Loading...
Latest news
Κλιματική Αλλαγή, Περιβαλλοντολογικά Προβλήματα και Δίκαιο Ενέργειας

Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας στη Γαλλία

Γράφει η Άσπα Κατσίκη

Ως ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) ή ήπιες μορφές ενέργειας ή νέες πηγές ενέργειας ή πράσινη ενέργεια έχουν οριστεί οι πηγές, οι οποίες υπάρχουν σε αφθονία στο φυσικό περιβάλλον, χωρίς να εξαντλούνται, και των οποίων η χρήση δεν ρυπαίνει το περιβάλλον. Μετά την πρώτη πετρελαϊκή κρίση του 1974 και μετά τη συνειδητοποίηση πως οι εν λόγω πηγές μειώνουν σε μεγάλο βαθμό την εξάρτηση των κρατών από το πετρέλαιο και από άλλες ακριβές εισαγόμενες ενεργειακές πηγές, τα τελευταία άρχισαν να επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στην ανάπτυξη των ΑΠΕ. Βασικό πλεονέκτημά τους είναι η αποφυγή ρύπανσης και επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, για την οποία ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό ο τομέας της ενέργειας.

Οι βασικές μορφές των ΑΠΕ είναι, επιγραμματικά, η αιολική, η ηλιακή, η υδραυλική, η γεωθερμική, η ωσμωτική ενέργεια, η βιομάζα και η ενέργεια από τη θάλασσα (όπως η ενέργεια από τα κύματα, την παλίρροια και τους ωκεανούς). Τα τελευταία χρόνια, τόσο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και από τα κράτη μεμονωμένα, υιοθετούνται νέες πολιτικές για τη χρήση των ΑΠΕ. Συγκεκριμένα, η Οδηγία 2009/28/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου της 23ης Απριλίου 2009 σχετικά με την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές αποτέλεσε σημείο αναφοράς για την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ΑΠΕ.

Με την εν λόγω Οδηγία κάθε κράτος – μέλος δεσμευόταν να μεριμνήσει ώστε το μερίδιο της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας το 2020 να αντιστοιχεί τουλάχιστον στον εθνικό συνολικό στόχο του όσον αφορά το μερίδιο της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές κατά το εν λόγω έτος, έτσι ώστε το συνολικό μερίδιο της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές της Ένωσης να ανέρχεται σε ποσοστό τουλάχιστον 20% το 2020.

Η Γαλλία, κράτος – μέλος της ΕΕ και μέλος του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (International Energy Agency – IEA) από το 1992, βασίζεται κατά κύριο λόγο για την κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών στην πυρηνική ενέργεια, ενώ οι Γάλλοι έχουν μεικτά συναισθήματα ως προς τις ΑΠΕ: αν και είναι ευνοϊκά διακείμενοι ως προς την ανάπτυξή τους, θεωρούν την πυρηνική ενέργεια πιο αποτελεσματική, παρόλο που η τελευταία δεν είναι οικολογική και έχει αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Ωστόσο, ήδη από το 1966 στη Γαλλία λειτουργούσε ο πρώτος παλιρροιακός σταθμός παραγωγής ενέργειας, ο οποίος παρέμεινε μέχρι το 2011 ο μεγαλύτερος σταθμός παραγωγής ενέργειας του είδους του στον κόσμο. Ήδη, λοιπόν, από πολύ νωρίς η Γαλλία ξεκίνησε να ενσωματώνει και να χρησιμοποιεί τις ΑΠΕ για την παραγωγή ενέργειας. Πιο συγκεκριμένα, το μερίδιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο ενεργειακό της μείγμα έφτασε στο ποσοστό του 54,47% το 1960, προερχόμενο εξολοκλήρου από υδροηλεκτρικές πηγές. Αυτή ήταν και η χρονιά που η Γαλλία ξεκίνησε να χρησιμοποιεί αισθητά πια τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με σκοπό την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Το ποσοστό αυτό, ωστόσο, υποχώρησε αρκετά και το 2010 έφτασε στο 14,6% ενώ οχτώ χρόνια αργότερα, το 2018, αυξήθηκε μόνο κατά 5,3% φτάνοντας στο 19,9%.

Η καθοδική αυτή τάση οφείλεται κυρίως στην προσκόλληση της χώρας στην πυρηνική ενέργεια για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της και κυρίως στο γεγονός πως το 80% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας προέρχεται από μη ανανεώσιμες πηγές. Σύμφωνα με την εθνική δέσμευση δυνάμει της Οδηγίας του 2009, η Γαλλία είχε ως στόχο να παράγει το 23% των συνολικών ενεργειακών αναγκών της από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έως το 2020. Πρόσφατα μάλιστα, η χώρα δεσμεύτηκε να επικαιροποιήσει τους εθνικούς της στόχους για την ανανεώσιμη ενέργεια και να αυξήσει έως το 2030 το μερίδιο της αιολικής, ηλιακής και άλλων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κατά 10 μονάδες από τον στόχο του 2020, φτάνοντας στο 33%.

Ο αριθμός αυτός κατανέμεται στους εξής τρεις τομείς: θέρμανση και ψύξη, ηλεκτρική ενέργεια και μεταφορές. Αυτοί είναι και οι βασικοί τομείς στους οποίους χρησιμοποιούνται οι ΑΠΕ από τη Γαλλία. Για να γίνει αυτό θα πρέπει, σύμφωνα με το άρθρο L100-4 του Γαλλικού νόμου 2015-992 της 17ης Αυγούστου 2015 σχετικά με την ενεργειακή μετάβαση για την πράσινη ανάπτυξη, οι ΑΠΕ να αντιπροσωπεύουν 40% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, το 38% της τελικής κατανάλωσης θερμότητας, το 15% της τελικής κατανάλωσης καυσίμου και το 10% της κατανάλωσης φυσικού αερίου.

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αντιπροσώπευαν το 9,4% της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας και το 14,9% της ακαθάριστης τελικής κατανάλωσης ενέργειας στη Γαλλία το 2015. Σύμφωνα με τη συλλογή δεικτών ανάπτυξης της Παγκόσμιας Τράπεζας, η κατανάλωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας το 2015 έφτασε στο ποσοστό του 13,5% της συνολικής τελικής κατανάλωσης ενέργειας, ενώ το μερίδιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας προερχόμενης από ανανεώσιμες πηγές το ίδιο έτος κυμάνθηκε στο ποσοστό του 15,86%. Το 9,66% προερχόταν από υδροηλεκτρικές πηγές και το υπόλοιπο 6,20% από άλλες ανανεώσιμες πηγές. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός πως η Γαλλία ήταν η 10η χώρα στην παγκόσμια κατάταξη στην παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας το 2017 και η 2η μετά τη Νορβηγία στην ΕΕ, γεγονός που αποδεικνύεται και από το ότι η υδροηλεκτρική ενέργεια αντιπροσωπεύει το 19% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως και το 13% στη Γαλλία.

Το 2018 η κατανάλωση των ΑΠΕ έφτασε στις 111.07 TWh (τεραβατώρες) εκ των οποίων οι 64.22 TWh προέρχονταν από υδροηλεκτρικές πηγές, οι 28.17 TWh από αιολικές πηγές, οι 10.16 TWh από την ηλιακή ενέργεια και οι 8.52 TWh από άλλες ανανεώσιμες πηγές. Αντίστοιχα, η παραγωγή ενέργειας που προερχόταν από ΑΠΕ το ίδιο έτος άγγιξε το ποσοστό του 19,9%. Σύμφωνα, μάλιστα, με στατιστικά στοιχεία το μερίδιο των ΑΠΕ στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας το 2018 ήταν 19% ενώ όσον αφορά την παραγωγή αιολικής και ηλιακής ενέργειας το ποσοστό έφτασε μόλις στο 6,84%. Αν και σήμερα η Γαλλία αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο παραγωγό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην ΕΕ, με σχεδόν 24.000 τόνους ισοδυνάμου πετρελαίου (ktoe), πίσω από τη Γερμανία (39 ktoe), εντούτοις απέχει ακόμα αρκετά από την επίτευξη του στόχου του 23% έως το 2020 που έθεσε συμμορφούμενη με το περιεχόμενο της Οδηγίας του 2009.

Οι εισαγωγές και εξαγωγές των ανανεώσιμων πρωτογενών πόρων εξακολουθούν να κινούνται σε μέτρια επίπεδα σήμερα. Πάντως, από το 2013, οι εξαγωγές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας της Γαλλίας αυξήθηκαν 0,7% από χρόνο σε χρόνο και οι εισαγωγές κατά 15,1% σε ετήσια βάση. Το 2018, η χώρα ήταν στη 18η θέση στις εξαγωγές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στην 9η θέση όσον αφορά στις εισαγωγές ΑΠΕ.

Πάντως, τα τελευταία χρόνια οι επενδύσεις στον τομέα των ΑΠΕ αλλά και οι συμφωνίες μεταξύ κρατών για την ανάπτυξη της συνεργασίας στο συγκεκριμένο τομέα συνεχώς αυξάνονται. Μάλιστα, τον Ιανουάριο του 2016, ο Πρόεδρος της Γαλλίας, François Hollande και ο Πρωθυπουργός της Ινδίας, Narendra Modi, έθεσαν το θεμέλιο λίθο για τη δημιουργία των κεντρικών γραφείων της Διεθνούς Ηλιακής Συμμαχίας (ISA) στο Gwalpahari, Gurgaon της Ινδίας. Η ISA πρόκειται να επικεντρωθεί στην προώθηση και ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας και των ηλιακών προϊόντων για χώρες που βρίσκονται εν όλω ή εν μέρει μεταξύ του Τροπικού του Καρκίνου και του Τροπικού του Αιγόκερω.

H κρατική EDF Renouvelables αποτελεί ηγετική εταιρεία στην ανάπτυξη της αιολικής και υπεράκτιας αιολικής χωρητικότητας, της θαλάσσιας και της ηλιακής ενέργειας και έχει αναλάβει πλήθος επενδυτικών έργων στη Γαλλία. Το Δεκέμβριο του 2017, η EDF ανακοίνωσε ένα επενδυτικό πρόγραμμα ύψους 25 δισεκατομμυρίων ευρώ για την κατασκευή 30 GW (γιγαβάτ) φωτοβολταϊκών ηλιακών σταθμών μεταξύ του 2020 και του 2035, γεγονός που θα οδηγούσε σε αύξηση τουμεριδίου της ηλιακής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από 1,6% το 2017 σε 7 ή 8% έως το 2035. Τον Απρίλιο του 2019, η EDF ανακοίνωσε την εξαγορά της Luxel, κοντά στο Montpellier, που ειδικεύεται στην ανάπτυξη ηλιακών πάρκων, με λειτουργία 150 MWp (ανώτατο σημείο μεγαβάτ) και κυρίως με ένα χαρτοφυλάκιο έργων περίπου 900 MWp.

Το Ensemble Eolien Catalan, το μεγαλύτερο αιολικό πάρκο της EDF στη Γαλλία είναι εξοπλισμένο με τεχνολογία «stealth blade», την πρώτη λύση στον κόσμο που υποστηρίζει τη συνύπαρξη ανεμογεννητριών και ραντάρ καιρού. Η EDF Renouvelables έχει επί του παρόντος 4 υπεράκτια αιολικά έργα στη Γαλλία, στη Δουνκέρκη, στο Fécamp, στο Courseulles και στο Saint-Nazaire. Αυτά τα μελλοντικά αιολικά πάρκα θα προσφέρουν το ισοδύναμο της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας για πάνω από 2 εκατομμύρια ανθρώπους.

Το Saint-Nazaire, το πρώτο υπό κατασκευή έργο, θα αποτελείται από 80 υπεράκτιες ανεμογεννήτριες με χωρητικότητα μονάδας 6 MW (μεγαβάτ) για συνολική χωρητικότητα 480 MW. Η προγραμματισμένη παραγωγή του ισοδυναμεί με κάλυψη του 20% του ισοδύναμου της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας του Loire-Atlantique. Τα δύο «Νορμανδικά» έργα, του Courseulles και του Fécamp θα παράγουν αρκετό ηλεκτρικό ρεύμα για να καλύψουν το ισοδύναμο της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας περίπου 630.000 ανθρώπων.Το μελλοντικό αιολικό πάρκο της Δουνκέρκης θα έχει εγκατεστημένη ισχύ περίπου 600 MW, ικανοποιώντας περίπου το 40% των αναγκών ηλεκτρικής ενέργειας του Νορ.

Μεταξύ των πιο υποσχόμενων καινοτομιών, η πλωτή υπεράκτια αιολική ενέργεια είναι η μελλοντική λύση για την επέκταση του πεδίου των υπεράκτιων δραστηριοτήτων. Εκτός από τις παραδοσιακές λύσεις, η πλωτή υπεράκτια αιολική ενέργεια θα επιτρέψει την εγκατάσταση έργων σε περιοχές μεγάλου βάθους, πιο μακριά από την ακτή ή σε θυελλώδεις περιοχές.

Επιπρόσθετα, στον τομέα της γεωθερμικής ενέργειας, το  θαλάσσιο γεωθερμικό εργοστάσιο Thassalia, που βρίσκεται στο Grand Port Maritime της Μασσαλίας, χρησιμοποιεί θαλάσσια θερμική ενέργεια για την παροχή θέρμανσης και ψύξης σε κτίρια που συνδέονται με το δίκτυό της. Η πρώτη φάση του δικτύου εγκαινιάστηκε τον Οκτώβριο του 2016 και κάλυψε 150.000 τετραγωνικά μέτρα, ενώ σχεδιάζεται να επεκταθεί ώστε να καλύπτει περίπου 500.000 τετραγωνικά μέτρα στην περιοχή. Το εργοστάσιο αντλεί θαλασσινό νερό από το λιμάνι της Μασσαλίας και εξάγει τη φυσική θερμότητα από το νερό χρησιμοποιώντας αντλίες θερμότητας μεγάλης κλίμακας για να παρέχει θέρμανση για την πόλη. Η διαδικασία μπορεί να αντιστραφεί για να παρέχει ψύξη κατά τη διάρκεια του ζεστού μεσογειακού καλοκαιριού. Το έργο θεωρείται ως εμβληματικό παράδειγμα και ελπίζεται ότι θα ακολουθήσουν περισσότερα, συμπεριλαμβανομένου ενός πολύ μεγαλύτερου γεωθερμικού θαλάσσιου έργου στο νησί La Réunion για την παροχή κλιματισμού, χρησιμοποιώντας θαλασσινό νερό με σωλήνωση από 1.100 μέτρα.

Στη Γαλλία άλλωστε λειτουργούν τρία ερευνητικά κέντρα αναφορικά με τον τομέα των ΑΠΕ: το Pole DERBI για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για τα κτίρια και τη βιομηχανία, στο Languedoc-Roussillon, το TENERRDIS cluster για τις τεχνολογίες των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε Rhône-Alpes, Drôme, Isère και Savoie και το CapEnergies για τις ενέργειες που δεν εκπέμπουν αέρια θερμοκηπίου, στις περιοχές Provence – Alpes – Côted’Azur και Κορσική. Τέλος, φωτοβολταϊκά πάνελ συνολικής επιφάνειας 2,8 στρεμμάτων καλύπτουν ένα χιλιόμετρο αυτοκινητόδρομου έξω από το παρακείμενο χωριό Τρουρούβρ-ο-Περς της Νορμανδίας, ο οποίος έχει σχεδιαστεί για να παράγει επαρκή ισχύ προκειμένου να καλυφθούν ανάγκες φωτισμού στο χωριό με τους 3.400 κατοίκους. Ο φωτοβολταϊκός αυτός δρόμος κόστισε συνολικά 5 εκατ. ευρώ και προς το παρόν θεωρείται ότι λειτουργεί πιλοτικά.

Εκτός από τη δέσμευση της χώρας και τη συμμόρφωσή της στο περιεχόμενο της Οδηγίας 2009/28/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου της 23ης Απριλίου 2009, όπως ήδη αναφέρθηκε, η Γαλλία ήδη από το 2005 είχε υιοθετήσει το νόμο 2005-781 της 13ης Ιουλίου 2005, ο οποίος έθετε τις κατευθυντήριες γραμμές για την ενεργειακή πολιτική της χώρας. Ο ως άνω νόμος, γνωστός και ως «la loi POPE», έθεσε τους εξής στόχους για τις ΑΠΕ: παραγωγή 10% των γαλλικών ενεργειακών αναγκών από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πριν από το τέλος του 2010 (με ποσοτικούς στόχους για κάθε τομέα ενέργειας το 2010), εγχώρια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές έως και 21% της κατανάλωσης το 2010, αύξηση της παραγωγής ανανεώσιμης θερμότητας κατά 50% και αύξηση του μεριδίου των βιοκαυσίμων και άλλων ανανεώσιμων καυσίμων σε αυτά που χρησιμοποιούνται για τις μεταφορές κατά 5,75% έως τις 31 Δεκεμβρίου 2008, 7,7% ως τις 31 Δεκεμβρίου 2010 και 10% ως τις31 Δεκεμβρίου 2015.

Οι στόχοι του νόμου POPE καθορίστηκαν το 2006 στο πλαίσιο του πολυετούς προγραμματισμού των επενδύσεων στην ηλεκτρική ενέργεια (PPI), ενημερώθηκαν και επεκτάθηκαν στην παραγωγή θερμότητας το 2009, που καθορίστηκαν από δύο διατάγματα σχετικά με την ηλεκτρική ενέργεια και τη θερμότητα. Ο νόμος για την ενεργειακή μετάβαση για την πράσινη ανάπτυξη, αντικατέστησε το 2016 τα προϋπάρχοντα έγγραφα προγραμματισμού για τις επενδύσεις στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, θερμότητας και φυσικού αερίου με ένα πολυετή ενεργειακό προγραμματισμό (PPE), ο οποίος αφορά την ηπειρωτική Γαλλία και τις λεγόμενες μη διασυνδεόμενες περιοχές (ZNI). Ο ηπειρωτικός PPE επρόκειτο να αναπτυχθεί από την κυβέρνηση, ενώ οι ZNI PPEs θα αναπτύσσονται σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές.

Ο PPE διέπεται από τις διατάξεις των άρθρων L.141-1 έως L.141-6 του ενεργειακού κώδικα, όπως τροποποιήθηκε από το νόμο της 17ης Αυγούστου 2015 σχετικά με την ενεργειακή μετάβαση για την πράσινη ανάπτυξη. Ο τελευταίος έθεσε τους κύριους στόχους του νέου γαλλικού ενεργειακού μοντέλου, στο παγκόσμιο και ευρωπαϊκό πλαίσιο καθώς συμβάλλει στη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Ένωσης (άρθρο 1 περ. 7). Στόχος του ήταν επίσης να ενθαρρύνει την «πράσινη ανάπτυξη», μειώνοντας τον ενεργειακό λογαριασμό της Γαλλίας και προωθώντας τις λεγόμενες «νέες», καθαρές και ασφαλείς πηγές ενέργειας. Ο νόμος αποτελεί μέρος της εθνικής και διεθνούς εξέλιξης του νόμου προς την καλύτερη εξέταση των θεμάτων της ενέργειας, του κλίματος και της ποιότητας του αέρα, ιδίως μετά τις συζητήσεις και τις διαβουλεύσεις για την ενέργεια και το περιβάλλον της Γκρενέλας. Το τελευταίο ήταν μια ανοιχτή πολυκομματική συζήτηση στη Γαλλία που ξεκίνησε από τον πρώην Πρόεδρο της Γαλλίας, Nicolas Sarkozy, το καλοκαίρι του 2007 και συγκέντρωσε εκπροσώπους της εθνικής και τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά και οργανώσεων, με στόχο να καθοριστούν τα βασικά σημεία της δημόσιας πολιτικής για την οικολογική και βιώσιμη ανάπτυξη κατά την επόμενη πενταετία.

Η χώρα κατέχει τη 2η θέση στην παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ και τη 10η στην παγκόσμια κατάταξη, ενώ στην παραγωγή της αιολικής ενέργειας βρίσκεται στο νούμερο 9 και στην ηλιακή στο νούμερο 8, μετά την πρωτοπόρα Κίνα. Το 2019, η Γαλλία βρισκόταν στην 125η θέση στην παγκόσμια κατάταξη όσον αφορά τη συνολική κατανάλωση ενέργειας προερχόμενη από ανανεώσιμες πηγές, καθώς είχε καταναλώσει 14,57% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας, ενώ ως προς την συνολική παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ κατείχε την 3η θέση στην παγκόσμια κατάταξη.

Συμπερασματικά, η χώρα έχει κάνει σημαντικά βήματα προς την ενσωμάτωση των ΑΠΕ στο ενεργειακό της μείγμα. Έχει ήδη συνειδητοποιήσει τη σημασία τους και την ανάγκη μείωσης της παραγωγής και κατανάλωσης πυρηνικής ενέργειας. Για το λόγο αυτό έχει δεσμευτεί να αυξήσει έως το 2030 το μερίδιο των ΑΠΕ στο 33% από το 23%, περιορίζοντας παράλληλα την εξάρτησή της από την ατομική ενέργεια, με σκοπό τη μείωση του μεριδίου της στο μείγμα ενέργειας στο 50% μέχρι το 2035, από 75% σήμερα. Η αντικατάσταση των πυρηνικών εγκαταστάσεων με ΑΠΕ πρόκειται να αποφέρει κέρδος ύψους 39 δισεκατομμυρίων στη χώρα. Αν το πράξει αυτό και παροπλίσει σταδιακά τους 58 πυρηνικούς της αντιδραστήρες, η ανανεώσιμη ενέργεια θα αντιπροσωπεύει το 95% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας έως το 2060.

Πηγές:

  1. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, διαθέσιμο στο http://www.allaboutenergy.gr/Piges23.html
  2. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, Wikipedia, The Free Encyclopedia, διαθέσιμο στο: https://el.wikipedia.org/wiki/Ανανεώσιμες_Πηγές_Ενέργειας
  3. Γαλλία: Ρεκόρ παραγωγής ηλιακής ενέργειας λόγω υψηλής ηλιοφάνειας, διαθέσιμο στο: https://www.naftemporiki.gr/story/1466421
  4. Les Français et les énergies renouvelables: un amour flou?, διαθέσιμο στο: https://www.connaissancedesenergies.org/les-francais-et-les-energies-renouvelables-un-amour-flou-200218
  5. Hannah Ritchie, Renewable Energy, OurWorldInData.org, 2017. Διαθέσιμο στο  https://ourworldindata.org/renewable-energy
  6. IEA, Energy Policies of IEA Countries: France 2016 Review, IEA, Paris, 2017. Διαθέσιμο στο https://www.iea.org/reports/energy-policies-of-iea-countries-france-2016-review
  7. Energies renouvelables: où en est la France?, διαθέσιμο στο: https://www.capital.fr/economie-politique/energies-renouvelables-ou-en-est-la-france-1343976
  8. Energie Hydraulique – Hydroélectricité, διαθέσιμο στο: http://www.energies-renouvelables.org/energie_hydraulique.asp
  9. Énergie en France, Wikipedia, The Free Encyclopedia, διαθέσιμο στο: https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89nergie_en_France
  10. Loi relative à la transition énergétique pour la croissance verte, Wikipedia, The Free Encyclopedia. Διαθέσιμο στο: , https://fr.wikipedia.org/wiki/Loi_relative_%C3%A0_la_transition_%C3%A9nerg%C3%A9tique_pour_la_croissance_verte
  11. Les energies renouvelables dans la production française d’électricité en 2019, διαθέσιμο στο: https://www.connaissancedesenergies.org/les-energies-renouvelables-dans-la-production-francaise-delectricite-en-2019-200210
  12. Solar power in France, Wikipedia, The Free Encyclopedia, διαθέσιμο στο: https://en.wikipedia.org/wiki/Solar_power_in_France
  13. Wind power in France, Wikipedia, The Free Encyclopedia, διαθέσιμο στο: https://en.wikipedia.org/wiki/Wind_power_in_France
  14. Renewable Energy in France, Wikipedia, The Free Encyclopedia, διαθέσιμο στο: https://en.wikipedia.org/wiki/Renewable_energy_in_France
  15. Sabrina Caballero, Quelle est la part des energies Renouvelables en France?, 2017, διαθέσιμο στο: https://www.wattvalue.fr/part-energies-renouvelables-france/
  16. Στατιστικές για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, διαθέσιμο στο: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Renewable_energy_statistics/el
  17. Share of renewable in electricity production, διαθέσιμο στο: https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html
  18. Frédéric Simon, Τρεις χώρες της ΕΕ ανεβάζουν τους στόχους για ενέργεια από ΑΠΕ ως το 2030: Ελλάδα, Γαλλία, Βουλγαρία, 2019, διαθέσιμο στο:  https://www.euractiv.gr/section/energia/news/treis-chores-tis-ee-anevazoyn-toys-stochoys-gia-energeia-apo-ape-os-to-2030-ellada-gallia-voylgaria-2/
  19. Top Countries in Renewable Energy Consumption; Percent of Final Energy Consumption – 1990 to 2019, διαθέσιμο στο: https://www.nationmaster.com/nmx/ranking/renewable-energy-consumption#
  20. Top Countries in Renewable Energy Production; Terajoules – 1990 to 2018, διαθέσιμο στο: https://www.nationmaster.com/nmx/ranking/renewable-energy-production

Πηγή εικόνας: ΒLOOMBERG: Τα γυρίζει η Ιταλία για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, διαθέσιμη στο https://www.brief.com.cy/energeia/bloomberg-ta-gyrizei-i-italia-gia-ananeosimes-piges-energeias