Γράφει η Μαρία Βιργινία Σταυράκη
Είναι γεγονός ότι το θέμα της κλιματικής αλλαγής βρίσκεται υψηλά στην ατζέντα της επικαιρότητας, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, διότι ελλοχεύει κινδύνους για ραγδαίες αλλαγές στις συνθήκες ζωής, όπως τις γνωρίζαμε έως σήμερα. Το παρόν κείμενο εστιάζει στις διαστάσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα, καθώς και στις πολιτικές που ακολουθούνται για την αντιμετώπισή της.
Η χώρα μας αποτελεί ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον παράδειγμα στη συζήτηση περί της κλιματικής αλλαγής, τόσο χάρη στην πλούσια ακτογραμμή της όσο και στο εξαιρετικό μεσογειακό κλίμα της. Παράλληλα, η γεωγραφική θέση της Ελλάδας παρουσιάζει πρόσφορο έδαφος μελέτης των κλιματολογικών συνθηκών, σε συνδυασμό με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν στη χώρα αλλά και σε αυτές με τις οποίες συνορεύει από την Ανατολή έως τη Δύση και από το Βορρά έως το Νότο. Ωστόσο, παρά τις καλές κλιματολογικές συνθήκες, που επικρατούν στην Ελλάδα φαίνεται ότι την τελευταία δεκαετία επηρεάζεται βάναυσα από την κλιματική αλλαγή. Σύμφωνα με την έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) «το κόστος της ανθρωπογενούς κλιματικής μεταβολής για την Ελλάδα ως το τέλος του 21ου αιώνα –αν δεν προκύψει κάποια άλλη παρέμβαση- θα ανέβει στα 700 δισεκατομμύρια ευρώ, δηλαδή θα ξεπεράσει κατά πολύ το εξωτερικό χρέος της».
Επιπλέον, η Ελλάδα πλήττεται τα τελευταία χρόνια από έντονα πλημμυρικά φαινόμενα. Η μεγάλη ακτογραμμή της είναι εξαιρετικά δύσκολο να αντέξει τόσο δυνατά φαινόμενα, με αποτέλεσμα η χώρα να έχει υποστεί απώλειες τόσο σε περιβαλλοντικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο ανθρώπινων ζωών. Σύμφωνα με στοιχεία της προαναφερθείσας έκθεσης της ΤτΕ σχετικά με τις επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής, φαίνεται ότι η τελευταία θα εντείνει τις κοινωνικές ανισότητες, ιδίως σε τομείς όπως η επαγγελματική απασχόληση και ο τουρισμός. Ιδίως για τον τουρισμό το πλήγμα της κλιματικής αλλαγής θα είναι πολύ βαρύ, δεδομένου ότι το εύκρατο κλίμα της χώρας αποτελεί πόλο έλξης για χιλιάδες τουρίστες.
Στη συνέχεια, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής πρόκειται να εντείνουν το φαινόμενο των «περιβαλλοντικών προσφύγων», δηλαδή ανθρώπων που εγκαταλείπουν την πόλη ή τη χώρα τους εξαιτίας ενός ιδιαίτερα δυνατού περιβαλλοντικού φαινομένου, φυσικής ή και προκαλούμενης από άνθρωπο καταστροφής, η οποία θέτει σε κίνδυνο τη ζωή τους ή έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής τους. Σήμερα, οι περιβαλλοντικοί πρόσφυγες ξεπερνούν τα 50 εκατομμύρια παγκοσμίως και σύμφωνα με εκτιμήσεις φαίνεται ότι θα φτάσουν τα 200 εκατομμύρια ανθρώπων έως το 2050. Παρόλο που, έως σήμερα, οι περιβαλλοντικοί πρόσφυγες μετακινούνται κυρίως εντός της χώρας τους, πλέον ελλοχεύει ο κίνδυνος της μετακίνησής τους εκτός των εθνικών συνόρων. Όσον αφορά την Ελλάδα, μετά τις τελευταίες πυρκαγιές του 2021 σημειώθηκαν μετακινήσεις των ανθρώπων που επλήγησαν σε άλλες πόλεις της χώρας.
Σύμφωνα με την έρευνα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για το κλίμα «το 83% των Ελλήνων θεωρούν ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση για την ανθρωπότητα κατά τον 21ο αιώνα». Σε ότι αφορά το θέμα της ενέργειας, οι Έλληνες τάσσονται τόσο υπέρ των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε ποσοστό 61%, όσο και στην εξοικονόμηση ενέργειας σε ποσοστό 21%. Ωστόσο, οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι εμφανείς και σε τομείς όπως η υγεία, δεδομένου ότι οι σταθερά υψηλές θερμοκρασίες, οι απότομες βροχοπτώσεις, οι πλημμύρες και οι πυρκαγιές έχουν ως αποτέλεσμα την έξαρση των αναπνευστικών νοσημάτων και των αλλεργιών, εξαιτίας των αιωρούμενων σωματιδίων.
Συνεπώς, οι κοινωνικές διαστάσεις των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής είναι αναγκαίο να μελετηθούν εις βάθος, τόσο από την πολιτεία, η οποία οφείλει να ασκήσει πιέσεις στο εσωτερικό σε φορείς και επιχειρήσεις και στο εξωτερικό σε επίπεδο ΕΕ, όσο και από ειδικούς και να γίνουν μελέτες σχετικά με τις επιπτώσεις τους στην κοινωνία και τους πολίτες. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα πρέπει να αποτελέσουν το εφαλτήριο για τη διαμόρφωση νέων αποτελεσματικών πολιτικών που θα διασφαλίζουν την προστασία των κοινωνικών ομάδων, οι οποίες πλήττονται περισσότερο εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.
Εν κατακλείδι, για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στη χώρα μας έχει σημασία τόσο η κατανόηση της κρισιμότητας του ζητήματος από την πολιτεία και τα αρμόδια Υπουργεία, όσο και η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας επ’ αυτού με τη βοήθεια των ΜΜΕ και των social media, προκειμένου οι πολίτες να υιοθετήσουν οικολογικές συνήθειες, όπως η ανακύκλωση ή η συμμετοχή σε εθελοντικές δράσεις αναδάσωσης και καθαρισμού παραλιών, προκειμένου όλοι να συμβάλλουν στη διαχείριση της κλιματικής αλλαγής και στη δημιουργία ενός νέου τρόπου ζωής φιλικότερου προς το περιβάλλον.
Βιβλιογραφία
- Τράπεζα της Ελλάδος (2011), Επιτροπή Μελέτης, Οι περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα, Αθήνα, διαθέσιμο σε: https://www.bankofgreece.gr/Publications/%CE%A0%CE%BB%CE%B7%CF%81%CE%B7%CF%82_%CE%95%CE%BA%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7.pdf
- Χατζηβακαλέλης Γ (2018), Κλιματική αλλαγή: πολιτικές και οι συνέπειές τους, Διπλωματική εργασία Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας-Πολεοδομίας& Περιφερειακής Ανάπτυξης, διαθέσιμο σε https://ir.lib.uth.gr/xmlui/bitstream/handle/11615/48904/17810.pdf
- Αβράμη Λ (2019), Κοινωνικές διαστάσεις της πολιτικής για την κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα της κρίσης: Περιβαλλοντική φορολογία και ενεργειακή φτώχεια, Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης Αθήνα, διαθέσιμο σε: file:///C:/Users/Maraki/Downloads/22315-409-58617-4-10-20200526.pdf
- Χατζηαποστόλου Α (2019), Κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα, Διπλωματική εργασία ΕΑΠ, Σχολή Θετικών Επιστημών & Τεχνολογίας, Αθήνα, διαθέσιμο σε: https://apothesis.eap.gr/bitstream/repo/42416/1/123730_%ce%a7%ce%91%ce%a4%ce%96%ce%97%ce%91%ce%a0%ce%9f%ce%a3%ce%a4%ce%9f%ce%9b%ce%9f%ce%a5_%ce%91%ce%93%ce%93%ce%95%ce%9b%ce%9f%ce%a3.pdf
- Έρευνα European Investment Bank για το κλίμα, Νοέμβριος 2021, διαθέσιμο σε: https://www.eib.org/en/press/all/2021-400-83-of-greeks-believe-that-tackling-climate-change-and-its-consequences-is-the-biggest-challenge-of-the-21st-century?lang=el
- Πρώτο Θέμα (2021), Newsroom, Παυλόπουλος: Δραματικές οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, διαθέσιμο σε: https://www.protothema.gr/environment/article/1125906/paulopoulos-dramatikes-oi-oikonomikes-kai-koinonikes-epiptoseis-tis-klimatikis-allagis/
Πηγή εικόνας: Καθημερινή (2018), Newsroom, Η Ελλάδα επηρεάζεται από την κλιματική αλλαγή πολύ περισσότερο από όσο της αναλογεί, διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/life/environment/978367/i-ellada-epireazetai-apo-tin-klimatiki-allagi-poly-perissotero-apo-oso-tis-analogei/