Γράφει η Μαρία Αρίφη
Στα βασικά οικονομικά γίνεται λόγος για την Οικονομία του Ροβινσώνα Κρούσου, σύμφωνα με την οποία ο Κρούσος είναι ένας και μοναδικός ναυαγός σε ένα νησί. Επομένως, κύριο μέλημά του είναι το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται. Αυτό, μάλιστα, περιλαμβάνει και ό,τι αξιοποιήσιμο διαθέτει. Γενικεύοντας, προκύπτει ότι το οικονομικό πρόβλημα έγκειται στην αδυναμία των φυσικών πόρων να καλύψουν τις ανθρώπινες ανάγκες λόγω έλλειψης της διαθεσιμότητάς των. Μα, μήπως η έλλειψη αυτή των φυσικών αγαθών είναι εξ ορισμού περιβαλλοντικό πρόβλημα;
Από τα αρχαία ακόμη χρόνια, βλέπουμε οικονομούντα όντα να προσπαθούν να βελτιστοποιήσουν την αποδοτικότητα των παραγωγικών συντελεστών που συμμετέχουν στην οικονομική διαδικασία, ούτως ώστε να επιτευχθεί η μεγιστοποίηση της οικονομικής ευημερίας. Η τεχνολογική εξέλιξη φαίνεται να έχει «ξελασπώσει» πολλές φορές την ανθρωπότητα από δυσχέρειες και περιττό κόπο και από χάσιμο χρόνου. Πασιφανή παραδείγματα είναι τα δίκτυα μεταφοράς, τα φάρμακα, τα κινητά τηλέφωνα. Ωστόσο, παρατηρώντας αυτά τα επιτεύγματα από την πεσιμιστική πλευρά, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο S. Freud στο βιβλίο του «Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας», θα οδηγηθούμε σε έναν ατέρμονο φαύλο κύκλο σκέψης, πλημμυρισμένο από αμφισβήτηση για την κατάληξή τους. Πιο συγκεκριμένα, τα δίκτυα μεταφοράς άνοιξαν τα σύνορα του εμπορίου, όμως είναι ιδιαίτερα ρυπογόνα. Τα φάρμακα έσωσαν πλήθος ανθρώπων, όμως τα φυτοφάρμακα που ρίχνουμε στα τρόφιμα τελικά μας βλάπτουν. Τα κινητά τηλέφωνα και το Ίντερνετ άνοιξαν την πόρτα της πληροφορίας, αλλά ταυτόχρονα εκπέμπουν τόσα βλαβερά κύματα που τελικά επηρεάζουν τον ανθρώπινο οργανισμό και τη φύση.
Βλέπουμε, έτσι, πόσο εύκολα μπορεί το μέτρο να αρχίσει να χάνεται. Όσο η τρύπα του Όζοντος μεγαλώνει, τόσο ο κλοιός στενεύει. Στο σημείο αυτό, αρχίζει να γίνεται επιτακτική η ανάγκη του ανθρώπου για επαναχρησιμοποίηση των τεχνολογικών αυτών προϊόντων. Ερχόμενοι στη σημερινή εποχή, η διαδικασία αυτή ονομάζεται ανακύκλωση και αποτελεί κύρια πολιτική κάθε σύγχρονου κράτους, που αποβλέπει στην ανάπτυξη και τη μακροχρόνια ευημερία του. Ένας όχι και τόσο αναγνωρισμένος κλάδος της οικονομικής επιστήμης έρχεται να μελετήσει αυτά τα ζητήματα, κι αυτός είναι η οικονομική του περιβάλλοντος. Τα οικονομικά του περιβάλλοντος μελετούν τρόπους επίτευξης της οικονομικής ευημερίας, σύμφωνα με περιβαλλοντικά κριτήρια, τα οποία υπάγονται στο θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής.
Τα προειδοποιητικά σημάδια για την όξυνση του περιβαλλοντικού προβλήματος είχαν ξεκινήσει να εκδίδονται ήδη μια εικοσαετία πριν με το νόμο 2939/2001, που αφορούσε στην ανακύκλωση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων. Ο νόμος αυτός αποτελεί προσαρμογή στην Οδηγία 2015/720/ΕΕ για τη ρύθμιση θεμάτων του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης. Αναλύοντας το πιο πρόσφατο παρελθόν συναντάμε το νόμο 4389/2016, ο οποίος εκπέμπει σήμα κινδύνου για την υπερκατανάλωση πλαστικής σακούλας. Σοκ θα προκαλέσουν τα αποτελέσματα σχετικής έρευνας της Greenpeace, σύμφωνα με την οποία η ετήσια ζήτηση της Ελλάδος για πλαστικό ανέρχεται στους 500.000 τόνους! Δεδομένων των παραπάνω κι αν αναλογισθεί κανείς ότι μια σακούλα χρειάζεται μισό αιώνα να αποσυντεθεί, κι ότι πιο ισχυρά πλαστικά προϊόντα μπορεί να υπερβούν τη μισή χιλιετία, ορισμένοι ενσυνείδητοι επιχειρηματίες εφήρμοσαν τη διανομή χάρτινων ή άλλων ανακυκλώσιμων σακουλών. Τότε αυτό δεν έκανε αίσθηση στο καταναλωτικό κοινό. Φθάνοντας πιο κοντά στο σήμερα, έγινε ευρέως γνωστή, από 1.1.2018 και σύμφωνα με το ΦΕΚ Β’ 2812/10.8.2017, η χρέωση της πλαστικής σακούλας. Πολλοί ήταν εκείνοι που εναντιώθηκαν στο μέτρο αυτό, αφού θεώρησαν ότι η κοστολόγηση αυτή αποσκοπούσε στη μεγιστοποίηση του κέρδους των επιχειρηματιών. Αν παρατηρήσουμε καλύτερα, βλέπουμε ολοκάθαρα πως το μέτρο αυτό είναι πιο πολύ οικολογικό. Το κόστος της κάθε σακούλας ισοδυναμεί με περιβαλλοντικό φόρο, με στόχο την παρώθηση του καταναλωτή στην οικολογική συμπεριφορά. Το ύψος του φόρου αυτού είναι κατά προσέγγιση ίσο με το ύψος της ζημιάς που επιδέχεται το περιβάλλον από την ύπαρξη της πλαστικής σακούλας. Η μέτρηση είναι δύσκολη, με αποτέλεσμα να γίνεται πάντα κατά προσέγγιση.
Το οικονομικό-οικολογικό αυτό μέτρο αποτελεί μια πολιτική υπεράσπισης της διαδικασίας της ανακύκλωσης με σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος. Μέσω αυτής, προσφέρονται και πάλι οι απαραίτητοι πόροι, οι οποίοι δύνανται να επαναχρησιμοποιηθούν με τη μορφή παραγωγικών συντελεστών. Για παράδειγμα, μια εφημερίδα, που θεωρείται τελικό αγαθό, μετά την ανακύκλωση, επιστρέφει στο περιβάλλον με τη μορφή χαρτιού, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρώτη ύλη για να παραχθεί ένα βιβλίο. Κατά συνέπεια, δε χρειάζεται να καταπατηθεί άλλο δάσος για την παραγωγή χαρτιού. Γίνεται, πλέον, κατανοητό ότι η ανακύκλωση αποτελεί μια πολιτική μέσω της οποίας αναγεννώνται νέοι πόροι, κι έτσι οι φυσικοί πόροι δεν κινδυνεύουν με εξάντληση . Συνεπώς, ενώ εκ πρώτης όψεως η λύση αυτή φαίνεται να επιλύει μόνο το οικολογικό πρόβλημα, έχει πλέον καταστεί σαφές ότι είναι το ίδιο χρήσιμη στην καταπολέμηση του οικονομικού προβλήματος.
Επομένως, το οικολογικό και το οικονομικό πρόβλημα ταυτίζονται. Τα νέα οικονομικά μελετούν πολιτικές που λαμβάνουν υπόψη τις περιβαλλοντικές συνθήκες και ανάγκες, εφαρμόζοντας μεθόδους ευρωπαϊκά αποδεκτές. Και αυτός είναι ο ιδανικός τρόπος η οικονομία κάθε χώρας να βιώσει ανάπτυξη και να επιδιωχθεί η επίτευξη οικονομικής και οικολογικής σύγκλισης, τόσο μέσα στην ίδια χώρα, όσο και αναμεταξύ της Ευρώπης και του κόσμου.
Πηγές:
Μπίθας Κ. « Οικονομική του Περιβάλλοντος και των Φυσικών Πόρων», Αθήνα, 2011
Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, “NOMOΣ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 4496”, YPEKA, 08/11/2017. Διαθέσιμο σε : http://www.ypeka.gr/LinkClick.aspx?fileticket=SqVBAN%2BpSuU%3D&tabid=506&language=el-GR
“Περιβαλλοντικό τέλος στις πλαστικές σακούλες μεταφοράς. Στα 9 λεπτά του ευρώ από 1.1.2019” , TAX HEAVEN, 28/12/2018. Διαθέσιμο σε : https://www.taxheaven.gr/news/news/view/id/43237
“Αριθμ. 180036/952/2017 Καθορισμός μέτρων και κανόνων για τη μείωση της κατανάλωσης πλαστικών σακουλών μεταφοράς[…]” , TAX HEAVEN, 11/08/2017. Διαθέσιμο σε : https://www.taxheaven.gr/laws/circular/view/id/26783
“Οι ειδικοί προειδοποιούν: Η Γη δεν αντέχει άλλα πλαστικά” , CNN, 01/01/2018. Διαθέσιμο σε : https://www.cnn.gr/news/perivallon/story/111798/oi-eidikoi-proeidopoioyn-h-gi-den-antexei-alla-plastika