόσιες ενισχύσεις των ΗΠΑ αντίκεινται προς τους κανόνες Εμπορίου, διαθέσιμο σε: https://www.eea.gr/arthra-eea/ee-i-eyropi-prepei-na-prosfygei-ston-poe-oi-dimosies-enischyseis-ton-ipa-antikeintai-pros-toys-kanones-emporioy/