Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας στη Δανία

Γράφει η Ιφιγένεια Τσακαλογιάννη

Η Δανία, ή επισήμως το Βασίλειο της Δανίας, βρίσκεται στη Βόρεια Ευρώπη, ανάμεσα στα κράτη της Γερμανίας, της Σουηδίας, της Νορβηγίας και της Φινλανδίας, και είναι μία από τις Σκανδιναβικές χώρες, ενώ σε αυτήν ανήκουν αλλά απολαμβάνουν ευρεία αυτονομία οι νήσοι Φερόε και η Γροιλανδία. Η Δανία, όπως και οι υπόλοιπες χώρες της Σκανδιναβίας, είναι γνωστή για την ακμάζουσα οικονομία της, τη μοντέρνα αρχιτεκτονική, το μεγάλο ποσοστό χρήσης ποδηλάτων και γενικότερα τον σεβασμό προς το περιβάλλον από το κράτος και τον πολίτη. Αυτοί είναι και μερικοί από τους παράγοντες που συμβάλλουν ώστε αποδεδειγμένα να θεωρείται η Δανία ένα κράτος με πολύ υψηλή ποιότητα ζωής.

Η Δανία έχει επίσης μακρά παράδοση στην ενεργειακή πολιτική. Συγκεκριμένα, ως απάντηση στις παγκόσμιες πετρελαϊκές κρίσεις του 1973 και 1979, η χώρα εκκίνησε μια φιλόδοξη διαδικασία μετάβασης από την βαθιά εξάρτησή της από το εισαγόμενο πετρέλαιο και τα ορυκτά καύσιμα προς την πυρηνική ενέργεια και, σταδιακά, προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ).

Με την εκπόνηση τεσσάρων Εθνικών Σχεδίων για την Ενέργεια (1976, 1981, 1990, 1996)  και ενός πρωτοποριακού συστήματος περιβαλλοντικής φορολόγησης, το οποίο σχεδιάστηκε από τις αρχές του 1980, ώστε να παρέχει κίνητρα και πόρους για μέτρα μείωσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, για ενθάρρυνση της ενεργειακής απόδοσης κτιρίων και προϊόντων και για την προώθηση της περαιτέρω χρήσης των ΑΠΕ, η Δανία έδειξε από πολύ νωρίς – σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες – τις μεγάλες φιλοδοξίες της για τον τομέα της ενέργειας. Έτσι, ύστερα από ένα κοινοβουλευτικό ψήφισμα απόρριψης της πυρηνικής ενέργειας το 1985, αποφασίστηκε σε κυβερνητικό επίπεδο η δυναμική έναρξη εκμετάλλευσης της άφθονης αιολικής ενέργειας στη χώρα, ενώ μικρά οικογενειακά αιολικά πάρκα άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους.

Από το 1993 μέχρι το 2004, η Δανέζικη αιολική ενέργεια εξαπλασιάστηκε, φτάνοντας τα 3000 MW (μεγαβάτ), ενώ το 2011 η κυβέρνηση δημοσίευσε την «Ενεργειακή Στρατηγική 2050», σύμφωνα με την οποία ο εθνικός στόχος είναι η απόλυτη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα σε όλους τους τομείς μέχρι το 2050, με τον ενδιάμεσο στόχο του 30% της τελικής ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας και το 50% της κατανάλωσης αυτής να προέρχεται από ΑΠΕ μέχρι το τέλος του 2020.

Παράλληλα, η χώρα αποτελεί παγκόσμιο κέντρο κατασκευής ανεμογεννητριών, με τις μεγαλύτερες εταιρείες του χώρου (Bonus, LM, Vestas) να έχουν την έδρα τους σε αυτή.  Φτάνοντας στο σήμερα, ύστερα από την μακροχρόνια ολική αναδιάρθρωση του τομέα, η Δανία έχει πλέον δημιουργήσει ένα ανταγωνιστικό κεντρικό δίκτυο παροχής και μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, βασισμένο σε τοπικούς σταθμούς γεννητριών, διασφαλίζοντας την ενεργειακή ασφάλεια κάθε ξεχωριστής περιφέρειας. Όπως βλέπουμε παρακάτω, η συνολική παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ τετραπλασιάστηκε την περίοδο 2000-2018, φτάνοντας να ξεπεράσει τις 20 Twh (τεραβατώρες).

Παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ

Πιο συγκεκριμένα, η παραγωγή πρωτογενούς ενέργειας στη χώρα ήταν 587 PJ (πετατζάουλ) το 2018, με την παραγωγή ενέργειας από αργό πετρέλαιο και φυσικό αέριο να μειώνεται κατά 15,9 και 14,9% αντίστοιχα από τα επίπεδα του 2017, ενώ η παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ αυξήθηκε κατά 1%. Είναι εντυπωσιακό πως η παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ (αιολική ενέργεια, ηλιακή, υδροηλεκτρική, ενέργεια από καύση βιομάζας, βιοαερίου, ξύλου και ανανεώσιμων αποβλήτων) αυξήθηκε κατά 280% από το 1990, φτάνοντας τα 173 PJ το 2018, με την αιολική να αντιπροσωπεύει το 1/3 αυτού του μεγέθους.

Εστιάζοντας στην αιολική ενέργεια, το ποσοστό παραγωγής αυτής ήταν μόλις 1,9% το 1990. Σήμερα, η συνολική δυναμικότητα στη χώρα φτάνει τα 5 GW (γιγαβάτ), από τα οποία τα 1,3 αφορούν υπεράκτιες ανεμογεννήτριες. Για να αντιληφθούμε το μέγεθος της παραγόμενης ενέργειας, τις μέρες με έντονους ανέμους, οι ανεμογεννήτριες παράγουν περισσότερο από την καθημερινή κάλυψη των ενεργειακών αναγκών ολόκληρης της χώρας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2018, η παραγωγή αιολικής ενέργειας αντιπροσώπευε το 40,2% της εγχώριας ηλεκτροπαραγωγής, με τη συνολική δυναμικότητα να είναι 6121 MW το ίδιο έτος, με 4420 MW χερσαίων ανεμογεννητριών και 1701 MW υπεράκτιων αντίστοιχα.

Κατανάλωση ενέργειας από ΑΠΕ

Η κατανάλωση ΑΠΕ έφτασε τα 246,3 PJ το 2018, αντιπροσωπεύοντας το 36,7% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στη Δανία. Η τάση αύξησης του μεριδίου των ΑΠΕ όσον αφορά την κατανάλωση αποτελεί τον κύριο παράγοντα μείωσης των εθνικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Όσον αφορά την θέρμανση κατοικιών και γενικότερα κτιριακών υποδομών, ο ενεργειακός τομέας στη Δανία έχει δημιουργήσει έναν αποδοτικό, βιώσιμο μηχανισμό που συνδυάζει την παραγωγή ενέργειας με τη παραγωγή θερμότητας: συγκεκριμένα, περίπου το 70% των αναγκών για θέρμανση στη χώρα καλύπτονται από τις λεγόμενες «μονάδες συνδυαζόμενης παραγωγής» (CHP). Στις μονάδες αυτές (οι περισσότερες από τις οποίες πλέον λειτουργούν όχι με ορυκτά καύσιμα, αλλά με την ενέργεια από καύση βιομάζας), παράγεται θερμική ενέργεια η οποία φτάνει στον κεντρικό και περιφερειακό ιστό με ένα σύστημα διανομής γνωστό ως «τηλεθέρμανση», δηλαδή παροχής θερμότητας, είτε με τη μορφή ατμού είτε με τη μορφή θερμού ύδατος από κεντρική πηγή παραγωγής με σκοπό την πολλαπλή θέρμανση.  Το 2015, περίπου το 50% της συνολικής παραγόμενης θερμότητας στη χώρα προερχόταν από CHP που λειτουργούσαν με την ενέργεια από ΑΠΕ, όπως φαίνεται και παρακάτω:

Εισαγωγές και εξαγωγές

Η Δανία έχει εδραιωθεί ως καθαρός εξαγωγέας ενέργειας, με τον Δανέζικο πράσινο τομέα, δηλαδή τον τομέα των ΑΠΕ, να αριθμεί 67.000 ανθρώπους στο εργατικό δυναμικό του. Για παράδειγμα, στον τομέα της αιολικής ενέργειας εργάζονται συνολικά 31.000 άνθρωποι, με την εξαγωγή της δανέζικης αιολικής τεχνολογίας και τεχνογνωσίας να παρέχει στην εθνική οικονομία έσοδα 6,5 δις ευρώ το 2015, ενώ οι εξαγωγές στον ενεργειακό τομέα αντιπροσώπευσαν το 10% των συνολικών εξαγωγών της χώρας για το ίδιο έτος. Το 60% αυτού του ποσοστού αφορούσε αποκλειστικά πράσινη ενέργεια. Το δανέζικο εξωτερικό εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας ποικίλλει σημαντικά από χρονιά σε χρονιά, καθώς εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις διακυμάνσεις των τιμών στις υπόλοιπες.

Επενδύσεις στον τομέα των ΑΠΕ

Είναι χαρακτηριστικό πως τα επενδυτικά έργα στη Δανία έχουν πολλαπλασιαστεί από το 2010 και έπειτα: εκκινώντας από το 2013, ένα παράκτιο αιολικό πάρκο ισχύος 400 MW άρχισε τη λειτουργία του κοντά στο νησί Anholt, αποτελούμενο από 97 ανεμογεννήτριες που παρασχέθηκαν από τον γερμανικό κολοσσό Siemens, σε μία επενδυτική συμφωνία αξίας 1 δις ευρώ.

Ένα εξαιρετικά φιλόδοξο έργο υπό σχεδιασμό είναι το επονομαζόμενο «Kriegers Flak», το πρώτο παγκοσμίως δίκτυο διασύνδεσης και μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας από παράκτια αιολικά πάρκα που βρίσκονται στην επικράτεια κρατών της Βαλτικής Θάλασσας. Θα κατασκευαστεί υπό τη σύμπραξη του γερμανικού διαχειριστή συστήματος μεταφοράς 50Hertz και του αντίστοιχου δανέζικου Energinet και θα συνδέει τη Ζηλανδία της Δανίας με το γερμανικό κρατίδιο του Μεκλεμβούργου – Δυτικής Πομερανίας, μέσω δύο υπεράκτιων αιολικών πάρκων, το German Baltic 2 και το Kriegers Flak. Τα δίκτυα διασύνδεσης είναι ιδιαιτέρως σημαντικά στον ευρωπαϊκό χώρο γιατί συνεισφέρουν στην ανάπτυξη μίας ενιαίας ευρωπαϊκής ενεργειακής αγοράς, και γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο το Kriegers Flak έχει κατηγοριοποιηθεί ως έργο κοινού ενδιαφέροντος (PCI) από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενώ πρόκειται να χρηματοδοτηθεί κατά 150 εκατ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ενεργειακό Πρόγραμμα Ανάκαμψης. Είναι σημαντικό πως το έργο θα ενισχύσει αφενός την ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής, αφετέρου την ενεργειακή σταθερότητα του βορειοκεντρικού ευρωπαϊκού ενεργειακού δικτύου. Ο οικονομικός και τεχνικός σχεδιασμός του ολοκληρώθηκε το 2017, όπως και η σχετική διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, ενώ αναμένεται να ξεκινήσει τη δοκιμαστική λειτουργία του στα τέλη του 2020.

Το Viking Link, είναι μια σχεδιαζόμενη πράσινη επένδυση διασύνδεσης μήκους 760 χλμ., με αφετηρία τον σταθμό Revsing στη νότια Δανία και τερματικό σταθμό τον Bicker Fen στο Λινκονλσάιρ της Μεγάλης Βρετανίας. Το έργο θα εξυπηρετεί την αποτελεσματικότερη χρήση ΑΠΕ, την ευκολότερη πρόσβαση στη βιώσιμη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας καθώς και την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας της ευρωπαϊκής ηπείρου. Η αδειοδότηση του έργου ολοκληρώθηκε το 2018 και αναμένεται να ξεκινήσει τη λειτουργία του το 2023.

Παράλληλα η Δανία εξετάζει τη δημιουργία δύο «ενεργειακών νησιών» συνολικής δυναμικότητας 4 GW, διπλασιάζοντας έτσι  την τωρινή δυναμικότητα παράκτιας αιολικής ενέργειας στη χώρα και στοχεύοντας στην περαιτέρω μείωση των εθνικών ετήσιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Το πρώτο πάρκο σχεδιάζεται να κατασκευαστεί σε ένα τεχνητό νησί στα ανοιχτά της Βόρειας Θάλασσας και να συνδέεται με το δίκτυο της Ολλανδίας, ενώ το δεύτερο στο νησί Bornholm με σύνδεση στο δίκτυο της Πολωνίας. Μακροπρόθεσμα, προβλέπεται πως η δυναμικότητα των νησιών μπορεί να ξεπεράσει τα 10 GW, με την πλεονάζουσα ηλεκτρική ενέργεια να μετατρέπεται σε πράσινο υδρογόνο ώστε να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο πλοίων, αεροπλάνων, μεταφορικών μέσων ιδιωτών καθώς και για θέρμανση.

Επίσης, έχοντας ως σκοπό να γίνει η Κοπεγχάγη η πρώτη πράσινη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα, η Δανέζικη κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόσφατα ένα σχέδιο για τη δημιουργία εννέα τεχνητών νησιών σε απόσταση 10 χλμ. νότια της πόλης. Το έργο, που ονομάζεται «Holmene», αναμένεται να κοστίσει 425 εκατ. ευρώ και θα ξεκινήσει να κατασκευάζεται το 2022. Όταν ολοκληρωθεί θα αποτελεί το πιο φιλόδοξο έργο αξιοποίησης εκτάσεων στη Σκανδιναβία: συγκεκριμένα, σε ένα από τα νησιά θα ανεγερθεί μια τεράστια εγκατάσταση επεξεργασίας και μετατροπής αποβλήτων σε νερό, καθαρή ενέργεια και βιοαέριο, ενώ μαζί με τις σχεδιαζόμενες ομάδες ανεμογεννητριών σε κάθε νησί, υπολογίζεται πως θα παράγονται συνολικά πάνω από 300.000 Mwh (μεγαβατώρες) ενέργειας από ΑΠΕ (μέγεθος ανάλογο των αναγκών ολόκληρου του πληθυσμού της Κοπεγχάγης). Παράλληλα, στον τεράστιο χώρο θα κατασκευαστούν 380 νέες εμπορικές επιχειρήσεις, πάρκα, χώροι αναψυχής, ποδηλατοδρόμια, τεχνολογικοί κόμβοι και σημεία περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης. Το έργο αναμένεται να παραδίδεται στο κοινό σταδιακά, με ορίζοντα τελικής ολοκλήρωσης το 2040.

Νομοθετικό – κανονιστικό πλαίσιο

Στη Δανία, οι δραστηριότητες που αφορούν την παραγωγή, διανομή, μεταφορά και πώληση ηλεκτρικής ενέργειας καθορίζονται στον σχετικό νόμο Ηλεκτρικής Παροχής, ο οποίος διασφαλίζει την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας σύμφωνα με τις αρχές της οικονομικής και κοινωνικής ασφάλειας και της προστασίας του περιβάλλοντος και του καταναλωτή. Η αιολική ενέργεια αποτελεί τον πυρήνα της νομοθετικής ρύθμισης των ΑΠΕ στη χώρα, καθώς έχει ενισχυθεί επανειλημμένα με κρατικές επιχορηγήσεις, περιβαλλοντική φορολογία και φόρων τροφοδότησης του τομέα.

Το 2009 ψηφίστηκε ο σχετικός Νόμος για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, με στόχο τη μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και την προώθηση των ΑΠΕ σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές και διεθνείς υποχρεώσεις αναφορικά με την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης, την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την προστασία του περιβάλλοντος.

Στις 6 Δεκεμβρίου 2019, το Δανέζικο Κοινοβούλιο υπέγραψε μια συμφωνία για την ψήφιση ενός Κλιματικού Νόμου μέσα στο 2020. Ο Νόμος αυτός θα κατοχυρώνει σε δεσμευτικό πλαίσιο την φιλοδοξία της κυβέρνησης για πραγματοποίηση του στόχου της μείωσης κατά 70% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2030 και θα εκφράζει την ανάγκη μελλοντικής νομοθέτησης του στόχου για μηδενικές εκπομπές μέχρι το 2050.

Παγκόσμια κατάταξη

Τελικώς, η Δανία σημειώνει επανειλημμένα ποσοστά ρεκόρ στην παραγωγή και κατανάλωση αιολικής ενέργειας, τα οποία καταρρίπτει σχεδόν κάθε χρόνο. Το 2017, η τελική κατανάλωση πράσινης ενέργειας στη χώρα σημείωσε το ποσοστό του 36,5% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στη χώρα, το οποίο είναι αρκετά υψηλό αν αναλογιστούμε πως το ίδιο έτος το αντίστοιχο μέσο ποσοστό κατανάλωσης ήταν μόλις 10,9% παγκοσμίως και 13,5% στην Ευρώπη.

Επίλογος

Σχετικά με την εθνική ενεργειακή πολιτική για το έτος 2020 και έπειτα, ο Δανός Υπουργός Κλιματικής Αλλαγής Dan Jørgensen ανέφερε σε πρόσφατη δήλωσή του: «Η Δανία πρέπει να γίνει μια πρωτοποριακή πράσινη χώρα, γι’ αυτό εξάλλου επιμένουμε να έχουμε υψηλές προσδοκίες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, παρόλο που βρισκόμαστε εν μέσω μιας παγκόσμιας ιστορικής κρίσης» (εννοώντας την πανδημία του COVID-19) .

Το Δανέζικο ενεργειακό μοντέλο έχει δείξει πως μέσω σταθερής, δυναμικής και βιώσιμης ενεργειακής πολιτικής, κινούμενης παράλληλα με την βιομηχανική και τεχνική καινοτομία, είναι δυνατό να επιτευχθεί και να διατηρηθεί ένα υψηλό επίπεδο ζωής, η οικονομική πρόοδος και η ενεργειακή ασφάλεια. Τελικώς, το μεγάλο στοίχημα για τη Δανία για το διάστημα 2020-2050 θα είναι να μπορέσει να μειώσει ακόμα περισσότερο την εξάρτησή της από μη ανανεώσιμες πηγές και να πετύχει τον ομολογουμένως δύσκολο στόχο των μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Σίγουρα, η συγκεκριμένη χώρα, η οποία έχει χαρακτηριστεί αμέτρητες φορές ως πρωτοπόρος στον χώρο της πράσινης ενέργειας, έχει κάθε λόγο να φιλοδοξεί πως θα τα καταφέρει.

Πηγές:

1. Kriegers Flak – Combined Grid Solution, Energynet.dk. Διαθέσιμο σε: https://en.energinet.dk/Infrastructure-Projects/Projektliste/KriegersFlakCGS
2. Chloé Farand, Denmark proposes two huge ‘energy islands’ to meet 2030 climate target, Climate Change News, Μάιος 20, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.climatechangenews.com/2020/05/20/denmark-proposes-two-huge-energy-islands-meet-2030-climate-target/
3. Viking link: Interconnector from Denmark to Great Britain, Energynet.dk. Διαθέσιμο σε: https://en.energinet.dk/Infrastructure-Projects/Projektliste/Viking-Link
4. IRENA-GWEC: 30 Years Of Policies For Wind Energy: Denmark, IRENA. Διαθέσιμο σε: https://www.irena.org/documentdownloads/publications/gwec_denmark.pdf
5. The Danish Energy Model, Danish Energy Agency. Διαθέσιμο σε: https://ens.dk/sites/ens.dk/files/Globalcooperation/the_danish_energy_model.pdf
6. Lucy Wang, Denmark to build 9 renewable energy-producing islands south of Copenhagen, In Habitat,Ιανουάριος 29, 2019. Διαθέσιμο σε: https://inhabitat.com/denmark-to-build-9-renewable-energy-producing-islands-south-of-copenhagen/
7. Nicolaj Kleist, The Energy Regulation and Markets Review – Edition 9: Denmark, The Law Reviews, Ιούλιος 2020. Διαθέσιμο σε: https://thelawreviews.co.uk/edition/the-energy-regulation-and-markets-review-edition-9/1228291/denmark
8. Πηγή Εικόνας: Leslie Hook, Denmark reinforces green commitment with ‘energy islands’ plan, Financial Times, Μάιος 20, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.ft.com/content/8a44c322-b9ae-4deb-ba59-3d1068363143