Γράφει ο Γιώργος Συμεωνίδης
Τα τελευταία χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκδώσει πλήθος Οδηγιών, οι οποίες προβλέπουν την σταδιακή αντικατάσταση των συμβατικών πηγών ενέργειας από ανανεώσιμες (ΑΠΕ), ως μέτρο περιορισμού της κλιματικής αλλαγής, σε όλο τον ευρωπαϊκό χώρο. Η Ολλανδία, πιστή στο πνεύμα αυτών, έχει δεσμευτεί για αύξηση του εθνικού ποσοστού ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ.
Παρά την παραδοσιακή χρήση της αιολικής ενέργειας και της αποστράγγισης νερού στη χώρα, η Ολλανδία σήμερα υστερεί έναντι των άλλων χωρών της ΕΕ στην παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ. Οι κυριότερες ανανεώσιμες πηγές στη χώρα είναι η καύση βιομάζας, η αιολική, ηλιακή και τόσο η γεωθερμική όσο και η αεροθερμική ενέργεια (κυρίως από αντλίες θερμότητας εδάφους και αέρα). Στην πραγματικότητα, μόνο το 7,4% της ενέργειας που καταναλώθηκε στην Ολλανδία το 2018 προήλθε από ΑΠΕ, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας. Βέβαια, υπήρξε μια μικρή άνοδος από το αντίστοιχο ποσοστό του 5,5% για το έτος 2014, ωστόσο και πάλι η χώρα τοποθετήθηκε στην τελευταία θέση μεταξύ των χωρών της ΕΕ, όπως βλέπουμε και στην παρακάτω εικόνα:
Ως αποτέλεσμα, η Ολλανδία στην πραγματικότητα απέχει περισσότερο από την επίτευξη μεμονωμένων στόχων για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για το τρέχον έτος, δεδομένου ότι το μερίδιο αυτό πρέπει να είναι τουλάχιστον 14% έως το τέλος του 2020, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Το 2018 ελήφθησαν αποφάσεις για την αντικατάσταση του φυσικού αερίου ως κύρια πηγή ενέργειας στην Ολλανδία, με την αυξημένη ηλεκτροδότηση να αποτελεί σημαντικό παράγοντα της όλης διαδικασίας. Η χώρα όμως φαίνεται να πιάνει τον στόχο της μείωσης των ρύπων για την καταπολέμηση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Βέβαια, εφόσον ηΕυρώπη θέλει να πετύχει μείωση περίπου στο 40% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030, θα πρέπει η Ολλανδία να προβεί σε επιπλέον μέτρα. Αυτά τα στοιχεία προέρχονται από μία μελέτη που διεξήγαγε το υπουργείο Υποδομών και Περιβάλλοντος της χώρας, όπου αναφέρεται πως οι στόχοι τόσο για το 2020, όσο και για το 2030 αναμένεται να τροποποιηθούν.
Εκτιμάται πως το μερίδιο των ΑΠΕ στην Ολλανδία θα καλύψει περίπου το 8% της ηλεκτροπαραγωγής έως το 2020, και αυτό κυρίως λόγω της αιολικής ενέργειας και των βιοκαυσίμων, ενώ υπάρχει περίπτωση να φτάσει και το 9%, εάν ενισχυθεί σημαντικά το βιοαέριο.
Επιπλέον, ως το τέλος του 2018 όλο το σιδηροδρομικό δίκτυο αναμενόταν να λειτουργεί με «πράσινη» ενέργεια, ενώ υπολογίζεται πως περίπου μέχρι το τέλος της επόμενης χρονιάς, οι ολλανδικοί σιδηρόδρομοι θα λειτουργούν κατά 50% με την αιολική ενέργεια. Αυτή η απόφαση ελήφθη καθώς οι Ολλανδοί πολίτες απαίτησαν από την κυβέρνηση να μειωθούν στο ελάχιστο οι εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα. Μάλιστα, δεν δίστασαν να μηνύσουν την ίδια την κυβέρνηση, οδηγώντας την ενώπιον του δικαστηρίου της Χάγης, όπου αποφασίστηκε ότι οι ενστάσεις των πολιτών έχουν αξιόλογη βάση και λαμβάνοντας την απόφαση πως το ολλανδικό κράτος θα πρέπει άμεσα να προχωρήσει στη μείωση του διοξειδίου του άνθρακα. Έτσι με γρήγορες κινήσεις η κυβέρνηση ανακοίνωσε πως αρχής γενομένης από το σιδηροδρομικό της δίκτυο, θα υπάρξει άμεση χρήση και αξιοποίηση ΑΠΕ.
Ο πρωταρχικός στόχος της ολλανδικής ενεργειακής πολιτικής είναι η μετάβαση σε ένα ενεργειακό σύστημα χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Η Συμφωνία για το Κλίμα, που ψηφίστηκε από το κοινοβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2019, προβλέπει τον στόχο μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 50% έως το 2030 σε σύγκριση με το 1990, ο οποίος στόχος αποτελεί τον πυρήνα για την προώθηση της πολιτικής ενεργειακής μετάβασης στην Ολλανδία. Έχοντας ως ανώτατο χρονικό όριο το 2050, η χώρα έχει θέσει στόχους για μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 95% έναντι του 1990, με το 100% της ηλεκτρικής ενέργειας να προέρχεται από ΑΠΕ.
Η μη ικανοποιητική χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορεί να εξηγηθεί εν μέρει από το χαμηλό εθνικό υψόμετρο, συχνά υποθαλάσσιο, και τα επακόλουθα όρια για τους υδροηλεκτρικούς πόρους. Βέβαια, οι φτωχές σε υδάτινους πόρους χώρες, όπως η Δανία, κατάφεραν να καταστήσουν τις ανανεώσιμες πηγές το επίκεντρο των ενεργειακών τους αναγκών. Το 2015, οι ολλανδικές ανεμογεννήτριες είχαν συνολική δυναμικότητα 3.431 MW (μεγαβάτ). Γενικότερα, οι εγκαταστάσεις αιολικής και ηλιακής ενέργειας σημείωσαν ρεκόρ για το ίδιο έτος, το οποίο αποτελεί ενθαρρυντικό στοιχείο στην προσπάθεια να φτάσει η Ολλανδία πιο κοντά στον στόχο της για το 37% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας να προέρχεται από ΑΠΕ έως το 2020.
Από το 2017, ένας αριθμός μεγάλων υπεράκτιων αιολικών πάρκων είτε έχουν συνδεθεί στο Διαδίκτυο (Gemini αιολικό πάρκο) ή έχουν λάβει άδεια (Borssele 1 και 2, και Borssele 3 και 4 αιολικά πάρκα). Είναι αξιοσημείωτο πως το μεγαλύτερο μέρος της συμβολής στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από την υδροηλεκτρική ενέργεια προήλθε μόλις από τρεις σταθμούς παραγωγής ενέργειας. Η Ολλανδία έχει αναπτύξει έναν λεπτομερή χάρτη πορείας για υπεράκτια αιολική ενέργεια, διευκολύνοντας τη διαδικασία αδειοδότησης και στοχεύοντας συνολικά σε εγκατεστημένη δυναμικότητα 11,5 GW (γιγαβάτ) έως το 2030.
Καταβάλλονται επίσης ισχυρές προσπάθειες έρευνας, επίδειξης και ανάπτυξης στον τομέα της δέσμευσης άνθρακα, της παραγωγής ανανεώσιμων υδρογόνων και της συνεχούς μείωσης του κόστους της υπεράκτιας αιολικής και άλλων ανανεώσιμων τεχνολογιών. Η Ολλανδία ενθαρρύνει επίσης την ενεργειακή απόδοση και την καινοτομία σε ενεργοβόρες βιομηχανίες σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού, ιδίως στους ολλανδικούς τομείς διύλισης, πετροχημικών και γεωργίας, μια πρακτική που συμβάλλει γενικότερα στη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα.
Για τις επιδοτήσεις ΑΠΕ τον Ιούλιο του 2003 είχε θεσπιστεί ο μηχανισμός επιδότησης MEP premium (Milieukwaliteit Elektriciteits produktie), ο οποίος προέβλεπε επιπλέον αμοιβή ανά κιλοβατώρα που παράγεται από ΑΠΕ για μία περίοδο 10 ετών. Παρόλα αυτά, για οικονομικούς λόγους, ο MEP premium σταμάτησε το 2006, οδηγώντας τις επενδύσεις που αφορούσαν τις ΑΠΕ σε κατακόρυφη πτώση. Τον Οκτώβριο του 2007 επανήλθε αυτός ο μηχανισμός με το όνομα SDE (Stimuleringsregeling duurzame energieproduktie), όπου η επιπλέον αμοιβή ανά κιλοβατώρα θα δίνεται για 10 χρόνια στα πλαίσια της χονδρικής αγοράς ενέργειας και θα εξαρτάται από το είδος της ανανεώσιμης πηγής και από τη μέση τρέχουσα τιμής της κιλοβατώρας στη χονδρική.
Σε αντίθεση με το παλιό Πλαίσιο, το SDE σχήμα ορίζει ανώτατα όρια στην επιπλέον αμοιβή, ενώ στηρίζει την παραγωγή ενέργειας από φωτοβολταϊκά, ανεμογεννήτριες (μόνο ξηράς) και βιομάζα. Στην Ολλανδία δεν υπάρχει υποχρέωση απορρόφησης της ενέργειας από ΑΠΕ, ενώ παλαιότερα υπήρχαν μηχανισμοί επιδότησης κατά την κατασκευή, οι οποίοι όμως πλέον έχουν εγκαταλειφθεί. Παρόλα αυτά, υπάρχουν κάποιοι ακόμα μηχανισμοί προώθησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η φορολογική ελάφρυνση ή επενδύσεις σε έργα που αφορούν ΑΠΕ και κίνητρα για ερευνητικά έργα που οδηγούν σε μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Ο κύριος μηχανισμός στήριξης των ΑΠΕ αυτή τη στιγμή είναι οι feed-in tariffs premium, με τη μορφή επιπλέον αμοιβής ανά κιλοβατώρα. Οι παραγωγοί Ηλεκτρικής Ενέργειας από ΑΠΕ στην Ολλανδία συνάπτουν μακροχρόνια συμβόλαια με εταιρείες διανομής, (όπως η TenneT), με βάση την τρέχουσα τιμή ανά κιλοβατώρα, επιπλέον της τρέχουσας τιμής. Για τα πρώτα χρόνια της επένδυσης λαμβάνουν από την κυβέρνηση ένα επιπλέον ποσό ανά κιλοβατώρα, ενώ το ποσό του premium προέρχεται από ειδική εισφορά για τις ΑΠΕ, η οποία είναι κοινή για όλους τους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας.
Ένα μεγάλο μέρος της ανανεώσιμης ηλεκτρικής ενέργειας που πωλείται στην Ολλανδία προέρχεται από τη Νορβηγία, μια χώρα που παράγει σχεδόν όλη την ηλεκτρική της ενέργεια από υδροηλεκτρικούς σταθμούς. Στην Ολλανδία, οι οικιακοί καταναλωτές μπορούν να επιλέξουν να αγοράσουν ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια. Από το 2008, η ποσότητα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που χρησιμοποιούν οι οικιακοί χρήστες και καταναλωτές αυξήθηκε, από 38% το 2008 σε 41% έως το 2009. και έως 44% στα μέσα του 2010.
Ένας τομέας στον οποίο η Ολλανδία είναι ηγέτης είναι η υιοθέτηση ηλεκτρικών βυσμάτων σε οχήματα. Το 2019 τα ηλεκτρικά οχήματα PEV στις Κάτω Χώρες αντιπροσώπευαν το 15% των πωλήσεων αυτοκινήτων, το οποίο αποτελεί το δεύτερο υψηλότερο μερίδιο στον κόσμο μετά τη Νορβηγία. Τα ηλεκτρικά οχήματα μπορούν να λειτουργούν με ενέργεια από ΑΠΕ, εκλύοντας μηδενικές εκπομπές, ενώ έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν εγκαταστάσεις αποθήκευσης ισχύος στο δίκτυο.
Με βάση μια έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ενέργειας για το 2015, η Ολλανδία είναι το μοναδικό κράτος της Ε.Ε. που βρίσκεται μακριά από την επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (δηλαδή το ποσοστό των ΑΠΕ στην Ε.Ε. να αυξηθεί από το 20% το 2020 στο 27% μέχρι το 2030). Όπως είναι λογικό, οι στόχοι είναι διαφορετικοί για κάθε κράτος μέλος της Ένωσης και ανάλογοι των πραγματικών δυνατοτήτων του κάθε κράτους, γι’ αυτό εξάλλου 20 από τις 28 χώρες τους έχουν επιτύχει, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Ούτως ή άλλως, σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι κατά κεφαλήν εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα της Ολλανδίας ήταν σχεδόν κατά 50% υψηλότερες από τον μέσο όρο του 2013. Ένας βασικός λόγος γι’ αυτό είναι το χαμηλό υψόμετρο και η μορφολογία του εδάφους της Ολλανδίας, παράγοντες που δεν ευνοούν καθόλου την υδροηλεκτρική ενέργεια, ενώ ταυτόχρονα η υψηλή πυκνότητα του πληθυσμού δεν ευνοεί την εύρεση νέων τοποθεσιών για νέα έργα ηλιακής και αιολικής ενέργειας. Από την άλλη πλευρά, η χώρα κατέχει αρκετά αποθέματα φυσικού αερίου.
Ωστόσο, ένα μεγάλο μερίδιο ευθύνης για τη μη εκτεταμένη χρήση των ΑΠΕ φέρουν οι συντηρητικές ενεργειακές πολιτικές των ολλανδικών κυβερνήσεων των τελευταίων ετών. Παρά τις μέτριες ενεργειακές επιδόσεις, η χώρα μοιάζει πολύ πιο φιλική προς το περιβάλλον από ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Αυτό οφείλεται στη φήμη της χώρας που έχει διαμορφωθεί από τη χρήση εκατομμυρίων ποδηλάτων, το πυκνό σιδηροδρομικό δίκτυο, τους ανεμόμυλους και το προοδευτικό επιχειρηματικό κλίμα. Παρόλα αυτά, η χώρα μπορεί να επωφεληθεί από περαιτέρω διασυνδέσεις με γειτονικές χώρες για να συνεισφέρει στη δημιουργία μιας διαδρομής για μεταφορά και εξαγωγή της υπεράκτιας αιολικής παραγωγής ενέργειας.
Πηγές:
- Ολλανδία: Ουραγός στη βιωσιμότητα παρά τα μεγάλα έργα ΑΠΕ, Ναυτεμπορική, Ιούλιος 14, 2017. Διαθέσιμο σε: https://m.naftemporiki.gr/story/1258093
- Ολλανδία: Αξιοποίηση των ΑΠΕ στο σιδηροδρομικό δίκτυο, Energypress, Αύγουστος 31, 2015. Διαθέσιμο σε: https://energypress.gr/news/ollandia-axiopoiisi-ton-ape-sto-sidirodromiko-diktyo
- Πίσω μένει στις ΑΠΕ η Ολλανδία – Δεν προλαβαίνει το 20.20.20, Αύγουστος 28, 2012. Διαθέσιμο σε: https://energypress.gr/news/piso-menei-stis-ape-i-ollandia-den-prolavainei-202020
- The Netherlands, IEA. Διαθέσιμο σε: https://www.iea.org/countries/the-netherlands
- Elena Sánchez Nicolás, Why is Netherlands so far behind on renewables?, EU Observer, Διαθέσιμο σε: https://euobserver.com/environment/147263
- Φώτης Α., Ανάλυση Αγορών Ηλεκτρικής Ενέργειας στην Ολλανδία, 2011.
Πηγή εικόνας: https://www.greenoptimistic.com/netherlands-renewable-energy-subsidies-cut-20161207/