Γράφει η Μαρία Μπαϊρακτάρη
Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας αποτελούν ένα μείζον ζήτημα ως προς τον ενεργειακό εφοδιασμό σε παγκόσμιο επίπεδο. Με τον ολοένα και αυξανόμενο ρυθμό κατανάλωσης ενέργειας, η παγκόσμια κοινότητα ήρθε αντιμέτωπη με μία κατάσταση που μας δείχνει ολοκάθαρα πως σταδιακά ο πλανήτης αποστραγγίζει όλες τις διαθέσιμες πηγές ενέργειάς του. Αυτή είναι και η αιτία που ο άνθρωπος στράφηκε σε αυτό που ονομάζουμε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (συντομογραφία: ΑΠΕ). Ως ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ορίζονται οι πηγές εκείνες που προέρχονται από φυσικές πηγές, όπως ο άνεμος, η γεωθερμία, η κυκλοφορία του νερού, όπως και διάφορες άλλες που εξ’ ορισμού θεωρούνται ανεξάντλητες.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο ο στόχος είναι, μέχρι και το 2050, η Ευρωπαϊκή Ένωση να αποτελεί την πρώτη κλιματική ουδέτερη ήπειρο στον κόσμο, με απώτερο σκοπό τόσο οι Ευρωπαίοι πολίτες, όσο και ο επιχειρησιακός κλάδος, να επωφεληθούν από τη βιώσιμη πράσινη μετάβαση. Οι ΑΠΕ κατέχουν πολλά δυνητικά πλεονεκτήματα, όπως για παράδειγμα τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, τη διαφοροποίηση στον τρόπο ενεργειακού εφοδιασμού, καθώς και τον περιορισμό αγορών σε ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο / φυσικό αέριο). Ο στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι μαζί με την ανάπτυξη των ΑΠΕ να αναπτύξει και νέες θέσεις απασχόλησης στις πράσινες τεχνολογίες.
Όπως παρατηρείται και στην Εικόνα 1, η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε θέσει ως στόχο πως μέχρι και σήμερα (2020), θα ήθελε να καλύψει ένα ποσοστό 20% της ακαθάριστης τελικής ενεργειακής της κατανάλωσης από ΑΠΕ, ένας στόχος που φαίνεται πως είναι κοντά στην επίτευξή του. Ορισμένα κράτη μέλη, όμως, θα χρειαστεί να καταβάλουν μεγαλύτερες προσπάθειες ως προς την επίτευξη του προαναφερθέντα στόχου. Ο κανονισμός που στηρίζει την αύξηση αυτή του μεριδίου για την ενέργεια δια μέσω των ΑΠΕ στηρίζεται στην Οδηγία 2009/28/ΕΚ.
Για το κράτος της Ρωσίας, όμως, τα δεδομένα είναι λίγο διαφορετικά, καθώς πρόκειται για ένα κράτος που αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη πλανητική δύναμη. Στην παγκόσμια οικονομική κλίμακα κατέχει την όγδοη θέση, διαθέτει το 6% των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου, με το μερίδιο της στην παγκόσμια παραγωγή να ανέρχεται στο 12%. Εν συνεχεία βάση της διαμόρφωσης του εδάφους της, που ξεπερνά τα 17 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα σε έκταση, καθώς και με την έκταση των αγωγών φυσικού αερίου, σε αυτό το σημείο είναι καλό να αναφέρουμε πως οι αγωγοί της Ρωσίας αγγίζουν τα 259.913 χιλιόμετρα. Εάν σκεφτεί κανείς πως ο πλανήτης μας έχει περίμετρο 40.075 χιλιόμετρα, αντιλαμβανόμαστε αμέσως πως η Ρωσία με τους αγωγούς της θα μπορούσε να κάνει έως και έξι φορές τον γύρο του πλανήτη.
Από όλα τα παραπάνω στοιχεία αντιλαμβανόμαστε πως η Ρωσία αποτελεί ένα πραγματικά ξεχωριστό κράτος. Ως εκ τούτου, τίθεται το ερώτημα για το αν η Ρωσία έχει την δύναμη να ηγηθεί και να θέσει στέρεα θεμέλια ως προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η απάντηση είναι σαφώς θετική καθότι η Ρωσία μπορεί να αξιοποιήσει τη γεωπολιτική της δυναμική και αυτό είναι κάτι που διαφαίνεται μέσα από την αξιοσημείωτη προσπάθειά της να ενισχύσει το κομμάτι των ΑΠΕ της.
Επεκτείνοντας τον παραπάνω συλλογισμό, η Ρωσία αναμφισβήτητα κατέχει κάποιο ποσοστό στο κομμάτι των ΑΠΕ, όπως αυτό στη βιοενέργεια όπου τοποθετείται κατά κύριο λόγο στο βορειοδυτικό τμήμα της, καθώς και αυτό στην υδροηλεκτρική ενέργεια. Το ποσοστό των ανανεώσιμων πηγών της αντιπροσωπεύει περίπου το 20% της παραγωγής του κράτους. Μια ένδειξη της προαναφερθείσας προσπάθειας είναι αυτή που καταγράφεται το 2010, με την εγκατάσταση ηλιακών σταθμών παραγωγής ενέργειας κυρίως στο νοτιοδυτικό τμήμα της χώρας. Αντιστοίχως, το 2013, τίθεται σε λειτουργία ο μεγαλύτερος σταθμός ηλιακής ενέργειας στην χώρα στην περιοχή Kaspiysk.
Από πλευράς των είδη υπαρχουσών ΑΠΕ, φαίνεται να είναι κατασκευασμένες κατά πλειοψηφία στο ευρωπαϊκό τμήμα της. Βάσει κάποιων ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί, το μικρότερο ποσοστό της καταγράφεται στην αιολική ενέργεια με ανέμους 55Wh/έτος.
Η Ρωσία ως μία από της μεγαλύτερες παραγωγούς φυσικού αερίου χαράζει κατευθυντήριες γραμμές με στόχο την επέκταση και την ανάπτυξη της στο κομμάτι των ανανεώσιμων πηγών, με σκοπό τόσο την οικονομική ανάπτυξη, όσο και την ενεργειακή ασφάλεια. Ένα αξιοσημείωτο γεγονός είναι πως η απαρχή των προσπαθειών για την δημιουργία και την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών καταγράφεται από το 2003 και μετά. Η ουσία του διλλήματος είναι πως, ενώ έχει όλες τις προδιαγραφές για την περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ, έχει δώσει έμφαση σε μορφές ενέργειας όπως το φυσικό αέριο και το αργό πετρέλαιο.
Βασική συνιστώσα της σημερινής πολιτικής που ακολουθεί η Ρωσία είναι η ενσωμάτωσή της τόσο στην ανανεώσιμη ενέργεια όσο και στην ενεργειακή απόδοση, που θα βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό το κλίμα της χώρας, αφού αυτό που καταγράφεται τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες είναι η αύξηση της θερμοκρασίας κατά μέσο όρο 0.04 o C/ έτος. Ακριβώς γι’ αυτό, η Ρωσία έθεσε ως στόχο την μείωση των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 70% με 75% έως και το 2030.
Η Ρωσία λόγω των ομαλά κατανεμημένων ανέμων σε ολόκληρη την επικράτειά της, με ταχύτητες ανέμων που εύκολα ξεπερνούν τα 8m/s με ύψος 100m, είναι μία χώρα που εν δυνάμει μπορεί να έχει τη μεγαλύτερη δυναμική στην αιολική ενέργεια παγκοσμίως. Όπως προκύπτει και από τις προηγηθείσες διαπιστώσεις, η Ρωσία αποτελεί ένα κράτος που διαθέτει τους απαραίτητους φυσικούς πόρους για την δημιουργία και την περεταίρω ανάπτυξη οποιουδήποτε τύπου ανανεώσιμης πηγής ενέργειας (αιολική, ηλιακή) κ.ο.κ. Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως η ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών πέρα από αυτές που είδη διαθέτει (υδροηλεκτρική και βιοενέργειας), έρχεται με αργούς ρυθμούς και αυτό γίνεται διότι η Ρωσία κυριαρχείται από πηγές όπως ο άνθρακας, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο όπως προαναφέραμε.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η Ρωσία ιστορικά αποτελεί ένα κράτος που στην χρήση της κατείχε τα ορυκτά καύσιμα. Τα οικονομικά στοιχεία της χώρας μας δείχνουν πως το 43% των εσόδων της προήλθαν από την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου κατά το έτος 2015. Σημειώνεται πως η Ρωσία εκείνη την χρονιά άγγιξε σε παραγωγή φυσικού αερίου τα 22.4 τρις κυβικά μέτρα, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό αυτής της παραγωγής φυσικού αερίου (περίπου στο 75%) να περνάει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Βασικό ενεργειακό στοιχείο αποτελεί επίσης πως η Ρωσία κατατάσσεται σε στατιστικές αναλύσεις το 2016 ως η Τρίτη μεγαλύτερη δύναμη στην κατασκευή πυρηνικών σταθμών μαζί με την Κίνα. Η ενεργειακή δραστηριότητα που καταγράφει η Ρωσία, κυρίως σε συνεργασία με την Κίνα, αλλά και με άλλα κράτη εκτός Ε.Ε, είναι έντονη, τα ποσοστά παραγωγής και κατανάλωσης ΑΠΕ είναι σε πολύ χαμηλό ποσοστό.
Τα τελευταία χρόνια, η Ρωσία έχει καταβάλει μια σημαντική προσπάθεια στο κομμάτι των ΑΠΕ, όμως όπως είδη προαναφέραμε το ενεργειακό της υπόβαθρο δεν στηρίζεται σε ΑΠΕ, αλλά στην παραγωγή και την εξαγωγή αργού πετρελαίου όσο και στην παραγωγή και εξαγωγή φυσικού αερίου. Το κλειδί της Ρωσίας ως προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας βασίζεται σε μία πιθανή συνεργασία με άλλα κράτη μέλη για την δημιουργία τόσο υδρο-ηλεκτρική όσο και ηλιακή ενέργεια. Στο παρακάτω γράφημα καταγράφονται τα κράτη που η Ρωσία διακινεί το αργό πετρέλαιο. Παρατηρούμε πως μεγάλο ποσοστό μεταφοράς πραγματοποιείται τόσο σε κράτη εντός Ε.Ε όσο και εκτός από αυτή.
Η Ρωσία κατέχει τα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου, αυτός είναι ο λόγος που «απέχει» από τις ΑΠΕ, αφού το φυσικό αέριο που παράγει το χρησιμοποιεί ως ένα ξεχωριστό μέσο άσκησης εξωτερικής και οικονομικής πολιτικής. Αναλυτικά, το Ρωσικό κράτος κατάφερε το 2014 να παράγει 640 δις κυβικά μέτρα, ενώ το 2015 μειώθηκε στα 635 δις κυβικά μέτρα. Τη χρονιά του 2016, η διαφορά με το προηγούμενο έτος ανέρχεται μόλις στο 1%. Σημείο αναφοράς αποτελεί πως η Ρωσία αποτελεί μια υπερδύναμη στο φυσικό αέριο, διότι κατέχει σε παγκόσμια κλίμακα το 17% – 20% των παγκόσμιων αποθεμάτων (βλ. Εικόνα 4).
Ένα ακόμη σημαντικό ενεργειακό στοιχείο του Ρωσικού κράτους, είναι και η παραγωγή άλλων μορφών ενέργειας όπως επί παραδείγματι η ηλεκτρική και η πυρηνική. Η ηλεκτρική ενέργεια απ’ όπου παράγει βασίζεται στο αέριο και στο πετρέλαιο. Οι τελευταίες στατιστικές αναλύσεις που έχουμε είναι πως η Ρωσία κατέχει 27 εκατομμύρια kw πυρηνικής ενέργειας και επί συνόλου 36 σταθμούς πυρηνικής ενέργειας σε δέκα διαφορετικές περιοχές. Σε αυτό το σημείο θα ξανά αναφέρουμε τον στόχο της Ε.Ε για το 2050 ο οποίος είναι να έχει καταφέρει να αποτελεί την πρώτη κλιματική ουδέτερη ήπειρο στον κόσμο και αυτό είναι η βασική διαφορά με την Ρωσική κυβέρνηση που έχει θέσει ως στόχο το 2050 να κατέχει σε ποσοστό 45% με 50% της συνολικής ενεργειακής παραγωγής της να είναι πυρηνικής μορφής με επενδύσεις ως προς νέους πυρηνικούς σταθμούς .
Στην Ευρώπη των 28 κρατών μελών καθ’ όλη την περίοδο από το 2007 έως και το 2017, για μία δεκαετία δηλαδή, η Ρωσία αποτελούσε τον κύριο προμηθευτή της, σε βασικά πρωτογενή ενεργειακά προϊόντα (φυσικό αέριο , άνθρακα, πετρέλαιο) (βλ. εικόνα 5) .
Σημειώνεται πως σε ποσοστό κατανάλωσης συνολικής ενέργειας η Ρωσία σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια το 2019 έκλεισε με τα ακόλουθα στατιστικά στοιχεία, η ενέργεια της σημείωσε ελαφρώς ένα ποσοστό συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης στο (+1,8%), σε αντίθεση με την Ε.Ε που είδε μείωση σε ποσοστό (-1,9%).
Οι ΑΠΕ σε παγκόσμιο επίπεδο δείχνουν να έχει ανοδική πορεία, η Ρωσία όμως μέχρι και σήμερα δείχνει να μπορεί να καλύψει μόνο ένα 18% των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας όπως και η ΗΠΑ. Αναμένεται να παρατηρήσουμε τα μελλο0ντικά της βήματα!
ΠΗΓΕΣ:
Ec.europa.eu. 2020. Στατιστικές Για Την Ενέργεια Από Ανανεώσιμες Πηγές – Statistics Explained. [online] Available at: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Renewable_energy_statistics/el#CE.A4.CE.BF_.CE.BC.CE.B5.CF.81.CE.AF.CE.B4.CE.B9.CE.BF_.CE.B5.CE.BD.CE.AD.CF.81.CE.B3.CE.B5.CE.B9.CE.B1.CF.82_.CE.B1.CF.80.CF.8C_.CE.B1.CE.BD.CE.B1.CE.BD.CE.B5.CF.8E.CF.83.CE.B9.CE.BC.CE.B5.CF.82_.CF.80.CE.B7.CE.B3.CE.AD.CF.82_.CF.83.CF.87.CE.B5.CE.B4.CF.8C.CE.BD_.CE.B4.CE.B9.CF.80.CE.BB.CE.B1.CF.83.CE.B9.CE.AC.CF.83.CF.84.CE.B7.CE.BA.CE.B5_.CE.BC.CE.B5.CF.84.CE.B1.CE.BE.CF.8D_2004_.CE.BA.CE.B1.CE.B9_2018
Yearbook.enerdata.net. 2020. Renewables In Electricity Production | Statistics Map By Region | Enerdata. [online] Available at: https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html
Ec.europa.eu. 2020. [online] Available at: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/images/e/e2/Main_origin_of_primary_energy_imports%2C_EU-28%2C_2007-2017_%28%25_of_extra_EU-28_imports%29.png
Yearbook.enerdata.net. 2020. Renewables In Electricity Production | Statistics Map By Region | Enerdata. [online] Available at: https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html
Ec.europa.eu. 2020. File:Share Of Energy From Renewable Sources, 2018 (% Of Gross Final Energy Consumption).Png – Statistics Explained. [online] Available at: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=File:Share_of_energy_from_renewable_sources,_2018_(%25_of_gross_final_energy_consumption).png
iefimerida.gr. 2020. Oι 17 Λόγοι Για Τους Οποίους Η Ρωσία Είναι Πραγματική Υπερδύναμη [Εικόνες] | STORIES | Iefimerida.Gr. [online] Available at: https://www.iefimerida.gr/news/146792/%CE%B7-%CF%81%CF%89%CF%83%CE%AF%CE%B1-%CE%AD%CF%87%CE%B5%CE%B9-%CE%B1%CF%81%CE%BA%CE%B5%CF%84%CE%BF%CF%8D%CF%82-%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%B3%CE%BF%CF%8D%CF%82-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CE%BD%CE%B1-%CE%B3%CF%85%CF%81%CE%AF%CF%83%CE%B5%CE%B9-%CF%8C%CE%BB%CE%BF%CE%BD-%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC%CE%BF-6-%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%AD%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%AC%CE%BB%CE%BB%CE%B1-%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B1-%CF%80%CF%81