Γράφει η Ελισάβετ Χατζηδάκη
Στις 16 Σεπτεμβρίου2021 οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Αυστραλία ανακοίνωσαν τη σύναψη ενός Συμφώνου Ασφαλείας με την ονομασία «AUKUS». Η Συμφωνία αφορά τους τομείς της άμυνας, της τεχνητής νοημοσύνης, του κυβερνοχώρου και τις κβαντικές τεχνολογίες. Στην κοινή δήλωση των τριών χωρών αναφέρεται μεταξύ άλλων: «Πρόκειται για μια ιστορική ευκαιρία για τρεις χώρες, με αντίστοιχων αντιλήψεων συμμάχους και εταίρους, ώστε να προστατέψουν κοινές αξίες και να προωθήσουν την ασφάλεια και την ευημερία στην περιοχή του Ινδικού-Ειρηνικού». Για να γίνει αυτό εφικτό, η Αυστραλία θα αποκτήσει για πρώτη φορά πυρηνοκίνητα υποβρύχια και έτσι καθίσταται η 7η χώρα στον κόσμο που έχει στην κατοχή της τέτοια υποβρύχια.
Κύριος στόχος της Συμφωνίας είναι η μείωση της επιρροής και της στρατιωτικής επιθετικότητας της Κίνας στην περιοχή του Ινδό-Ειρηνικού. Ο Τζο Μπάιντεν αναφέρθηκε σε μία «γρήγορα εξελισσόμενη απειλή» που κάνει επιτακτική την ανάγκη για ενίσχυση της στρατιωτικής ασφάλειας στον Ινδό-Ειρηνικό. Η ενίσχυση του κινεζικού στρατού, ναυτικού και ακτοφυλακής εκλαμβάνεται ως επιθετικότητα από τη Δύση, η οποία ανησυχεί για την επέκταση των κινεζικών επενδύσεων στις υποδομές και την επιβολή κυρώσεων. Η Κίνα ασκεί επιθετική πολιτική σε πολλές περιοχές, όπως στη Νότια Σινική Θάλασσα, και αυξάνει τις εντάσεις σε διαφιλονικούμενες περιοχές. Στα Στενά της Ταιβάν συχνά πραγματοποιούνται υπερπτήσεις κινεζικών πολεμικών αεροσκαφών στην αναγνωρισμένη ζώνη αεράμυνάς της.
Η Κίνα αντέδρασε άμεσα στο Σύμφωνο, χαρακτηρίζοντάς το «καθαρή πράξη πυρηνικής διάδοσης». Αρχικά, τόνισε στα Ηνωμένη Έθνη, πως η Μ.Βρετανία και οι ΗΠΑ οδηγούν σε πολλαπλασιασμό των πυρηνικών υλικών και τεχνολογιών με αρνητικές συνέπειες στο πυρηνικό ζήτημα στην Κορεατική Χερσόνησο και το Ιράν. Έπειτα, έστειλε ανθρωπιστική και ιατρική αρωγή στο Αφγανιστάν για τη διασφάλιση της ομαλής μετάβασης και αντιμετώπισης των δυσκολιών που άφησαν πίσω τους οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, διεισδύοντας έτσι οικονομικά και υποστηρίζοντας την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητά του. Επιπλέον, συμμετείχε στις Συνόδους Κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), του Οργανισμού Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO) και των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (CELAC). Μάλιστα, στην τελευταία μίλησε για τις σχέσεις Κίνας-Λατινικής Αμερικής που εισέρχονται σε μια νέα εποχή ισότητας, αμοιβαίου οφέλους και καινοτομίας.
Η Αυστραλία με τη συμμετοχή της στο AUKUSέχασε την ουδετερότητά της στην παγκόσμια σκακιέρα και τάχθηκε με το μέρος των ΗΠΑ. Τα τελευταία χρόνια επικρατούσε ένταση στις σχέσεις της με την Κίνα, η οποία επιδίωξε να εμπλακεί στην αυστραλιανή πολιτική, καθώς προέβη σε ηλεκτρονικές επιθέσεις κι επέβαλε κυρώσεις στις εξαγωγές της, αφότου η Αυστραλία ζήτησε τη διερεύνηση της προέλευσης του κορωνοϊού. Η Αυστραλία, αναπτύσσοντας την άμυνά της και στρεφόμενη προς δυτικές συμμαχίες, παραχωρεί κυριαρχικά δικαιώματα στη Βρετανία και τις ΗΠΑ, κατασκευάζοντας τα υποβρύχια στο έδαφός της, και υπάγεται ξανά στον έλεγχο της Μ.Βρετανίας.
Η Αυστραλία, με τα νέα δεδομένα, πρέπει να οικοδομήσει ξανά τις σχέσεις της με τους γείτονές της. Ήδη έχουν δημιουργηθεί προβλήματα στις σχέσεις της με το ASEAN Group, όπου οι 10 νοτιο-ασιατικές χώρες είναι ιδιαίτερα ανήσυχες μπροστά στις υπερδυνάμεις της περιοχής, με την Ινδονησία να ακυρώνει τις συνομιλίες τους και τη Μαλαισία να προειδοποιεί για έναν αγώνα πυρηνικών εξοπλισμών. Από την άλλη πλευρά, η Νέα Ζηλανδία απαγόρευσε την είσοδο των αυστραλιανών υποβρυχίων στα ύδατά της. Παρ’ όλ’ αυτά, η Αυστραλία ανακοίνωσε, ότι δεν θέλει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, απευθύνοντας ανοιχτή πρόσκληση για διάλογο στην Κίνα, ενώ τόνισε πως το Σύμφωνο είναι προς το συμφέρον όλων, σκοπεύοντας στην σταθερότητα της περιοχής.
Στο Σύμφωνο AUKUS αντέδρασε και η Γαλλία, ανακαλώντας τους πρέσβεις της από την Ουάσινγκτον και την Καμπέρα, ακυρώνοντας ταυτόχρονα τους εορτασμούς της συμμαχίας ΗΠΑ-Γαλλίας. Ο λόγος της αντίδρασης της Γαλλίας είναι η ακύρωση του συμβολαίου του 2016 της γαλλικής ναυπηγικής εταιρείας Naval Group με την Αυστραλία για την παράδοση 12 συμβατικών υποβρυχίων, κόστους 90 δις δολαρίων Αυστραλίας (56 δις ευρώ). Το συμβόλαιο αντιμετώπιζε προβλήματα εξαιτίας της απαίτησης της Αυστραλίας για τοπική παραγωγή εξαρτημάτων. Η ακύρωση συνέβη ερήμην της Γαλλίας, η οποία κατηγορεί τις εμπλεκόμενες χώρες του AUKUS για κρυφές διαπραγματεύσεις κατά τη Σύνοδο των G7 στην Κορνουάλη και τον παραμερισμό ενός σημαντικού συμμάχου και προχωρά στην αξιοποίηση της ευρωπαϊκής προεδρίας που θα αναλάβει το 2022 για τη δημιουργία ευρωστρατού. Κύριος ισχυρισμός της είναι, πως η ΕΕ δεν μπορεί να στηρίζεται κατά αποκλειστικότητα στο ΝΑΤΟ για την ασφάλειά της, όταν ακόμα και το AUKUS εμπλέκεται επιχειρησιακά με το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο. Εκ μέρους της Κομισιόν, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν υποσχέθηκε τη σύγκληση Συνόδου Κορυφής με θεματική την Κοινή Ευρωπαϊκή Άμυνα.
Επιπρόσθετα, η ΣυμφωνίαAUKUSεπέφερε τεράστια οικονομική ζημιά στη γαλλική και την ευρωπαϊκή αγορά, προκαλώντας την αίσθηση στους Ευρωπαίους, πως οι Δημοκρατικοί του Τζο Μπάιντεν τους αγνοούν, όπως ακριβώς έπραττε κι ο Ρεπουμπλικάνος Ντόναλντ Τραμπ. Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ μίλησε για έλλειψη εμπιστοσύνης και αδιαφάνεια από τις ΗΠΑ προς μία ευρωπαϊκή χώρα και ζήτησε διευκρινίσεις για τη συμφωνία μετά τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Ο παραμερισμός της ΕΕ και της Γαλλίας, η οποία έχει δυνατότητα κατασκευής πυρηνοκίνητων υποβρυχίων, από τη Συμφωνία και ο υποβιβασμός τους ως σημαντικών διεθνών παραγόντων, είχε ως αποτέλεσμα τη σκλήρυνση της στάση τους στις εμπορικές συζητήσεις με την Αυστραλία.
Εκτός των άλλων, η Συμφωνία επιδοκιμάζει την ευρωπαϊκή εμβάθυνση, παρουσιάζοντας μία επιτυχημένη Μ.Βρετανία σε μη ευρωπαϊκή πορεία. Αυτό αποτελεί κίνδυνο για τις ευρωπαϊκές διαδικασίες εμβάθυνσης, καθώς παράλληλα προσπαθεί να αναπτύξει μία συντονισμένη πολιτική στον Ινδό-Ειρηνικό. Ωστόσο, η κατάσταση αυτή επηρέασε τις συζητήσεις Μ.Βρετανίας-ΕΕ για τη Β.Ιρλανδία, διότι η Μ.Βρετανία δεν έχει εφαρμόσει τις συμφωνίες για τα ευρωπαϊκά πλοία και τα ευρωπαϊκά προϊόντα. Επιπλέον, οι συζητήσεις μεταξύ Λονδίνου και Παρισιού για αμυντική συνεργασία ακυρώθηκαν με πρωτοβουλία της Γαλλίας, αν κι ο Μπόρις Τζόνσον επεσήμανε στα Ηνωμένα Έθνη, πως αποτελεί ζωτικής σημασίας η συμμαχία τους. Η εξάρτηση της Μ.Βρετανίας από τις ΗΠΑ και η εμβάθυνση των αμυντικών τους σχέσεων μετά το AUKUS είναι φανερά, πράγμα που δεν επιθυμεί η ΕΕ.
Εν κατακλείδι, το Σύμφωνο AUKUS είναι η μεγαλύτερη συμφωνία των τριών χωρών μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η οποία εμβαθύνει στην αμυντική συνεργασία. Ταυτόχρονα, αποτελεί την πρώτη φορά που οι ΗΠΑ μοιράζονται την τεχνολογία τους με τρίτη χώρα εκτός της Μ.Βρετανίας. Σκοπός της Συμφωνίας είναι η ενδυνάμωση των σχέσεων ΗΠΑ-Αυστραλίας και επιπρόσθετα να υποστηριχτεί η βρετανική βιομηχανία προηγμένης τεχνολογίας. Αντιθέτως, αξιοσημείωτη είναι η επιστροφή της Αυστραλίας στο καθεστώς της «Κοινοπολιτείας», καθώς κι η σχέση εξάρτησης -μετά το BREXIT -της Μ.Βρετανίας από την Ουάσιγκτον. Όσον αφορά τις ΗΠΑ, δείχνουν διατεθειμένες να θυσιάσουν τους παραδοσιακούς τους συμμάχους, όπως την ΕΕ και τη Γαλλία, δίνοντας περισσότερη έμφαση στα οικονομικά οφέλη από την αναχαίτιση της Κίνας. Η αντι-ευρωπαϊκή πολιτική φανερώθηκε κυρίως στον αιφνιδιασμό της Γαλλίας από τις χώρες του Συμφώνου, η οποία ενδιαφερόταν για τον Ινδό-Ειρηνικό και την εξάπλωση της Κίνας. Τέλος, η ICAN (International Campaign to Abolish Nuclear Weapons) στην πρόσφατη έκθεσή της σημείωσε, πως ο πυρηνικός αντιδραστήρας της Αδελαΐδα ανοίγει το δρόμο για την κατασκευή πυρηνικών όπλων, αυξάνοντας τον ανταγωνισμό στην περιοχή, ιδίως με την Κίνα, κι επισήμανε την ακαταλληλότητα της χρονικής στιγμής που έλαβε χώρα το Σύμφωνο.
Βιβλιογραφία:
Πηγή εικόνας: Κωνσταντίνος Λουκόπουλος, «Κλυδωνίζονται οι διατλαντικές σχέσεις λόγω συμφωνίας AUKUS;», Liberal.gr, 28 Σεπτεμβρίου 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.liberal.gr/diplomacy/kludonizontai-oi-diatlantikes-scheseis-logo-sumfonias-aukus/404484
Sophie Meunier, «What’s the big ruckus over new defense partnership with U.K. and Australia?», Washington Post, 17 Σεπτεμβρίου 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.washingtonpost.com/politics/2021/09/17/whats-big-ruckus-over-new-defense-partnership-with-uk-australia/
Daniel Boffey, «Aukus: French minister bemoans lack of trust in British alliance», The Guardian, 21Σεπτεμβρίου2021. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/world/2021/sep/21/aukus-french-minister-clement-beaune-bemoans-lack-of-trust-in-british-alliance
Γιάννης Αντύπας, «AUKUS: Κινεζική «αντεπίθεση» στη συμφωνία ΗΠΑ-Βρετανίας- Αυστραλίας», Πρώτο Θέμα, 19 Σεπτεμβρίου 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.protothema.gr/world/article/1162439/aukus-kineziki-adepithesi-sti-sumfonia-ipa-vretanias-australias/
Alex Therrien, «AUKUS: France pulls out of UK defence talks amid row», BBC News, 21 Σεπτεμβρίου 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/uk-58620220
«Τι είπε ο πρωθυπουργός της Αυστραλίας για το σύμφωνο ασφαλείαςAUKUS», Naftemporiki.gr, 17 Σεπτεμβρίου 2021. Διαθέσιμο σε:https://www.naftemporiki.gr/story/1776907/ti-eipe-o-prothupourgos-tis-australias-gia-to-sumfono-asfaleias-aukus
«Σύμφωνο AUKUS: Για “έλλειψη εμπιστοσύνης” κατηγορεί τις ΗΠΑ ο Μισέλ και ζητά εξηγήσεις»,Capital.gr, 20 Σεπτεμβρίου 2021.Διαθέσιμο σε:https://www.capital.gr/diethni/3583056/sumfono-aukus-gia-elleipsi-empistosunis-katigorei-tis-ipa-o-misel-kai-zita-exigiseis
Κώστας Μαυραγάνης, «AUKUS: Τι σημαίνει για τον κόσμο το σύμφωνο ΗΠΑ-Αυστραλίας- Ηνωμένου Βασιλείου κατά της Κίνας», HuffPostGreece, 16 Σεπτεμβρίου 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.huffingtonpost.gr/entry/aukus-ti-allazei-ston-kosmo-to-semfono-epa-aestralias-enomenoe-vasileioe-kata-tes-kinas_gr_6142f1fce4b0556e4dd4bd08
«AUKUS: Αφού «πιάστηκε στον ύπνο» στην G7 o Μακρόν περνά στην αντεπίθεση με τον «ευρωστρατό»»,Το Πρώτο Θέμα, 19 Σεπτεμβρίου 2021, Διαθέσιμο σε:https://www.protothema.gr/world/article/1162553/aukus-afou-piastike-ston-upno-stin-g7-o-makron-perna-stin-adepithesi-me-ton-eurostrato/
Frances Mao, «AUKUS: Australia’s big gamble on the US over China», BBC News, 11 Σεπτεμβρίου 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/world-australia-58635393