Οι Ενδονατοϊκές αντιζηλίες και οι αναταράξεις στην Ανατολική Μεσόγειο

γράφει ο Κωνσταντίνος Λαμπράκης
Οι εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο τρέχουν πιο γρήγορα από τους σχεδιασμούς και τους ανταγωνισμούς των διάφορων κέντρων εξουσίας. Το ΝΑΤΟ εξαπλώνεται στα Δυτικά Βαλκάνια, μια τάση που ενισχύεται μετά την Συμφωνία των Πρεσπών και τις αναμενόμενες διαπραγματεύσεις της Σερβίας με το Κόσσοβο ενώ ταυτόχρονα η νατοϊκή αρμάδα αλωνίζει στα νερά της Ανατολικής Μεσογείου. 
Με πρόσχημα της προσφυγικές ροές το ΝΑΤΟ εξασφάλισε την παρουσία του σε μόνιμη βάση στην περιοχή αναβαθμίζοντας τον ρόλο και τη σημασία της Ελλάδας και των στρατιωτικών βάσεων της συμμαχίας στη χώρα. Η πραγματική αιτία της παρουσίας του ΝΑΤΟ ωστόσο βασίζεται στο σχεδιασμό της συμμαχίας για άμεση παρουσία και δυνατότητα επέμβασης στη Συρία και γενικότερα την Μέση Ανατολή ενώ φυσικά αποτελεί ένα ακόμα κρίκο στην προσπάθεια στρατιωτικής περικύκλωσης της Ρωσίας.
Είναι δεδομένο επίσης, πως η παρουσία του ΝΑΤΟ στην περιοχή δεν είναι άσχετη ούτε συγκυριακή με την αξιοποίηση των κοιτασμάτων υδρογονάνθρακα που ανακαλύπτονται συνεχώς στην περιοχή της Αν. Μεσογείου και δημιουργούν νέα συμμαχικά σχήματα αλλά και νέα πεδία αντιπαράθεσης.
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΑΣΙΑΣ
Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές οι σχέσεις της Τουρκίας και των ΗΠΑ βρίσκονται σε διαρκή επιδείνωση. Η απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία του 2016 και οι υποψίες της τουρκικής κυβέρνησης για εμπλοκή ξένων δυνάμεων στην οργάνωση και πραγματοποίηση του σε συνδυασμό με την αμερικανική υποστήριξη κουρδικών δυνάμεων στα βόρεια της Συρίας και την νίκη του Άσαντ στη Συρία ενάντια στον ISIS και την συριακή αντιπολίτευση, που στην πραγματικότητα πρόκειται για νίκη της Ρωσίας απέναντι στα νατοϊκά σχέδια, έπαιξαν μεγάλο ρόλο στην στροφή της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής προς τη Ρωσία.
Για κάποιον που μελετά τις εξελίξεις η ιστορία είναι γνωστή και καταλήγει στην πολυσυζητημένη πώληση του αντιπυραυλικού συστήματος S-400, ρωσικής κατασκευής που θεωρείται μάλιστα ανώτερο από το αντίστοιχο αμερικανικό σύστημα αντιβαλλιστικής άμυνας, το Patriot. Έως τώρα οι διαφωνίες και αντιθέσεις των ΗΠΑ και της Τουρκίας στο ζήτημα αυτό είχαν περιοριστεί σε διακηρύξεις και προειδοποιήσεις χωρίς να τίθεται θέμα αμφισβήτησης της νατοϊκής πορείας της Τουρκίας, με την Αμερική να της προτείνει την πώληση του δικού της συστήματος Patriot.
Όσο όμως η συμφωνία Ρωσίας Τουρκίας για την πώληση των S-400 βρίσκεται στα τελευταία στάδια πριν την παράδοση, το αμερικανικό Κογκρέσο ανέλαβε δράση. Η προειδοποιητική κύρωση ήρθε με το νομοσχέδιο για το πάγωμα της πώλησης των αμερικανικών μαχητικών πέμπτης γενιάς (stealth) F-35, τα οποία φυσικά έχουν τη δυνατότητα να περνάνε απαρατήρητα από τα ραντάρ του αντιπάλου. Η Τουρκία δεν αποτελεί απλώς αγοραστή των F-35 αλλά και συνεταίρο της κατασκευής τους. Η ακύρωση της συνεργασίας της αμερικανικής και τουρκικής βιομηχανίας όπλων στο συγκεκριμένο πρότζεκτ θα κοστίσει 14 δις στην τουρκική πλευρά. Φόβος της αμερικανικής πλευράς είναι ότι η συνύπαρξη των S-400 και F-35 στο τουρκικό οπλοστάσιο θα εκθέσει ενδεχομένως τα μαχητικά στο αντιβαλλιστικό σύστημα, που θα σπάσει των κώδικα stealth καθιστώντας πλέον δυνατή την ανίχνευση τους με αποτέλεσμα την αχρήστευση τους απέναντι στο ρωσικό οπλοστάσιο.
Τα F-35, το νέο επίτευγμα της αμερικανικής βιομηχανίας όπλων προοριζόταν προς πώληση σε συγκεκριμένες χώρες βαρύνουσας γεωπολιτικής σημασίας για τους αμερικανικούς σχεδιασμούς. Για να αυξήσουν την πίεση στην Τουρκία, οι ΗΠΑ ταυτόχρονα διέρρευσαν σχέδια για πώληση των νέων μαχητικών σε άλλες χώρες, όπως Ρουμανία και Πολωνία, και φυσικά στην μεγάλη αντίπαλο της Τουρκίας, την Ελλάδα. Βέβαια τη δεδομένη χρονική στιγμή η πώληση των πανάκριβων μαχητικών, αξίας 100 εκ. έκαστο (χωρίς τα έξοδα συντήρησης), κρίνεται οικονομικά δυσβάσταχτη.
Η Τουρκία ωστόσο δεν ενέδωσε στην αμερικανική πίεση και έπειτα από συναντήσεις του Ερντογάν με τον ρώσο Πρόεδρο Πούτιν, οι δύο πλευρές άφησαν να εννοηθεί πως υπάρχει και plan b για την Τουρκία και αυτό ακούει στο όνομα Sukhoi Su-57, το ρωσικό μαχητικό πέμπτης γενιάς stealth που ανταγωνίζεται επάξια τα F-35.
‘ΑΛΛΟΥ Η ΑΣΦΑΛΕΙΑ ‘ΑΛΛΟΥ Η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Η Αμερική δεν άργησε να απαντήσει στα νέα σενάρια με ακόμα πιο δραστικά μέτρα. Ο γερουσιαστής Μπομπ Μενέντεζ, μέλος της Επιτροπής της Γερουσίας για τις Διεθνείς Σχέσεις, με αποδοχή από μέλη και των Δημοκρατικών αλλά και των Ρεπουμπλικάνων, πέρασε το «νομοσχέδιο για την ασφάλεια και την εξωτερική πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο». Το εν λόγω νομοσχέδιο προβλέπει την άρση του εμπάργκο όπλων που είχε επιβληθεί στην Κύπρο εδώ και μισό αιώνα και πρότεινε την ενίσχυση της συνεργασίας των δύο χωρών ως αντιστάθμισμα και αντίβαρο στην φυγόκεντρη τάση της Τουρκίας. Σε μια κίνηση πίεσης μάλιστα, η Γερουσία ζήτησε από την Ελλάδα την κατάθεση των αναφορών με τις (καθημερινές πλέον) παραβιάσεις του εναέριου και θαλάσσιου χώρου στην περιοχή του Αιγαίου.
Ταυτόχρονα στο νομοσχέδιο προβλέπεται η μεγαλύτερη ανάμειξη των ΗΠΑ στην τριμερή συνεργασία που έχουν αναπτύξει Ελλάδα-Ισραήλ –Κύπρος και πιο ενεργή παρουσία στον περιοχή, ενώ φυσικά δεν θα μπορούσε να λείψει από ένα αμερικανικό νομοσχέδιο, η αναφορά στους ενεργειακούς πόρους της περιοχής και την προστασία τους προχωρώντας μάλιστα στην ίδρυση και ενεργειακού κέντρου για να συνεργαστεί με τις τρεις χώρες της Μεσογείου. Τέλος, η αμερικανική πολιτική σκηνή προειδοποιεί με οικονομικές κυρώσεις σε υψηλόβαθμα στελέχη στον τουρκικό στρατό και κράτος.
Αυτό που φοβούνται οι ΗΠΑ στην περιοχή είναι η ρωσική ανάμειξη που μπορεί να ασκείται μέσω της Τουρκίας και σε συνεργασία με αυτήν. Το νομοσχέδιο, λοιπόν, που έρχεται να στρατιωτικοποιήσει ακόμα περισσότερο μια περιοχή όπου τα κανόνια είναι ήδη πολλά και στραμμένα το ένα απέναντι στο άλλο περιμένοντας μια φιτιλιά και οι ΗΠΑ παίζουν με τα σπίρτα. Όλα αυτά φέρνουν την ασφάλεια της Ελλάδας-Κύπρου στο προσκήνιο και την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ στο παρασκήνιο να οργανώνει την παράσταση.
ΠΗΓΕΣ:
Καθημερινή, «ΗΠΑ: H Γερουσία ζητά λίστα των τουρκικών παραβιάσεων στο Αιγαίο και άρση του εμπάργκο όπλων στην Κύπρο», 10.04.2019, Διαθέσιμο σε: http://www.kathimerini.gr/1018693/article/epikairothta/politikh/hpa-h-geroysia-zhta-lista-twn-toyrkikwn-paraviasewn-sto-aigaio-kai-arsh-toy-empargko-oplwn-sthn-kypro 
Καπούτσης Χ., «Γιατί τα F-35 είναι ακατάλληλα για την Ελληνική Αεροπορία», 16 Απριλίου 2019, Διαθέσιμο σε https://slpress.gr/ethnika/giati-ta-f-35-einai-akatallila-gia-tin-elliniki-aeroporia/ 
Levinson R., «Lockheed’s F-35 Has a Turkey Problem», 5 Οct 2018, Διαθέσιμο σε https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-10-05/lockheed-s-f-35-has-a-turkey-problem 
Rubio, Rubio, «Menendez Introduce Eastern Mediterranean Security and Energy Partnership Act of 2019», Apr 09 2019, Διαθέσιμο σε https://www.rubio.senate.gov/public/index.cfm/press-releases?ID=8AC56C8E-D082-449B-A2B1-5538CE647866