Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας στην Ινδία

Γράφει η Ιφιγένεια Τσακαλογιάννη

Η Ινδία, ή επισήμως η Δημοκρατία της Ινδίας, βρίσκεται στην νοτιοανατολική Ασία και είναι η δεύτερη πολυπληθέστερη χώρα στον κόσμο, μετά την Κίνα, με κάτι λιγότερο από 1,4 δις κατοίκους. Ύστερα από την ανεξαρτησία της από το Ηνωμένο Βασίλειο το 1947, η ινδική οικονομία βασιζόταν κυρίως στον αγροτικό τομέα, όμως αυτό σταδιακά άλλαξε: οι κατασκευές και ο τομέας των υπηρεσιών εν γένει απέκτησαν γρήγορα την πρωτοκαθεδρία, με την αγροτική ανάπτυξη να ακολουθεί. Οι μεγαλύτερες πλέον βιομηχανίες στη χώρα ανήκουν στους τομείς των τηλεπικοινωνιών, των φαρμάκων, της επεξεργασίας τροφίμων και χημικών και της παραγωγής τσιμέντου και σιδήρου. Παρόλο που η Ινδία είναι γνωστή ως χώρα κυρίως κοινωνικών – ταξικών αντιθέσεων, το μέγεθος της οικονομίας της την κατατάσσει στις παγκόσμιες υπερδυνάμεις, καθώς θεωρείται η 5^η πιο ισχυρή οικονομία στον κόσμο, με το ονομαστικό Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) να φτάνει τα 2,94 τρις δολάρια το 2019.

Στο πλαίσιο αυτό, αναρωτιέται κανείς με ποιο τρόπο και σε τι ποσότητες μπορεί να καλύπτονται οι ενεργειακές ανάγκες τόσο του πληθυσμού, όσο και της βαριάς βιομηχανίας, ειδικά έχοντας υπόψη την διεθνή υποχρέωση για μείωση των αερίων εκπομπών του θερμοκηπίου και την τάση προς απολιγνιτοποίηση, υπό το πρίσμα της παγκόσμιας κλιματικής κρίσης. Ίσως αποτελεί έκπληξη ότι η Ινδία χρησιμοποιεί ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), και μάλιστα σε ποσοστό ίδιο με πολλά άλλα κράτη, των οποίων οι ενεργειακές ανάγκες είναι συγκριτικά πολύ μικρότερες.

Οι κύριες εθνικές πηγές ΑΠΕ, λοιπόν, είναι η υδροηλεκτρική, η ηλιακή, η αιολική ενέργεια και η καύση βιομάζας: όπως βλέπουμε παρακάτω, από το 1971 μέχρι περίπου το 2000 τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια αποτελούσαν τον κύριο παραγωγό ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ. Άξιο αναφοράς είναι πως μέχρι τότε η τάση του συνολικού ποσοστού παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ήταν καθοδική× αυτό όμως οφειλόταν στην έκρηξη της βιομηχανίας στη χώρα, οι ανάγκες της οποίας έπρεπε να καλυφθούν εύκολα και γρήγορα από την καύση ορυκτών καυσίμων.

Φτάνοντας στο 2015, το 9,98% του ηλεκτρισμού παραγόταν από υδροηλεκτρικά εργοστάσια και το 5,36% από άλλες πηγές, δηλαδή ηλιακή, αιολική ενέργεια καθώς και καύση βιομάζας, με το 84,66% του ηλεκτρισμού στη χώρα να προέρχεται από μη ανανεώσιμες πηγές, όπως ντίζελ, φυσικό αέριο, ορυκτά καύσιμα και πυρηνική ενέργεια. 

Παραγωγή ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Πιο συγκεκριμένα, από την αρχή του 21ου αιώνα, σημειώθηκε σταδιακά σημαντική αύξηση της εθνικής χρήσης ΑΠΕ: η ενέργεια από υδροηλεκτρικούς σταθμούς ξεκίνησε από περίπου 80 TWh (τεραβατώρες) το 2000 και έφτασε τις 139,67 TWh το 2018. Παράλληλα, νέες πηγές ενέργειας ξεκίνησαν δειλά να αναπτύσσονται: από σχεδόν μηδενική παραγωγή ηλιακής και αιολικής ενέργειας στις αρχές του αιώνα, αυτές έφτασαν τις 91,04 TWh το 2018 (30,73 TWh και 60,31 TWh αντίστοιχα), ενώ το ίδιο έτος η καύση βιομάζας έφτασε τις 30,46 TWh.

Η Ινδία βρίσκεται στην 5^η θέση παγκοσμίως όσον αφορά στη συνολική εγκατεστημένη ισχύ υδροηλεκτρικής ενέργειας (περίπου 50 GW, γιγαβάτ), με πάνω από 197 μεγάλους (άνω των 25 MW, μεγαβάτ) σταθμούς, ενώ σύμφωνα με έρευνες η χώρα έχει δυνητική ισχύ άνω των 90 GW. Παρόλα αυτά, η κατασκευή νέων υδροηλεκτρικών έργων καθυστερεί εξαιτίας πολύπλοκων διαδικασιών σχεδιασμού και εμφανούς δυσκολίας διάνοιξης δικτύων υποδομής. Παράλληλα, έχει την 4^η και 5^η μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ παγκοσμίως σε αιολική και ηλιακή αντίστοιχα ενέργεια. Εντυπωσιακό είναι πως η δυναμικότητα της δεύτερης έχει παρουσιάσει αλματώδη αύξηση, καθώς έχει παραπάνω από δεκαπλασιαστεί από το 2015 και έπειτα, με συνολικά 42 ηλιακά πάρκα να έχουν αδειοδοτηθεί. Σε αυτή την αύξηση φυσικά συμβάλλουν οι ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες, καθώς η ηλιοφάνεια στη χώρα είναι άφθονη.

Άξια αναφοράς είναι η παραγωγή ενέργειας από βιομάζα, δηλαδή τα  βιοαποικοδομήσιμα απόβλητα από την οικιακή χρήση, καθώς και από τους τομείς της αλιείας, γεωργίας, βιομηχανίας, των οποίων γίνεται συλλογή και καύση. Αυτή η πηγή ενέργειας είναι διαδεδομένη σε χώρες με χαμηλό μέσο εισόδημα όπως η Ινδία, λόγω του ελάχιστου κόστους συλλογής και επεξεργασίας, ενώ είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα απομακρυσμένα χωριά και τους αποκεντρωμένους οικισμούς της. Μάλιστα, εκτιμάται πως η εθνική δυναμικότητα φτάνει ακόμα και τα 18 GW.

Κατανάλωση ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Όσον αφορά την τελική κατανάλωση ενέργειας από ΑΠΕ στην Ινδία, αυτή μειώθηκε κατά περίπου 20% μέσα σε μία δεκαπενταετία, πέφτοντας στο 36,02% το 2015.

Περίπου το 55% της εθνικής κατανάλωσης ηλεκτρισμού αφορά στην τροφοδότηση της βαριάς βιομηχανίας και στην κάλυψη των οικιακών αναγκών του τεράστιου πληθυσμού της χώρας, με τους τομείς της αγροτικής παραγωγής και των μεταφορών να ακολουθούν, όπως φαίνεται παρακάτω:

Παρόλο που, όπως είδαμε, τόσο η παραγωγή όσο και η δυναμικότητα των εγκαταστάσεων ΑΠΕ αυξάνονται προοδευτικά, η κατανάλωση ενέργειας από μη ανανεώσιμες πηγές συνεχίζει να είναι η πιο διαδεδομένη σε εθνικό επίπεδο, με την ανάσχεση αυτής της τάσης να αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση του ενεργειακού μέλλοντος της Ινδίας.

Εισαγωγές και εξαγωγές

Μέχρι στιγμής δεν γίνεται στη χώρα εξωτερικό εμπόριο ΑΠΕ, όμως οι τεράστιες ενεργειακές ανάγκες της απαιτούν την εισαγωγή ορυκτών καυσίμων, συγκεκριμένα, ορυκτού πετρελαίου, λιγνίτη και αερίου πετρελαίου (145,1 δις δολάρια το 2018). Από την άλλη, η Ινδία επεξεργάζεται το εισαγόμενο πετρέλαιο και εξάγει διυλισμένα πετρελαϊκά προϊόντα κυρίως σε Ασία και ΗΠΑ (41,5 δις δολάρια το 2018).

Επενδύσεις στον τομέα των ΑΠΕ

Οι επενδύσεις στη χώρα όσον αφορά στις ΑΠΕ από το 2004 και έπειτα σημείωσαν ανοδική τάση: συγκεκριμένα, το 2015, 11 δις δολάρια περίπου τροφοδότησαν την έρευνα και την κατασκευή έργων ΑΠΕ.

Το 2017, 27% των συμφωνιών συγχώνευσης και εξαγοράς στον ενεργειακό τομέα αφορούσαν την πράσινη ενέργεια, ενώ εντυπωσιακό είναι πως το πρώτο μισό του 2018, η Ινδία εγκαθιστούσε 1 MW ηλιακή ενέργειας κάθε ώρα. Μάλιστα, το ίδιο έτος κατασκευάστηκε το μεγαλύτερο φωτοβολταϊκό πάρκο του κόσμου, το επονομαζόμενο Shakti Sthala στην νοτιοδυτική πολιτεία Καρνάτακα, με το σύνολο της επένδυσης να φτάνει το ιλιγγιώδες ποσό των 2,55 δις δολαρίων.

Φυσικά τα πράγματα δεν σταμάτησαν εδώ: Το 2019, ο ιδιωτικός τομέας προχώρησε σε πράσινες επενδύσεις άνω των 5,26 δις δολαρίων με την κατασκευή του φωτοβολταϊκού πάρκου Bhadla στην επαρχία Rajasthan, το οποίο εκθρόνισε το Shakti Sthala ως το μεγαλύτερο του είδους του στον κόσμο, με τη συνολική δυναμικότητά του να αγγίζει τα 2,255 GW. Αν λάβουμε υπόψη πως το σύνολο των επενδύσεων από διεθνείς εταίρους περίπου πενταπλασιάστηκε το διάστημα 2016 – 2019, το μέλλον των επενδύσεων στη χώρα μοιάζει τουλάχιστον ευοίωνο.   

Νομοθετικό  – κανονιστικό πλαίσιο

Ο Νόμος για τον Ηλεκτρισμό του 2003, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, αποτελεί το κύριο πλαίσιο αναφορικά με την παραγωγή, εκπομπή, διανομή, εμπορία και χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα, ενώ σύμφωνα με το Σύνταγμα της Ινδίας, η διανομή ανήκει παράλληλα τόσο στο πεδίο αρμοδιότητας της κεντρικής εξουσίας όσο και της νομοθετικής των επιμέρους πολιτειών, με την πρώτη βέβαια να υπερισχύει σε περίπτωση αντιφάσεων.

Σύμφωνα με τον Νόμο του 2003, λοιπόν, και όσον αφορά στις ΑΠΕ, δεν ακολουθείται η διαδικασία της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων, εκτός αν πρόκειται για υπεράκτιες ανεμογεννήτριες, έργα καύσης βιομάζας και έργα επεξεργασίας αστικών αποβλήτων μεγάλης δυναμικότητας. Γενικότερα, η παραγωγή ενέργειας στη χώρα δεν απαιτεί διαδικασία αδειοδότησης. Βέβαια, ενδέχεται να απαιτηθούν ειδικές άδειες πριν από τη κατασκευή ενός έργου που να επιτρέπουν τις επεμβάσεις σε ευαίσθητες περιοχές, όπως δασικές εκτάσεις ή τόπους αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, ενώ τα έργα είναι απαραίτητο να συμμορφώνονται με τα τεχνικά κριτήρια της Κεντρικής Υπηρεσίας Ενέργειας αναφορικά με την ανοικοδόμηση, την ασφάλεια και τη συντήρηση των εγκαταστάσεων. Τέλος, για την έναρξη εμπορικής δραστηριότητας της ενεργειακής εγκατάστασης απαιτείται έγκριση ηλεκτρικής ασφάλειας καθώς και πιστοποιητικά ηλεκτρικής εκκένωσης και έναρξης λειτουργίας από την παραπάνω Υπηρεσία.

Αξίζει να τονιστεί πως αποφασιστικής σημασίας για τον πολλαπλασιασμό των εγκαταστάσεων ΑΠΕ στη χώρα ήταν πρώτον, η επονομαζόμενη Εθνική Ηλιακή Πολιτική της Ινδικής κυβέρνησης (NSM), με στόχο να γίνει η χώρα παγκόσμιος ηγέτης στο πεδίο της ηλιακής ενέργειας, και δεύτερον, η πολιτική της Ινδικής Κυβέρνησης για δημιουργία ενός ελκυστικού τιμολογιακού και φορολογικού περιβάλλοντος: για τα ηλιακά και αιολικά έργα οι χρεώσεις ανά ώρα το 2019 μειώθηκαν στο ποσό ρεκόρ των 2,44 και 2,43 ρουπιών (περίπου 0,032 δολάρια) αντίστοιχα.

Παγκόσμια κατάταξη

Η Ινδία βρίσκεται μάλλον χαμηλά στην παγκόσμια κλίμακα τελικής χρήσης κατανάλωσης ενέργειας από ΑΠΕ, με το ποσοστό αυτό να υπολογίζεται στο 10,5%, το 2017. Συγκριτικά,  το αντίστοιχο μέσο ποσοστό κατανάλωσης το ίδιο έτος ήταν 13,5% στην Ευρώπη και 16,1% στην Ελλάδα.

Σημειώνεται πως στο τελικό ποσοστό δεν υπολογίζεται η πηγή ενέργειας από καύση της λεγόμενης «παραδοσιακής» βιομάζας όπως καυσόξυλα, γεωργικά κατάλοιπα και κοπριά, η οποία είναι αρκετά διαδεδομένη στην Ινδία, κυρίως λόγω της δύσκολης σύνδεσης των πιο σύγχρονων, βιώσιμων ενεργειακών πηγών με το ανεπαρκές δίκτυο της πυκνοκατοικημένης επαρχίας των οικονομικώς αδύναμων κοινωνικών τάξεων.

Μέλλον – προοπτικές

Είναι λογικό πως όσο η ινδική βιομηχανία συνεχίζει να αναπτύσσεται, σε συνδυασμό με την τάση για αστικοποίηση και τη συνεχή αύξηση του πληθυσμού, τόσο η ενεργειακή ζήτηση θα αυξάνεται προοδευτικά. Μάλιστα έρευνες υπολογίζουν πως μέχρι το 2040 περίπου το 11% της παγκόσμιας ενεργειακής ζήτησης θα προέρχεται από την Ινδία.

Βέβαια, η ινδική κυβέρνηση μπορεί να μοιάζει από τη μία υπέρμετρα φιλόδοξη, από την άλλη όμως φαίνεται απολύτως αφοσιωμένη να αλλάξει άρδην το ενεργειακό προφίλ της χώρας. Καταρχάς, στην Συμφωνία του Παρισιού για την Κλιματική Αλλαγή έθεσε ως εθνικό στόχο της τα 175 GW από το συνολικό μείγμα ετήσιας ενεργειακής παραγωγής να προέρχονται από ΑΠΕ, μέχρι το 2022. Μάλιστα, τον Ιούνιο του 2018, ο στόχος αυτός αναθεωρήθηκε στα 225 GW, ενώ η Ινδία σχεδιάζει 450 GW να προέρχονται από ΑΠΕ έως το 2030. Αυτό αποτελεί το μεγαλύτερο σχέδιο ενεργειακής επέκτασης σε πράσινη ενέργεια στον κόσμο και υπολογίζεται πως χρειάζονται επενδύσεις ύψους περίπου 600 δις δολαρίων για να γίνει πραγματικότητα.

Τα παραπάνω φυσικά απαιτούν, εκτός από ριζική εσωτερική μεταρρύθμιση, και εξωτερική χρηματοδότηση. Γι’ αυτό ακριβώς δεν είναι παρά θετική η βαθμολόγηση της ινδικής ενεργειακής αγοράς ως η 4^η πιο ελκυστική παγκοσμίως, ενώ σύμφωνα με υπολογισμούς ο τομέας ΑΠΕ στη χώρα αναμένεται να προσελκύσει την επόμενη τετραετία 80 δις δολάρια.

Όπως βλέπουμε, σύμφωνα με τον Δείκτη Ενεργειακής Μετάβασης για το 2020 η Ινδία κατατάσσεται στην 74^η θέση από σύνολο 115 χωρών αναφορικά με την επίδοση του ενεργειακού της συστήματος, ενώ το ποσοστό μετάβασή της σε ένα ασφαλές, βιώσιμο και αξιόπιστο ενεργειακό μέλλον είναι 51,5%.

Έτσι λοιπόν, σίγουρα η Ινδία έχει δείξει τόσο σε πολιτικό επίπεδο όσο και σε ουσιαστικό πως υπάρχει η διάθεση για αλλαγή του εθνικού ενεργειακού της αποτυπώματος. Όμως, η πράσινη μετάβαση και η σχεδόν ολική μεταμόρφωση του ενεργειακού συστήματος θα είναι μια δύσκολη και μακροχρόνια διαδικασία. Έχοντας υπόψη την μάχη ενάντια στην κλιματική κρίση και τη θέση της Ινδίας στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη, απαιτείται η ενίσχυση και επέκταση του τομέα των ΑΠΕ στη χώρα τόσο με εσωτερική πρωτοβουλία όσο και με, σίγουρα, εξωτερική βοήθεια. Η αλλαγή πρέπει να είναι βαθιά και ριζική. Το μόνο που μένει είναι να δούμε αν οι υπέρμετρα φιλόδοξες προβλέψεις για τη πράσινη μετάβαση θα επαληθευτούν.

Πηγές:

1. Sumant Sinha, Why India is the new hotspot for renewable energy investors, World Economic Forum, Ιανουάριος 14, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.weforum.org/agenda/2020/01/india-new-hotspot-renewable-energy-investors/
2. Fostering Effective Energy Transition, World Economic Forum, Μάιος 2020. Διαθέσιμο σε: http://www3.weforum.org/docs/WEF_Fostering_Effective_Energy_Transition_2020_Edition.pdf
3. Rahul Tongia, How COVID-19 might impact India’s renewable energy transition, World Economic Forum, Μάιος 19, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.weforum.org/agenda/2020/05/india-renewable-energy-transition-index-2020-covid-19-coronavirus-pandemic-lockdown-risk-model/
4. Anmar Frangoul, India has some huge renewable energy goals. But can they be achieved?,CNBC, Μάρτιος 3, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.cnbc.com/2020/03/03/india-has-some-huge-renewable-energy-goals-but-can-they-be-achieved.html
5. Caleb Silver, The Top 20 Economies in the World, Investopedia, Μάρτιος 18, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.investopedia.com/insights/worlds-top-economies/#5-india
6. Amitabh Sinha, Here are India’s INDC objectives and how much it will cost, The Indian Express, Οκτώβριος 2, 2015. Διαθέσιμο σε:  https://indianexpress.com/article/india/india-news-india/here-are-indias-indc-objectives-and-how-much-it-will-cost/
7. India, International Hydropower Association, Ιούνιος 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.hydropower.org/country-profiles/india
8. Renewable Energy, Pallavi Bishnoi,Invest In India.Διαθέσιμο σε:https://www.investindia.gov.in/sector/renewable-energy
9. Biomass Energy in India , Denmark in India. Διαθέσιμο σε: https://indien.um.dk/en/innovation/sector-updates/renewable-energy/biomass-energy-in-india/#:~:text=Currently%2C%20about%2032%25%20of%20total,%25%20are%20off%2Dgrid%20plants.
10. Energy Statistics,  Government of India, 2019. Διαθέσιμο σε:  http://www.mospi.gov.in/sites/default/files/publication_reports/Energy%20Statistics%202019-finall.pdf
11. SDG7: Data and Projections, International Energy Agency, Νοέμβριος 19, 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.iea.org/reports/sdg7-data-and-projections/modern-renewables#abstract
12. India, The Observatory of Economic Complexity. Διαθέσιμο σε:  https://oec.world/en/profile/country/ind
13. Aarushi Kundal, India’s renewable energy generation grows 9.46 per cent in Jan 2020, Μάρτιος 2, 2020, Economic Times. Διαθέσιμο σε: https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/renewable/indias-renewable-energy-generation-grows-9-46-per-cent-in-jan-2020/74442008
14. Indian Renewable Energy Industry Report, India Brand Equity Foundation, Μάρτιος 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.ibef.org/industry/renewable-energy.aspx#:~:text=More%20than%20US%24%2042%20billion,renewable%20energy%20sector%20since%202014.&text=Around%20Rs%2036%2C729.49%20crore%20(US,800%20million%20in%20ReNew%20Power.
15. Khaitan & Co – Dibyanshu, Shikha Rastogi and Prateek Bhandari, Renewable Energy in India, Απρίλιος 3, 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.lexology.com/library/detail.aspx?g=6efdf930-f5f5-44c8-a4b3-54cf1de07b94#:~:text=According%20to%20the%20CERC%20(Terms,run’%20status%20and%20not%20be

Πηγή Εικόνας: High Resolution India Map, A journey Across India, Σεπτέμβριος 16, 2009. Διαθέσιμο σε: http://www.ajourneyacrossindia.com/travel/241/high-resolution-india-map/