γράφει η Ελένη Ντώνη
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί την μεγαλύτερη οικονομική και πολιτική οντότητα στον κόσμο και στην ουσία σηματοδοτεί την απαρχή της σταθερότητας της ειρήνης μεταξύ των κρατών. Η ζώνη αυτή ξεκίνησε το 1952 με την ένωση άνθρακα χάλυβα (ΕΚΑΧ) με στόχο την οικονομική συνεργασία των κρατών η οποία θα οδηγούσε στην αποφυγή μελλοντικών συγκρούσεων. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση πέρασε απο πολλά στάδια, στα οποία γίνονταν όλο και περισσότερες προσαρτήσεις κρατών μελών και επιτεύχθηκαν πολλές συνεργασίες σε διάφορους τομείς.(πολιτική, οικονομία) Σήμερα, η ΕΕ είναι αντιμέτωπη με πολλά προβλήματα κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης (Grexit) και στη συνέχεια λόγω των προσφυγικών εισροών πυροδότησε μια σειρά απο διαφοροποιήσεις και ομαδοποιήσεις και ενίσχυσε την ανασφάλεια των κρατών. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια η πορεία της Ευρωπαϊκής ένωσης θα μπορούσε να θεωρηθεί τελματωμένη, με το Brexit να ενισχύει το ερώτημα απο την ακαδημαϊκή κοινότητα για το αν πρόκειται για μια διαδικασία ”απο-ενοποίησης”(Vollaard, 2014)
Αναλυτικότερα, στις 23 Ιουνίου 2016 διεξήχθη ένα δημοψήφισμα στο οποίο το 52% του βρετανικού λαού ψήφισε την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, με την Βόρεια Ιρλανδία και την Σκωτία να υποστηρίζουν την παραμονή της, δημιουργώντας ένα διχαστικό κλίμα. Από την στιγμή της ανακοίνωσης της βρετανικής αποχώρησης απο την Ευρωπαϊκή Ένωση, άρχισαν οι πολύπλοκες διαπραγματεύσεις καθώς προτεραιότητα αποτελούσε η ομαλή αποχώρηση χωρίς εντάσεις, εντός του νομικού πλαισίου που ορίζεται. Το άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας ορίζει την δυνατότητα της αποχώρησης ενός κράτους μέλους της ΕΕ και δίνει στα δύο μέρη δύο χρόνια για να συμφωνήσουν τους όρους της διάσπασης. Με αυτόν τον τρόπο, το Brexit έχει οριστεί να πραγματοποιηθεί στις 19 Μαρτίου του 2019 και όπως σε κάθε ”διαζύγιο” έτσι και εδώ απαραίτητη θεωρείται η θεμελίωση των όρων οι οποίοι πρέπει να γίνουν αποδεκτοί από όλα τα μέλη. Τον ρόλο να διευθετήσει τους όρους απόσυρσης έχει αναλάβει η νέα βρετανική κυβέρνηση με πρωθυπουργό την Theressa May. Μετά από μήνες διαπραγματεύσεων, το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ κατέληξαν σε μια τελική συμφωνία Brexit, η συμφωνία απόσυρσης 585 σελίδων η οποία αποτελεί ένα νομικά δεσμευτικό κείμενο. Στο πρώτο μέρος, αναφέρεται για τα δικαιώματα των πολιτών του Ηνωμένου Βασιλείου που διαμένουν στην ΕΕ αλλά και το αντίστροφο, θα μπορούν να διαμένουν στην ίδια χώρα κατά την μεταβατική περίοδο και αφού περάσουν 5 χρόνια έχουν την δυνατότητα να υποβάλλουν αίτηση για μόνιμη παραμονή. Παρά την ύψιστη προτεραιότητα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να καταστήσει απολύτως τα δικαιώματα των πολιτών, υπάρχουν ακόμα ανεπίλυτα ζητήματα τα οποία αφορούν τόσο την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων όσο και την εύρεση εργασίας των πολιτών του Ηνωμένου Βασιλείου πέρα από τα σύνορα. Ακανθώδες αποτελεί το ερώτημα σχετικά με τα σύνορα της Βόρειας Ιρλανδίας και της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας. Η Βόρεια Ιρλανδία υποστηρίζει το Bremain καθώς η οικονομίας της είναι άμεσα συνδεδεμένη με την οικονομία της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας η οποία αποτελεί μέλος της Ε.Ε. Στην προκειμένη περίπτωση, ο στόχος είναι να υπάρξει διευθέτηση του συνοριακού status quo Ιρλανδίας και Ηνωμένου Βασιλείου και η αποφυγή επαναφοράς σκληρών συνόρων με την παρουσία βρετανικής αστυνομίας και βρετανικού στρατού. Το σχέδιο συμφωνίας καθορίζει και τον οικονομικό διακανονισμό που οφείλει να πληρώσει το Ηνωμένο Βασίλειο στην Ε.Ε για τις υποχρεώσεις του το οποίο υπολογίζεται γύρω στα 39 δισεκατομμύρια. Το χρηματικό ποσό αυτό αποτελούσε αιτία διαμάχης για τους υποστηρικτές του Brexit καθώς θεωρούσαν ότι θα καταβληθούν πολύ μεγάλα χρηματικά ποσά για αρκετά χρόνια χωρίς να είναι τίποτα βέβαιο για τη φύση των μελλοντικών εμπορικών σχέσεων μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και Ε.Ε.
Επιπρόσθετα, ενόψει και της εξόδου της Βρετανίας απο την Ε.Ε τον Μάρτιο του 2019, κρίσιμες θεωρούνται οι εκλογές οι οποίες προγραμματίζονται τον Μαϊο 2019 για το μέλλον της ολοκλήρωσης και της συνέχισης της Ευρώπης. Οι ευρωεκλογές ενισχύουν τον δημοκρατικό χαρακτήρα της Ε.Ε καθώς οι πολίτες έχουν την δυνατότητα να αποφασίσουν δια μέσου της ψήφου τους καταλληλότερους για να χειριστούν τα πολύ σημαντικά θέματα που έχει η Ένωση αυτή την στιγμή και να δώσουν λύσεις. Ωστόσο, οι Ευρωεκλογές του 2019 αποτελούν αναμφισβήτητα μια ”μάχη” μεταξύ εκείνων που υποστηρίζουν τα οφέλη μιας συνεργασίας των κρατών σε επίπεδο ευρωπαϊκό με την κοινή κατευθυντήρια πολιτική γραμμή και εκείνων που τάσσονται κατά της ευρωπαϊκής ιδέας. Για πρώτη φορά υπάρχει μια πραγματική πιθανότητα τα αντιευρωπαϊκά κόμματα να κερδίσουν αρκετές θέσεις στις ευρωεκλογές για να διαταράξουν τις νομοθετικές δραστηριότητεςκαι όχι να περιορίσουν την αντιπολίτευση τους. Συγκεκριμένα, στις επόμενες εκλογές ο αριθμός των ευρωεκλογών θα μειωθεί από 751 ευρωβουλευτές σε 705, ενώ απο τις 73 έδρες απελευθερώνονται οι 46 του Ηνωμένου Βασιλείου. Το γεγονός αυτό δημιουργεί μια ανακατανομή στις έδρες του κοινοβουλίου καθώς με την απελευθέρωση των εδρών δημιουργείται χώρος για νέες χώρες που μπορεί στο μέλλον να προσχωρήσουν στην Ένωση ή να παραμείνουν κενές. Από έδρες αυτές οι υπόλοιπες 27 έδρες θα κατανεμηθούν σε 14 χώρες της Ε.Ε που υποεκπροσωπούνται. Η εκπροσώπηση πρέπει να είναι ”φθίνουσα αναλογική” δηλαδή οι έδρες αποδίδονται σε ένα κράτος αναλογικά με τον πληθυσμό του και λαμβάνονται υπόψη και δημογραφικές αλλαγές ενώ κανένα κράτος μέλος δεν διαθέτει περισσότερες απο 96 έδρες. Η απόφαση αυτή αποτέλεσε μια δύσκολη διαδικασία καθώς στόχος αποτελούσε η δικαιότερη κατανομή των εδρών και η δικαιότερη εκπροσώπηση των πολιτών, μέσα από την αντικειμενικότητα που προσδίδουν οι κανόνες του διεθνούς δικαίου. Ωστόσο, οι ευρωεκλογές αυτές είναι πολύ κρίσιμες καθώς οι επιπτώσεις μιας ενδεχόμενης εξόδου της Μεγάλης Βρετανίας τον Μάρτιο καθώς θα είναι η πρώτη φορά που η ψηφοφορία στην ΕΕ θα πραγματοποιηθεί με την αποχώρηση ενός κράτους μέλους, γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει συγκρούσεις σε άλλα θεσμικά όργανα πέραν του ευρωκοινοβουλίου. Βέβαια, οι επιπτώσεις αυτές θα εξαρτηθούν και με το αν η Μεγάλη Βρετανία θα αποχωρήσει με ομαλό τρόπο, δηλαδή επιθυμώντας να διατηρήσει σχέσεις με την ΕΕ ή να αποκοπεί από αυτή χωρίς να επιθυμεί κάποια μελλοντική συνεργασία. Σε κάθε περίπτωση όμως στόχος της ΕΕ είναι να δείξει την ανθεκτικότητα της και κυρίως την ικανότητα της για βαθύτερη ένωση.
Εν κατακλείδι, παρατηρούνται πολλές αλλαγές στο διεθνές πολιτικό προσκήνιο με την πιο σημαντική μεταβολή να αποτελεί η σταδιακή παύση της παγκοσμιοποίησης αλλά και του ισχυρότατου κύματος της διεθνοποιημένης οικονομίας. Όσον αφορά βέβαια τις επιπτώσεις της εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου απο την Ένωση ενδείκνυται να φανούν στο μέλλον, ωστόσο θα είναι σίγουρα μεγάλες τόσο για την Βρετανία, όσο και για την ευρωπαϊκή κοινότητα. Ανησυχίες υπάρχουν για την οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου καθώς μετά το τέλος της μεταβατικής εποχής, θα εγκαταλείψει την τελειωνιακή ένωση, ενώ το νορβηγικό μοντέλο που περιλαμβάνει συμμετοχή στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο δεν θα δώσει στην βρετανική πολιτική την ευελιξία για να δικαιολογηθεί το Brexit. Στόχος αποτελεί να συνάψει μια συμφωνία για το ελεύθερο εμπόριο με την ΕΕ γεγονός που δημιουργεί ευκαιρίες ανάπτυξης του εμπορίου. Βέβαια η περίπτωση να διακόψει τις μεταναστευτικές εισροές θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στην βρετανική οικονομία καθώς είχε ευεργετικές συνέπειες στα δημόσια έσοδα. Το Ηνωμένο Βασίλειο ενδέχεται να είναι ευάλωτο σε τομείς που αφορούν την άμυνα και την ασφάλεια καθώς σε περίπτωση τρομοκρατικής επίθεσης θα απαιτείται η εύρεση ad hoc λύσεων. Στο πολιτικό και κοινωνικό προσκήνιο έχουν εμφανιστεί οι πρώτες παρενέργειες με ένα μεγάλο πλήθος πολιτών να διαδηλώνει κατά της συμφωνίας απόσυρσης, δημιουργώντας ακόμα και έντονες διαφοροποιήσεις στο βρετανικό κοινοβούλιο ως προς το μέλλον της Βρετανίας στην Ένωση. Τέλος και για την ίδια την Ε.Ε αποτελεί πλήγμα το Brexit καθώς επηρεάζονται τα κράτη μέλη τα οποία έχουν συνάψει διμερείς συμφωνίες εμπορίου με το Ηνωμένο Βασίλειο. Σε κάθε περιπτωση όμως η Ε.Ε χάνει μια χώρα από σύμμαχο, μια χώρα με σαφείς φιλελεύθερες τάσεις και μια ισχυρή δύναμη
Πηγές – Βιβλιογραφία
Μειώνεται ο αριθμός των ευρωβουλευτών μετά τις Ευρωεκλογές, Europarl Europa, 14Ιουνίου, 2018. Διαθέσιμο σε: http://www.europarl.europa.eu/news/el/press-room/20180607IPR05241/meionetai-o-arithmos-ton-eurobouleuton-meta-tis-euroekloges-2019
Heather Stewart, What next for Theresa May and her Brexit Deal, The Guardian, 14thDecember, 2018. Διαθέσιμο σε : https://www.theguardian.com/politics/eu-referendum
Brexit: All you know need to know about the UK leaving the EU, Alex Hunt & Brian Wheeler 11 December, 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/uk-politics-32810
What does the ECJ ruling on Article 50 mean for the Brexit deal, James Crisp, 10th December 2018, The Telegraph. Διαθέσιμο σε: https://www.telegraph.co.uk/brexit/
The Brexit bill and Britain’s war debts, Andrew Kinnison & Charmaine Fletcher, 12tη Semptember, 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/politics/2018/sep/12/the-brexit-bill-and-britains-war-debts
Οι ευρωεκλογές σε ρυθμούς Brexit
