Γράφει η Εύα Τρούμπουλου
Η πανδημία του Covid-19 συνεχίζει να βρίσκεται στο προσκήνιο με τις κυβερνήσεις να υιοθετούν αυστηρά μέτρα για την αντιμετώπιση του. Τα περιοριστικά μέτρα για τη προστασία της δημόσιας υγείας βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος διεθνώς, καθώς επηρεάζουν το σύνολο της οικονομίας. Η διατήρηση της επιδημιολογικής καμπύλης σε όσο το δυνατόν χαμηλότερα επίπεδα και η διασφάλιση της βιωσιμότητας του συστήματος υγείας αποτελεί πρωταρχικό στόχο κάθε κυβέρνησης και συνδέεται με τους αρνητικούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η πτώση του ΑΕΠ αναμένεται να αγγίξει το 8% για το 2020, ενώ σε ορισμένες χώρες έχει, ήδη, αγγίξει το 11% (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2020). Σημαντική κρίνεται λοιπόν, η εξέταση του βαθμού συσχέτισης της αυστηρότητας των περιοριστικών μέτρων και του ρυθμού οικονομικής μεγέθυνσης.
Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι χώρες που κατέγραψαν μεγαλύτερη πτώση στο ΑΕΠ τους, ήταν εκείνες που κατέγραψαν τους περισσότερους θανάτους και έλαβαν πολύ αυστηρά μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Οι χώρες αυτές, ήταν η Ιταλία, η Ισπανία, η Γαλλία, η Γερμανία και η Ελλάδα, η οποία αν και δεν κατέγραψε μεγάλο αριθμό θανάτων βίωσε μία από τις μεγαλύτερες πτώσεις στο ΑΕΠ της. Όπως παρατηρείται, η αυστηρότητα των μέτρων διαφοροποιείται ανάλογα τον βαθμού που μια χώρα έχει πληγεί.
Τη μέτρηση της αυστηρότητας των μέτρων ανέλαβε να μετρήσει το Blavatnik School of Governance του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, το οποίο κατασκεύασε έναν σύνθετο δείκτη μέτρησης, λαμβάνοντας υπόψη εννέα σημαντικούς παράγοντες, μερικοί εκ των οποίων είναι η απαγόρευση της κυκλοφορίας, το κλείσιμο των σχολείων, το κλείσιμο των καταστημάτων και οι ταξιδιωτικοί έλεγχοι. Ο δείκτης καταγράφει ημερησίως τη μέση βαθμολογία των εννέα μετρήσεων, καθεμία από τις οποίες έχει τιμή μεταξύ 0 (καθόλου αυστηρή κυβερνητική απόκριση) και 100 (πολύ αυστηρή κυβερνητική απόκριση).
Σύμφωνα με το διάγραμμα που δημοσίευσε το Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής, λαμβάνονται υπόψη τη συσχέτιση του εν λόγω δείκτη αυστηρότητας των μέτρων με τους καταγεγραμμένους ρυθμούς μεγέθυνσης του ΑΕΠ ξεχωριστά για το 2ο και το 3ο τρίμηνο, εκφρασμένους ως διαφορά με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2019 για τις Ευρωπαϊκές οικονομίες. Από το διάγραμμα προκύπτει, πως η συσχέτιση της αυστηρότητας των μέτρων και οικονομικής μεγέθυνσης είναι κατακόρυφα αρνητική. Όσο αυστηρότερα, δηλαδή, είναι τα μέτρα για την αντιμετώπισης της πανδημίας, τόσο πιο πολύ περιορίζεται η οικονομική δραστηριότητα.
Μάλιστα, σύμφωνα με υπολογισμούς από την πρόσφατη εμπειρία σε ευρωπαϊκό επίπεδο ανεβάζουν το μηνιαίο κόστος επιβολής ενός καθολικού lockdown περίπου στο 2,5%-3% του ΑΕΠ κάθε χώρας (Καθημερινή, 2020). Αξιοσημείωτο είναι, πως χώρες όπως η Σουηδία που απέφυγαν την εφαρμογή ενός «lockdown» βίωσαν σε μικρότερο βαθμό πτώση στην οικονομική δραστηριότητα. Σύμφωνα με τη Eurostat, η πτώση του ΑΕΠ της Σουηδίας το χρονικό διάστημα Απριλίου- Ιουλίου κατέγραψε πτώση 8,6%, ενώ την ίδια περίοδο η Ευρωπαϊκή Ένωση κατέγραψε πτώση 11,9%. Η Σουηδία, βασίστηκε στην εθελοντική διατήρηση κοινωνικών αποστάσεων και όχι στην επιβολή υποχρεωτικών μέτρων περιορισμού. Παρ ’όλα αυτά, δεν είναι δυνατόν να παραλειφθεί το γεγονός, ότι η ύφεση της είναι η μεγαλύτερη που έχει καταγράψει από το 1980 και μάλιστα ξεπερνά σε ποσοστό την ύφεση που βιώνουν οι γειτονικές σκανδιναβικές χώρες. Ωστόσο, αυτό δικαιολογείται στο ότι η Σουηδία αποτελεί μια χώρα που βασίζεται σε μεγάλο ποσοστό από τις εξαγωγές και η μείωση της ζήτησης παγκοσμίως επηρέασε αρνητικά το εμπορικό ισοζύγιο της.
Με εξαίρεση το παράδειγμα της Σουηδίας, χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Ισπανίας και η Ιταλίας, οι οποίες βιώσαν σε πολύ μεγάλο βαθμό τις επιπτώσεις της πανδημίας, εξαιτίας της καθυστερημένης λήψης αυστηρών μέτρων για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού. Σε καμιά περίπτωση, η διαχείριση της πανδημίας δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί κατά τον τρόπο που επιχείρησε η Σουηδία και αυτό οφείλεται σε ουσιαστικούς λόγους που αφορούν τη κρατική οργάνωση, τους διαθέσιμους πόρους και τη κουλτούρα. Παρ’όλα αυτά, ακόμα και χώρες, πιο προετοιμασμένες που επίσης έλαβαν έγκαιρα τα μέτρα, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, δεν κατάφεραν να ελέγξουν τη διασπορά το ιού, με αποτέλεσμα να προβούν στην εφαρμογή σκληρότερων μέτρων.
Η εξέλιξη της πανδημίας έχει αποδειχθεί απρόβλεπτη και ίσως μακροπρόθεσμα χρειαστεί η επιβολή μέτρων από κυβερνήσεις χωρών που μέχρι στιγμής εφαρμόζουν λιγότερο αυστηρά μέτρα για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού. Η κυβέρνηση της Σουηδίας, πρόσφατα παραδέχτηκε πως το σχέδιο της για την αντιμετώπιση της πανδημίας, μέσω μιας άλλης οδού εκτός του «lockdown» κρίνεται αναποτελεσματική και η ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων πρέπει να αντιμετωπιστεί με αυστηρότερα περιοριστικά μέτρα.
Καθίσταται εμφανές λοιπόν, πως κάθε κυβέρνηση αναγκάστηκε να λάβει σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό περιοριστικά μέτρα, τα οποία διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους. Παρά την αρνητική συσχέτιση των μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας και του ρυθμού οικονομικής μεγέθυνσης, η υιοθέτηση των μέτρων κρίνεται επιτακτική για τη προστασία των πολιτών και της οικονομίας μακροπρόθεσμα. Το κόστος σε ανθρώπινες ζωές θα ήταν ανυπολόγιστο, με το σύστημα υγείας να επιβαρύνεται και τη συνεχόμενη ανάγκη σε ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους να αυξάνεται. Γι’ αυτό το λόγο, αναγκαία είναι η συντεταγμένη προσπάθεια των κυβερνήσεων που απαρτίζουν την ΕΕ να στηρίξουν την οικονομία με τη μορφή δημοσίων παρεμβάσεων στήριξης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων Τέλος, σημαντικό θα ήταν να καταβληθεί προσπάθεια από τους αρμόδιους, ώστε να διερευνηθεί σε μεγαλύτερο βαθμό ο τύπος των μέτρων που υιοθετούνται σε συνάρτηση με τον βαθμό που επηρεάζεται κάθε κλάδος της οικονομίας, ώστε να επιτευχθεί μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα με όσο το δυνατόν λιγότερο κοινωνικό και οικονομικό κόστος.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
BBC (2020), “Coronavirus: Sweden’s economy hit less hard by pandemic”.Διαθέσιμο εδώ (Τελευταία πρόσβαση 21/01/2021)
Εuropean Commission (2020), “European Economic Forecast Spring 2020”, Institutional Paper 125. Διαθέσιμο εδώ (Τελευταία πρόσβαση 21/01/2021)
University of Oxford, Blavatnik School of Government (2020), “Coronavirus Government Response Tracker”. Διαθέσιμο εδώ (Τελευταία πρόσβαση 20/01/2021)
Καθημερινή (2020), “Αντέχει η οικονομία δεύτερο lockdown;” Διαθέσιμο εδώ (Τελευταία πρόσβαση 21/01/2021)
Κατσίκας Δ, Φασιανός Α. (2020), ΕΛΙΑΜΕΠ, “Σε ποιο βαθμό είναι τα αυστηρά μέτρα κατά του Covid-19 υπεύθυνα για την ύφεση;” Διαθέσιμο εδώ (Τελευταία πρόσβαση 21/01.2021)