Γράφει ο Αναστάσιος-Βασίλειος Ασημακόπουλος
Η απάτη, η διαφθορά και γενικότερα η ανάγκη για προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφεξής Ε.Ε.), είχε αρχίσει να επιτάσσει τη λήψη μέτρων ήδη από όταν η Ε.Ε. ονομαζόταν Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα[1].
Συγκεκριμένα, από το 1988 δημιουργήθηκε η ειδική ομάδα « Μονάδα συντονισμού της καταπολέμησης της απάτης» (UCLAF), ενώ η σχετική σύμβαση για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων θεσπίστηκε το 1995 (PIF) και το 1999 ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF). Ήδη από το 2004 μέχρι και το 2020 με τρία προγράμματα «Hercules» επιδιώχθηκε να αντιμετωπιστεί η απάτη και η διαφθορά εις βάρος του προϋπολογισμού της Ε.Ε.. Ταυτόχρονα, από το 2019 επιδιώχθηκε να συμβάλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ώστε να συντονίσει καλύτερα τις διάφορες υπηρεσίες στην καταπολέμηση της απάτης. Με την σχετικά πρόσφατη Οδηγία 2017/1371, η οποία αποτελεί και το βασικό αντικείμενο του παρόντος άρθρου, επιδιώχθηκε η αντιμετώπιση της απάτης εις βάρος της Ε.Ε. μέσω του ποινικού δικαίου κάθε κράτους-μέλους. Οι νέοι κανόνες της Οδηγίας αυξάνουν το επίπεδο προστασίας των συμφερόντων της Ε.Ε. μέσω της ενσωμάτωσης ορισμών, κυρώσεων και περιόδων παραγραφών των σχετικών αδικημάτων[2].
Στην ελληνική έννομη τάξη, η εν λόγω ευρωπαϊκή Οδηγία ενσωματώθηκε με τον ν. 4689/2020. Με βάση αυτά τα νομοθετήματα, τίθεται το ερώτημα: έχει τη δυνατότητα το Ελληνικό Δημόσιο να παρίσταται σε δίκες για απάτη σε βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ε.Ε.; Για να δοθεί απάντηση στην ερώτηση αυτή, χρειάζεται πρώτα να αναλυθεί γενικά το ισχύον καθεστώς του υποστηρίζοντος την κατηγορία Δημοσίου. Καταρχάς, πλέον με τον καινούργιο ΠΚ μεταβλήθηκε η ονομασία του πολιτικού ενάγοντος (ΠΚ 63-68) σε αυτή της παράστασης για την υποστήριξη της κατηγορίας. Σύμφωνα με τα νέα άρθρα, απεκδύθηκε της προηγουμένως απαιτούμενης αποζημίωσης αστικής φύσεως ο παριστάμενος προς υποστήριξη της κατηγορίας (ΠΚ 63), ωστόσο και πάλι το βασικό κριτήριο για τον καθορισμό όσων έχουν έννομο συμφέρον να παρασταθούν κρίνεται με βάση τις σχετικές διατάξεις για την αποκατάσταση της ζημίας ή της ηθικής βλάβης ή και της ψυχικής οδύνης( ΑΚ 914 επ.)[3]. Ουσιαστικά, παρά το γεγονός ότι πλέον δεν απαιτείται να ζητείται αποζημίωση αστικής φύσεως από τους παρισταμένους προς υποστήριξη της κατηγορίας, διατηρήθηκε το βασικό κριτήριο που έχει και νομολογιακά καθιερωθεί, αυτό δηλαδή της αμεσότητας της ζημίας και της σύνδεσης της ζημίας αυτής με τον προστατευτικό σκοπό της παραβιασθείσης ποινικής διατάξεως. Με άλλα λόγια, ο μόνος που νομιμοποιείται να παρασταθεί, είναι μόνο ο άμεσα ζημιωθείς εξαιτίας της τυχόν ευθείας και άμεσα προσωπικής σχέσης με την αξιόποινη πράξη και όχι τυχόν τρίτοι, οι οποίοι επηρεάστηκαν αρκετά εμμέσως και η ζημία τους επήλθε αντανακλαστικά –και όχι άμεσα.[4]
Μία ενδιαφέρουσα πτυχή της παράστασης προς υποστήριξη της κατηγορίας είναι αυτή της παράστασης των νομικών προσώπων, καθώς, όπως είναι εύλογο, η πρώτη σκέψη είναι πως το νομικό πρόσωπο δεν μπορεί να υποστεί ηθική βλάβη. Ωστόσο, στα νομικά πρόσωπα αναγνωρίζονται δικαιώματα ανάλογα με των φυσικών προσώπων, εκτός από όσα απαιτούν την ανθρώπινη ιδιότητα, με αποτέλεσμα τα νομικά πρόσωπα να δύνανται να απαιτήσουν αποζημίωση τόσο υλική όσο και ηθική για κάθε προσβολή του ονόματός τους ή της επαγγελματικής φήμης, αξιοπιστίας, υπόληψης. Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται και από την με αριθμό 402/1981 απόφαση της Ολομέλειας του ΑΠ.[5]
Προχωρώντας την ανάλυση στην δυνατότητα του Δημοσίου να παρίσταται προς υποστήριξη της κατηγορίας, δεν διαπιστώνεται ιδιαίτερο πρόβλημα στην ύπαρξη αξίωσης υλικής αποζημίωσης, αλλά καίριο ερώτημα μέχρι πρόσφατα ήταν εάν μπορεί να υποστεί ηθική βλάβη. Πλέον, ομόφωνα, τόσο στη θεωρία όσο και στην πράξη, θεωρείται ότι και το Δημόσιο, όπως τα λοιπά νομικά πρόσωπα, μπορεί να υποστεί τέτοια βλάβη, η οποία αποτελείται ουσιαστικά από την προσβολή του κύρους των υπηρεσιών, της φήμης, της ακεραιότητας του και της εμπιστοσύνης απέναντι στους διοικουμένους, καθώς το Δημόσιο είναι ο φορέας της κρατικής εξουσίας και εξυπηρέτησης κάθε πτυχής του δημοσίου συμφέροντος και θα πρέπει σε κάθε έγκλημα σε βάρος του να μπορεί να συμμετέχει στην ποινική διαδικασία, ώστε να υποστηρίξει την ενοχή του κατηγορουμένου.[6] Η ηθική βλάβη του Δημοσίου έχει διαπιστωθεί μάλιστα και στις με αριθμό 925/2009 και 351/2014 αποφάσεις του ΑΠ[7], καθώς εκεί προσβαλλόταν η εμπιστοσύνη των πολιτών στην ορθή λειτουργία του κράτους.[8]
Βέβαια, εμπόδια στην παράσταση αυτή του Δημοσίου αρχίζουν να διαφαίνονται σε πολλά εγκλήματα κατά υπερατομικών αγαθών και γενικά κατά αγαθών, όπου δεν εντοπίζεται η αμεσότητα της βλάβης κατά του Δημοσίου. Σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να εφαρμόζουμε το παγιωμένο πλέον νομολογιακό κριτήριο, ερευνώντας ουσιαστικά τα έννομα αγαθά και τα συμφέροντα που προστατεύει ο προσβαλλόμενος κάθε φορά κανόνας δικαίου[9]. Σχετική είναι και η με αριθμό 214/2018 απόφαση του Πενταμελούς Εφετείου Κακουργημάτων, στην οποία απορρίπτονται οι ενστάσεις για μη νομιμοποίηση του Δημοσίου σε προσβολή υπερατομικών αγαθών[10].
Γίνεται φανερό ότι, με τον νέο ν.4689/2020, ο οποίος ενσωμάτωσε την Οδηγία 2017/1371 σχετικά με τις απάτες σε βάρος τις Ε.Ε.[11], που αντικατέστησε τη μέχρι τότε Σύμβαση «για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων»( ή αλλιώς Σύμβαση PIF) και τον Ν.2803/2000, επιδιώκεται να προστατευτούν σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό τα συμφέροντα της Ε.Ε. θέτοντας κοινούς ελάχιστους ουσιαστικούς κανόνες σε όλες τις χώρες της Ε.Ε., όπως ήδη αναφέρθηκε[12]. Βέβαια, όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε από τα άρθρα 21-28 του παραπάνω νόμου, δεν διευκρινίζεται το πρόσωπο που μπορεί να παρασταθεί προς υποστήριξη της κατηγορίας σε τυχόν εγκλήματα σε βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ε.Ε. στην Ελλάδα.
Από την αιτιολογική έκθεση του προαναφερθέντος νόμου και γενικότερα από τους τρόπους με τους οποίους ενσωματώνεται μια Οδηγία, προκύπτει ότι για την ενσωμάτωσή της υπήρχαν τρεις επιλογές: 1) να δημιουργηθεί ένας ειδικός ποινικός νόμος, δημιουργώντας τον κίνδυνο να υπάρξουν αντινομίες σε σχέση με την Οδηγία, 2) να ενσωματωθούν στον ΠΚ με αλλαγές στα αντίστοιχα άρθρα, γεγονός όμως που ίσως έδινε περιθώρια διεύρυνσης -κατά πολύ- του αξιοποίνου και 3) να ακολουθηθεί ένα μεικτό μοντέλο, όπως κι έγινε, όπου συγκεκριμένες διατάξεις εξομοιώνουν την προστασία της ενωσιακής περιουσίας με την αντίστοιχη της ελληνικής δημόσιας και κάποιες παραπάνω διατάξεις καλύπτουν τις προσβολές κατά των οικονομικών συμφερόντων της Ε.Ε., οι οποίες δεν καλύπτονται από τις αντίστοιχες διατάξεις του ΠΚ[13].
Από τα παραπάνω προκύπτει εύλογα πώς επιλέχθηκε να προστατευθούν τα συμφέροντα της Ένωσης, με τον ίδιο τρόπο δηλαδή που προστατεύεται και η δημόσια περιουσία, αφού εξομοιώνεται η ενωσιακή περιουσία με την δημόσια. Αυτό ενισχύεται και από το γεγονός, ότι η Ε.Ε. δεν διαθέτει δικό της Υπουργείο Οικονομικών ούτε έχει ποινική δικαιοδοσία σε κάθε κράτος-μέλος, η οποία ανήκει στον στενό κυριαρχικό πυρήνα των κρατών αυτών.
Πριν καταλήξουμε, όμως, στο συμπέρασμα, είναι αναγκαίο να παρατεθούν τμήματα αποφάσεων του Αρείου Πάγου σχετικά με τις απάτες εις βάρος των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, οι οποίες προβλέπονταν στον προϊσχύσαντα νόμο(ν.2803/2000), που έχουν εφαρμογή αναλογικά και στις τωρινές συνθήκες και αναδεικνύουν την αναγκαιότητα ύπαρξης άμεσης βλάβης, ώστε να παρίσταται το Δημόσιο προς υποστήριξη της κατηγορίας. Σύμφωνα με την υπ’αριθμ. 1229/2018 ΑΠ[14]: «Από τις ανωτέρω διατάξεις, σε συνδυασμό με τον τίτλο του άρθρου αυτού, που επιγράφεται ως “Απάτη σε βάρος των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων”, συνάγεται ότι θεσπίσθηκε ιδιώνυμο έγκλημα απάτης εις βάρος των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, που τελείται με οποιονδήποτε από τους τρόπους που προαναφέρθηκαν, με παθόν το νομικό πρόσωπο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και τιμωρείται ως πλημμέλημα ή κακούργημα κατά περίπτωση. Πριν από την ισχύ του νόμου αυτού, για την απάτη εις βάρος των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, είχαν εφαρμογή οι διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, που εφαρμόζονταν για την απάτη εις βάρος του Ελληνικού Δημοσίου (άρθρ. 386 ΠΚ) και τούτο διότι με το άρθρο 209 Α’ παρ. I της Συνθήκης EE (ήδη άρθρο 280 παρ. 3 Συνθ. Ε.Κ.) κατά το οποίο “τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα ίδια μέτρα καταπολέμησης της απάτης κατά των οικονομικών συμφερόντων της κοινότητας με εκείνα που λαμβάνουν για την καταπολέμηση της απάτης κατά των ίδιων οικονομικών συμφερόντων”, επιδιώχθηκε να εξομοιωθεί η προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων με εκείνη κάθε κράτους – μέλους χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κάθε απάτη εις βάρος των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων είναι και απάτη εις βάρος του Ελληνικού Δημοσίου, πράγμα που συμβαίνει μόνο όταν σε συγκεκριμένη περίπτωση υπάρχει άμεση βλάβη και της περιουσίας του Δημοσίου, όχι δε όταν το Δημόσιο απλώς οφείλει να αποδώσει στην κοινότητα τα αχρεωστήτως καταβληθέντα κοινοτικά κεφάλαια, αφού στην περίπτωση αυτή η βλάβη του δεν αποτελεί το άμεσο και αναγκαίο αποτέλεσμα της περιουσιακής διαθέσεως». Επίσης, σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 1991/2010 ΑΠ[15]: « Από τις διατάξεις αυτές σε συνδυασμό με τον τίτλο του άρθρου αυτού, που επιγράφεται ως “απάτη σε βάρος των Οικονομικών Συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων”, συνάγεται ότι, με αυτές, θεσπίστηκε ιδιώνυμο αδίκημα απάτης σε βάρος των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, που τελείται με οποιονδήποτε από τους τρόπους που προαναφέρθηκαν, με παθόν το νομικό πρόσωπο των Κοινοτήτων και τιμωρείται ως πλημμέλημα ή κακούργημα κατά περίπτωση. Πριν την ισχύ του νόμου αυτού για την απάτη σε βάρος των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων είχαν εφαρμογή οι διατάξεις της Ελληνικής Νομοθεσίας, που εφαρμόζονταν για την απάτη σε βάρος του Ελληνικού Δημοσίου (άρθρο 386 ΠΚ και ενδεχομένως άρθρο 1 του Ν. 1608/1951). Και τούτο, διότι με το άρθρο 209 Α’ παρ.1 της Συνθήκης ΕΟΚ, κατά το οποίο “Τα Κράτη-Μέλη λαμβάνουν τα ίδια μέτρα καταπολέμησης της απάτης κατά των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας, με εκείνα που λαμβάνουν για την καταπολέμηση της απάτης κατά των ιδίων οικονομικών συμφερόντων” εξομοιώθηκε η προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων με εκείνη κάθε Κράτους-Μέλους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κάθε απάτη σε βάρος των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, είναι και απάτη σε βάρος του Ελληνικού Δημοσίου, πράγμα που συμβαίνει μόνον, όταν, σε συγκεκριμένη περίπτωση, υπάρχει βλάβη και της περιουσίας του Δημοσίου.»
Από το συνδυασμό όλων των παραπάνω στοιχείων γίνεται αντιληπτό, ότι το ελληνικό δημόσιο σε δίκες για απάτες σε βάρος των συμφερόντων της ΕΕ μπορεί να παρίσταται προς υποστήριξη της κατηγορίας μόνο στην περίπτωση, όπου η τυχόν αξιόποινη πράξη βλάπτει άμεσα και το συμφέρον και την περιουσία τού Δημοσίου. Αυτό είναι, βέβαια, εφικτό, και καθώς, όπως ήδη προαναφέρθηκε, δεν μπορεί η ίδια η Ε.Ε. να παρασταθεί, να προστατεύσει τα συμφέροντά της και να συμβάλει στην κατάδειξη της ενοχής του κατηγορουμένου.
Κατά την εδώ υποστηριζόμενη άποψη, θα πρέπει το Δημόσιο να δύναται να παραστεί σε κάθε δίκη προς υποστήριξη της κατηγορίας σε περιπτώσεις απάτης κατά των οικονομικών συμφερόντων της Ε.Ε., καθώς η ίδια δεν μπορεί να εκπροσωπήσει τον εαυτό της σε τέτοιες εθνικές δίκες ενός κράτους-μέλους της ούτε και διαθέτει τα αρμόδια τμήματα, για παράδειγμα κάποιο ευρωπαϊκό Υπουργείο Οικονομικών, αρμόδιο να εκπροσωπεί την Ε.Ε. σε κάθε παρόμοια δίκη και να προστατεύει τα συμφέροντά της. Αντίθετα, κάθε κράτος-μέλος έχει την υποχρέωση ως μέλος της να υπερασπίζεται τα συμφέροντα αυτά στην δική του τουλάχιστον επικράτεια με κάθε δυνατό τρόπο, κι έτσι θα πρέπει στις συγκεκριμένες περιπτώσεις να επιτρέπεται το ελληνικό Δημόσιο να προασπίζεται την Ένωση, αφού εναρμονίζεται η Ελλάδα- όπως και τα λοιπά κράτη-μέλη- με την Οδηγία της και την ενσωματώνει με τον αντίστοιχο νόμο στην εθνική έννομη τάξη προβλέποντας κάθε πιθανό σενάριο παραβατικότητας σε βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ε.Ε.(ν. 4689/2020[16]).
Πηγές
- Χρ. Σατλάνης, Εισαγωγή στο Ποινικό Δίκαιο, Γενικό Μέρος
- Αιτιολογική Έκθεση του Ν. 4689/2020,Διαθέσιμο σε: https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/2f026f42-950c-4efc-b950-340c4fb76a24/kypros-dikaiosynis-olo.pdf
- Οδηγία (ΕΕ) 2017/1371, Σκέψη 4, Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/LSU/?uri=CELEX:32017L1371
- Μελέτη Αντεισαγγελέα Εφετών, Νικόλαος Δεληδήμος, Τα περιουσιακά εγκλήματα κατά τις ισχύουσες διατάξεις, εισήγηση της 25-09-2020, Θεσσαλονίκη
- Χρ. Σατλάνης, Εισαγωγή στο Ποινικό Δίκαιο, ειδικό μέρος, Νομική Βιβλιοθήκη, 2019
- Μπιτζιλέκης, Ποιν. Χρον. Ξ’, 2010
- Καρράς A., Ποινικό Δικονομικό Δίκαιο, ΝΒ 2016
- Δημητρακοπούλου Ζωή, Η ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ ΤΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΣΤΟ ΝΕΟ ΚΩΔΙΚΑ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ, ΠΜΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ & ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ, Δεκέμβριος 2020 , επ. Αλέξανδρος Δημάκης, Κακαβούλης Κ., Υποστήριξη της κατηγορίας: μια τύποις μετεξέλιξη της πολιτικής αγωγής, ΠοινΧρ ΞΘ (2019),σελ. 478 επ.
- Ψαρούδα Μπενάκη Α., Η πολιτική αγωγή στην ποινική δίκη, Νομική φύση-Νομιμοποίηση πολιτικώς ενάγοντος, Σάκκουλας, Αθήνα, 1982
- Μ. Νταγγίνης., Η υποστήριξη της κατηγορίας από το ελληνικό Δημόσιο, Σάκκουλας, 2020, 1η έκδοση
- ΦΕΚ 103/Α/27-5-2020, Ν. 4689/2020, Διαθέσιμο σε: https://www.e-nomothesia.gr/kat-dikasteria-dikaiosune/nomos-4689-2020-phek-103a-27-5-2020.html
- Ευρωπαϊκή Ένωση, Η Ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Διαθέσιμο σε:https://europa.eu/european-union/about-eu/history_el
- Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Καταπολέμηση της απάτης και προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Διαθέσιμο σε: https://www.europarl.europa.eu/factsheets/el/sheet/32/%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%B7%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B1%CF%80%CE%B1%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%89%CE%BD-%CF%83%CF%85%CE%BC%CF%86%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%BD%CF%84%CF%89%CE%BD-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%89%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%82
- Taxhaven.gr (άγνωστος συντάκτης), Ποινικό αδίκημα η διασυνοριακή απάτη σχετικά με τον ΦΠΑ, Οικονομικές Ειδήσεις, 11 Μαρτίου 2020, Διαθέσιμο σε:https://www.taxheaven.gr/news/47697/poiniko-adikhma-h-diasynoriakh-apath-sxetika-me-ton-fpa?output=printer
- Η απόφαση 402/81 της Ολομελείας του ΑΠ(αμεσότητα της προσβολής)
- Οι αποφάσεις του ΑΠ με αριθμό : 925/2009, διαθέσιμο σε http://www.areiospagos.gr/nomologia/apofaseis_DISPLAY.asp?cd=uLH0B4jJNfcrUU0NChTrDd48WVCgHG&apof=925_2009 και 351/2014, διαθέσιμο σε:http://www.areiospagos.gr/nomologia/apofaseis_DISPLAY.asp?cd=M99WO2XQS7HE700A90X59FLJ5SLK6Q&apof=351_2014&info=%D0%CF%C9%CD%C9%CA%C5%D3%20-%20%20%D3%D4
- Η με αριθμό 1056/2019 απόφαση του ΑΠ. Διαθέσιμο σε https://hcba.gr/wp-content/uploads/2019/10/%CE%91%CE%A0-1056-2019.pdf και η με αριθμό 103/2013 απόφαση του ΑΠ. Διαθέσιμο σε http://www.areiospagos.gr/nomologia/apofaseis_DISPLAY.asp?cd=5TQP95Z9VSZZVCRI2TH42M03KYP9SJ&apof=108_2013&info=%D0%CF%C9%CD%C9%CA%C5%D3%20-%20%20%D3%D4
- Η απόφαση του ΑΠ με αριθμό 1229/2018, Διαθέσιμο σε: http://www.areiospagos.gr/nomologia/apofaseis_DISPLAY.asp?cd=IUPWN9YQLIF4BTC3GMGBF0ORW7BFKM&apof=1229_2018&info=%D0%CF%C9%CD%C9%CA%C5%D3%20-%20%20%D3%D4
- Η απόφαση του ΑΠ με αριθμό 1991/2010, Διαθέσιμο σε:http://www.areiospagos.gr/nomologia/apofaseis_DISPLAY.asp?cd=R3TJ1ZHZJ1SQN0ACMWB7ESD4NDV563&apof=1991_2010&info=%D0%CF%C9%CD%C9%CA%C5%D3%20-%20%20%C5
- Η απόφαση με αριθμό 214/2018 του Πενταμελούς Εφετείου Κακουργημάτων. Διαθέσιμο σε : https://hcba.gr/wp-content/uploads/2018/05/%CE%A0%CE%B5%CE%BD%CF%84.-%CE%95%CF%86.-%CE%9A%CE%B1%CE%BA.-%CE%91%CE%B8%CE%B7%CE%BD%CF%89%CE%BD-214-2018.pdf
Πηγή της εικόνας είναι με αναζήτηση στο google της έννοιας της οικονομικής απάτης στην ΕΕ: https://www.google.com/imgres?imgurl=https%3A%2F%2Faalawyers.gr%2Fwp-content%2Fuploads%2F2019%2F03%2Fdikaio_pliroforikis-768×432.jpg&imgrefurl=https%3A%2F%2Faalawyers.gr%2Fi-odigia-ee-2017-1371-schetika-me-tin-katapolemisi-tis-apatis-eis-varos-ton-oikonomikon-symferonton-tis-enosis-kai-i-ensomatosi-tis-sto-ethniko-dikaio%2F&tbnid=CpQfglfgFaRWUM&vet=12ahUKEwio6b-Xp9HxAhUEIMUKHcU7AJ4QMygLegUIARCqAQ..i&docid=H6okqsCeYK2aMM&w=768&h=432&q=%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%B1%CF%80%CE%AC%CF%84%CE%B7%20%CE%95%CE%95&hl=el&ved=2ahUKEwio6b-Xp9HxAhUEIMUKHcU7AJ4QMygLegUIARCqAQ
[1] Ευρωπαϊκή Ένωση, Η Ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, https://europa.eu/european-union/about-eu/history_el
[2] Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Καταπολέμηση της απάτης και προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, https://www.europarl.europa.eu/factsheets/el/sheet/32/%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%B7%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B1%CF%80%CE%B1%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%89%CE%BD-%CF%83%CF%85%CE%BC%CF%86%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%BD%CF%84%CF%89%CE%BD-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%89%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%82
[3] Καρράς A., Ποινικό Δικονομικό Δίκαιο, ΝΒ 2016, σελ.411ο
[4] Δημητρακοπούλου Ζωή, Η ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ ΤΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΣΤΟ ΝΕΟ ΚΩΔΙΚΑ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ, ΠΜΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ & ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ, Δεκέμβριος 2020 , επ. Αλέξανδρος Δημάκης, Κακαβούλης Κ., Υποστήριξη της κατηγορίας: μια τύποις μετεξέλιξη της πολιτικής αγωγής, ΠοινΧρ ΞΘ (2019),σελ. 478 επ. και η απόφαση 402/81 της Ολομελείας του ΑΠ(αμεσότητα της προσβολής)
[5] Ψαρούδα Μπενάκη Α., Η πολιτική αγωγή στην ποινική δίκη, Νομική φύση-Νομιμοποίηση πολιτικώς ενάγοντος, Σάκκουλας, Αθήνα, 1982, σελ. 236 και ενότητα 2 στην προαναφερθείσα εργασία
[6] Μ. Νταγγίνης., Η υποστήριξη της κατηγορίας από το ελληνικό Δημόσιο, Σάκκουλας, 2020, 1η έκδοση
[7] Οι αποφάσεις του ΑΠ με αριθμό : 925/2009 και 351/2014, Ιστοσελίδα του ΑΠ http://www.areiospagos.gr/nomologia/apofaseis_DISPLAY.asp?cd=uLH0B4jJNfcrUU0NChTrDd48WVCgHG&apof=925_2009 και http://www.areiospagos.gr/nomologia/apofaseis_DISPLAY.asp?cd=M99WO2XQS7HE700A90X59FLJ5SLK6Q&apof=351_2014&info=%D0%CF%C9%CD%C9%CA%C5%D3%20-%20%20%D3%D4
[8] Άλλη απόφαση για την παράσταση προς την υποστήριξη της κατηγορίας και για τη σχετική θεωρία είναι η με αριθμό 1056/2019 ΑΠ, https://hcba.gr/wp-content/uploads/2019/10/%CE%91%CE%A0-1056-2019.pdf και η με αριθμό 103/2013 ΑΠ, http://www.areiospagos.gr/nomologia/apofaseis_DISPLAY.asp?cd=5TQP95Z9VSZZVCRI2TH42M03KYP9SJ&apof=108_2013&info=%D0%CF%C9%CD%C9%CA%C5%D3%20-%20%20%D3%D4
[9] Βλ. ενότητα. 2 της σχετικής προαναφερθείσας εργασίας και τις προαναφερόμενες αποφάσεις του ΑΠ
[10] Η απόφαση με αριθμό 214/2018 του Πενταμελούς Εφετείου Κακουργημάτων, https://hcba.gr/wp-content/uploads/2018/05/%CE%A0%CE%B5%CE%BD%CF%84.-%CE%95%CF%86.-%CE%9A%CE%B1%CE%BA.-%CE%91%CE%B8%CE%B7%CE%BD%CF%89%CE%BD-214-2018.pdf
[11] ΦΕΚ 103/Α/27-5-2020, Ν. 4689/2020, https://www.e-nomothesia.gr/kat-dikasteria-dikaiosune/nomos-4689-2020-phek-103a-27-5-2020.html και σημειώσεις μαθήματος
[12] Taxhaven.gr (άγνωστος συντάκτης), Ποινικό αδίκημα η διασυνοριακή απάτη σχετικά με τον ΦΠΑ,
Οικονομικές Ειδήσεις, 11 Μαρτίου 2020, https://www.taxheaven.gr/news/47697/poiniko-adikhma-h-diasynoriakh-apath-sxetika-me-ton-fpa?output=printer + σημειώσεις μαθήματος
[13] Βλ. υποσημ. 8
[14] Η απόφαση του ΑΠ με αριθμό 1229/2018, Ιστοσελίδα του ΑΠ, http://www.areiospagos.gr/nomologia/apofaseis_DISPLAY.asp?cd=IUPWN9YQLIF4BTC3GMGBF0ORW7BFKM&apof=1229_2018&info=%D0%CF%C9%CD%C9%CA%C5%D3%20-%20%20%D3%D4
[15] Η απόφαση του ΑΠ με αριθμό 1991/2010, Ιστοσελίδα του ΑΠ, http://www.areiospagos.gr/nomologia/apofaseis_DISPLAY.asp?cd=R3TJ1ZHZJ1SQN0ACMWB7ESD4NDV563&apof=1991_2010&info=%D0%CF%C9%CD%C9%CA%C5%D3%20-%20%20%C5
[16] Βλ. υποσημ. 9