Γράφει η Τατιάνα Μαργαρίτη
Καθώς ο πλανήτης αποχαιρέτησε το 2023 και με ανυπομονησία καλωσορίζει την νέα χρονιά. Η νέα χρονιά φέρνει την αίσθηση της ελπίδας, της τύχης και της χαράς, όμως τα γεγονότα δεν δείχνουν να ακολουθούν την ίδια θετική κατεύθυνση. Ο πόλεμος του Ισραηλινού κράτους συνεχίζει να βρίσκεται στο προσκήνιο, ενώ νέα δεδομένα έρχονται για να γεμίσουν τη καθημερινότητα με ανησυχία. Τις τελευταίες εβδομάδες και πριν τον ερχομό του νέου έτους, την προσοχή έχει τραβήξει η τρομοκρατική ομάδα των επονομαζόμενων Χούθι. Πρακτικά δεν πρόκειται για μία νέα οργάνωση αλλά για μία φυλή που κάνει για πρώτη φορά την εμφάνισή της κατά το 1990. Η παρούσα ανάλυση επιχειρεί να φωτίσει πως οι επιθέσεις των Χούθι επιδρούν στο παγκόσμιο δίκτυο της εμπορικής ναυτιλίας.
Αξίζει να αναφέρουμε πως, οι Χούθι ανήκουν σε μία φυλή που τοποθετείται γεωγραφικά στην Σαάντα της Υεμένης, μια βορειοδυτική επαρχία και είναι οπαδοί της σέκτας των Ζαϊντί, ή Zaydiyyah. Οι Σιίτες μουσουλμάνοι αποτελούν τη μειοψηφική κοινότητα στον ισλαμικό κόσμο και οι Zaydis είναι μια μειοψηφία Σιιτών, σημαντικά διαφορετική στο δόγμα και τις πεποιθήσεις από τους Σιίτες που κυριαρχούν στο Ιράν, το Ιράκ και αλλού (συχνά αποκαλούνται δωδεκαθεϊστές για την πίστη τους σε δώδεκα ιμάμηδες). Αναφορικά με τον όρο σέκτα, η σέκτα ή σέχτα, προέρχεται από τον λατινικό όρο sequor «ακολουθώ» και αναφέρεται σε μια ομάδα οπαδών που μοιράζονται μια κοινή πίστη ή φιλοσοφία, όπως μια θρησκευτική αίρεση.
Μετά την ενοποίηση της Βόρειας και Νότιας Υεμένης το 1990, οι Χούθι διεξήγαγαν μια σειρά εξεγέρσεων και το 2014 κατέλαβαν με επιτυχία τον έλεγχο της πρωτεύουσας Σαναά ξεκινώντας έναν εμφύλιο πόλεμο που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Οι διεθνείς παρατηρητές επιρρίπτουν την ευθύνη για τις αεροπειρατείες, τους πυραύλους και τις επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη στους αντάρτες Χούθι στην Υεμένη, οι οποίοι έχουν εντείνει τις επιθέσεις τους από την έναρξη του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς. Η σιιτική ισλαμιστική ομάδα αποτελεί μέρος του λεγόμενου άξονα αντίστασης κατά του Ισραήλ και οπλίζεται από την Τεχεράνη. Σχεδόν σίγουρα λόγω της ιρανικής υποστήριξης με βαλλιστικά μέσα, οι Χούθι έχουν στοχεύσει άμεσα το Ισραήλ από την αρχή του πολέμου, εκτοξεύοντας πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη μέχρι την Ερυθρά Θάλασσα προς το θέρετρο Εϊλάτ.
H αναστάτωση που προκαλούν οι επιθέσεις των Χούθι εντείνει τις ανησυχίες για την έκταση που μπορεί να πάρει το ζήτημα, μέσω του αποκλεισμού της διώρυγας του Σουέζ. Σε κύριο άρθρο που δημοσιεύθηκε στην Wall Street Journal υποστηρίζεται ότι οι επιθέσεις αυτές αποτελούν «την πιο σημαντική απειλή για την παγκόσμια ναυτιλία εδώ και δεκαετίες».
Γιατί όμως το Σουέζ αποτελεί στρατηγικό σημείο; Η Ερυθρά Θάλασσα έχει τη διώρυγα του Σουέζ στο βόρειο άκρο της και το Bab el-Mandeb στο νότιο άκρο της που οδηγεί στον Κόλπο του Άντεν. Είναι μια πολυσύχναστη υδάτινη οδός με πλοία που διασχίζουν τη διώρυγα του Σουέζ για να μεταφέρουν αγαθά μεταξύ Ασίας και Ευρώπης. Επίσης, ένα τεράστιο μέρος των ενεργειακών προμηθειών της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένου του πετρελαίου, περνάει από αυτή την πλωτή οδό, δήλωσε ο John Stawpert, ανώτερος διευθυντής περιβάλλοντος και εμπορίου του Διεθνούς Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου, το οποίο εκπροσωπεί το 80% του παγκόσμιου εμπορικού στόλου.
Το ίδιο ισχύει και για τα προϊόντα διατροφής, όπως τα σιτηρά και το φοινικέλαιο, καθώς και για οτιδήποτε άλλο μεταφέρεται με πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, δηλαδή το μεγαλύτερο μέρος των βιομηχανικών προϊόντων του κόσμου. Ακόμα, περίπου το 10% του συνολικού πετρελαίου που διακινείται παγκοσμίως, περνάει από την Ερυθρά Θάλασσα, αλλά οι ναυτιλιακές εταιρείες έχουν αρχίσει να αποφεύγουν τη διαδρομή αυτή λόγω των επιθέσεων των Χούθι. Αντ’αυτού προτιμούν ένα πολύ μακρύτερο και πιο δαπανηρό ταξίδι γύρω από την Αφρική. Οι τιμές του πετρελαίου αυξήθηκαν αφού η BP, η πρώτη μεγάλη πετρελαϊκή εταιρεία που διέκοψε τη ναυσιπλοΐα μέσω της Ερυθράς Θάλασσας, ανακοίνωσε τα σχέδιά της να αποφύγει την εν λόγω περιοχή. Οι περισσότερες από τις επιθέσεις έχουν λάβει χώρα στο στενό Bab el-Mandeb, έναν στενό υδάτινο δρόμο κοντά στην περιοχή που ελέγχεται από την ομάδα μαχητών που συνδέεται με το Ιράν στην Υεμένη. Μάλιστα έχουν απειλήσει να επιτεθούν σε οποιοδήποτε πλοίο πιστεύουν ότι πηγαίνει ή έρχεται από το Ισραήλ. Αυτό έχει πλέον επεκταθεί προφανώς και σε άλλους τύπους φορτίου, όπως σε πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων και πετρελαιοφόρα με σημαία χωρών όπως η Νορβηγία και η Λιβερία να δέχονται επιθέσεις ή να δέχονται πυρά πυραύλων.
Και ενώ οι επιθέσεις συνεχίζονται, ήδη οι ναυτιλιακές επιχειρήσεις ανά το κόσμο, σπεύδουν να βρουν τη δυνατόν ασφαλέστερη λύση για την μεταφορά των φορτίων έχοντας φυσικά ως αντίκτυπο την αύξηση των ναύλων και όχι μόνο. Σημαντική αύξηση σημείωσαν και τα κόστη ασφάλισης ως φυσικό επακόλουθο της γενικότερης τάσης ανόδου των τιμών. Καθώς η διέλευση των εμπορικών πλοίων από την μεγίστης σημασίας υδάτινη οδό που συνδέεται με τη Διώρυγα του Σουέζ, αυξάνει τον κίνδυνο μιας ενδεχόμενης επίθεσης, με την σειρά τους και οι ασφαλιστικές εταιρείες ενίσχυσαν τις τιμές τους. Πιο συγκεκριμένα το κόστος ασφάλισης εκτινάχθηκε αυτήν την περίοδο από περίπου 0,1% με 0,2% στο 0,5% της αξίας του φορτίου, δηλαδή +200%. Εναλλακτικά, μπορεί να ακολουθηθεί τον περίπλου της Αφρικής το οποίο συνεπάγεται με αυξημένο κόστος για το ταξίδι. Μέσα από την επαναδρομολόγηση του ταξιδιού προσθέτονται επιπλέον 10 μέρες κατά μέσο όρο, αυξάνοντας και σε αυτή την περίπτωση το κόστος.
Πολλοί έσπευσαν να μιλήσουν για την μεγάλη άνοδο των κερδών που ήδη χαρακτηρίζει τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις και ειδικότερα μετά την κλιμάκωση των επιθέσεων, αναφέροντας μάλιστα ποσά που αγγίζουν τα 22 δις. Τα πράγματα, ωστόσο, δεν είναι τόσο απλά. Τα κέρδη που σημειώνονται τις τελευταίες μέρες δεν είναι μια γενικευμένη κατάσταση και κυρίως δεν χαρακτηρίζεται από μονιμότητα. Ήδη η εταιρεία Maersk ανέστειλε τη διέλευση των πλοίων της από την Ερυθρά Θάλασσα για 48 ώρες. Η κίνηση αυτή όχι μόνο επιβεβαιώνει ότι πρέπει άμεσα να βρεθεί μια λύση, αλλά επιβεβαιώνει παράλληλα τους φόβους για μια γενικευμένη οικονομική και επισιτιστική κρίση, αν συνυπολογιστεί και τον ήδη υπάρχων πληθωρισμός που έχει χτυπήσει όλο τον πλανήτη. Η διάβαση για τα εμπορικά πλοία από τη διώρυγα του Σουέζ, έχει δημιουργήσει μια αλυσίδα μείωσης κόστους σχεδόν σε κάθε μεγάλο, εμπορικό λιμάνι του πλανήτη.
Εν κατακλείδι, τα γεγονότα αυτά καθώς και η γενικότερη πολιτικοοικονομική κατάσταση σε όλον τον πλανήτη συνεχίζουν να εγείρουν ανησυχίες. Η ένδειξη για μία μέση οδό και βελτίωση των μέχρι τώρα συνθηκών δεν είναι ορατή, ενώ η διεθνής ναυτιλία βρίσκεται σε άμεση απειλή. Μόνο μια στοχευμένη και απο κοινού στρατηγική, μεταξύ κρατών και διεθνούς ναυτιλίας, θα μπορέσει να ανατρέψει τα μέχρι τώρα δεδομένα.
Πηγές:
Bruce Riedel. (2017). Who are the Houthis, and why are we at war with them? Brookings. Διαθέσιμο σε: https://www.brookings.edu/articles/who-are-the-houthis-and-why-are-we-at-war-with-them/
LSD.Law. (2023). Secta definition. LSD.Law. Διαθέσιμο σε: https://www.lsd.law/define/secta
Οικονομικός Ταχυδρόμος. (2023). Υεμένη: Ποιοι είναι οι σιίτες Χούθι που ισχυρίζονται ότι μπορούννα πλήξουν το Ισραήλ. Διαθέσιμο σε: https://www.ot.gr/2023/10/21/epikairothta/kosmos/yemeni-poioi-einai-oi-siites-xouthi-pou-isxyrizontai-oti-mporoun-na-pliksoun-to-israil/
Οικονομικός Ταχυδρομός. (2023). Ερυθρά Θάλασσα: Οι επιθέσεις των Χούθι πιθανότατα δεν θα τελειώσουν σύντομα. Διαθέσιμο σε: https://www.ot.gr/2023/12/21/naytilia/erythra-thalassa-oi-epitheseis-ton-xouthi-pithanotata-den-tha-teleiosoun-syntoma/
Politico staff. (2023). How Houthi rebels are threatening global trade nexus on Red Sea. Politico. Διαθέσιμο σε: https://www.politico.eu/article/the-red-sea-crisis-explained-houthis-austin-israel-gaza-iran-shipping-suez-drones-yemen-task-forse-153-red-sea/
Adam Taylor. (2023). Houthi attacks on shipping threaten global consequences. The Washington Post. Διαθέσιμο σε: https://www.washingtonpost.com/world/2023/12/19/houthi-red-sea-global-shipping-effects/
The editorial board. (2023). The Houthis, Iran and U.S. Deterrence. The Wall Street Journal. Διαθέσιμο σε: https://www.wsj.com/articles/operation-prosperity-guardian-houthis-iran-pentagon-lloyd-austin-fe05e7d2
Voa News. (2023). How Houthi Attacks on Ships in Red Sea Affect Global Trade. Voa News. Διαθέσιμο σε: https://www.voanews.com/a/how-houthi-attacks-on-ships-in-red-sea-affect-global-trade/7399631.html
Πηγή εικόνας:
Οικονομικός Ταχυδρόμος. (2024). Ναυσιπλοΐα: Οι επιθέσεις στην Ερυθρά Θάλασσα κοστίζουν στο παγκόσμιο εμπόριο. Οικονομικός Ταχυδρόμος. Διαθέσιμο σε: https://www.ot.gr/2023/12/19/naytilia/naysiploia-oi-epitheseis-stin-erythra-thalassa-kostizoun-sto-pagkosmio-emporio/