Γράφει η Άρτεμις Παπαδοπούλου
Αναγνωριστικά drones, συστήματα θερμικής ανίχνευσης και ενσωμάτωση οθονών στα κράνη στρατιωτών επιτρέπουν σε πραγματικό χρόνο την επικοινωνία με μονάδες ανάλυσης και στρατηγικού σχεδιασμού. Η σημερινή εποχή αποτελεί σημείο καμπής στην ιστορία του πολέμου και πιο συγκεκριμένα στην πολεμική καινοτομία σε τακτικό επίπεδο. Εντός των προαναφερθέντων κρύβεται και η Νοημοσύνη Ανοιχτού Κώδικα γνωστή και ως OSINT (Open Source Intelligence), μια τακτική, η οποία εντάσσεται στον πληροφορικό πόλεμο (Information Warfare) και σύμφωνα με τον υποστράτηγο και πρώην διευθυντή της Υπηρεσίας Πληροφοριών Άμυνας των Ηνωμένων Πολιτειών Samuel.V Wilson, παρέχει το 90% των πληροφοριών που χρησιμοποιούνται στις στρατιωτικές επιχειρήσεις (Rasak, 2021). Αλλά τι εστί Νοημοσύνη Ανοικτού Κώδικα και πώς έχει καταφέρει να μεταλλάξει το στρατιωτικό τοπίο;
Η Νοημοσύνη Ανοιχτού Κώδικα είναι η συλλογή και ανάλυση δεδομένων, τα οποία έχουν συλλεγεί από ανοιχτές πηγές, όπως το διαδίκτυο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Youtube, Facebook, X), τα μέσα ενημέρωσης (τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες) και ανοιχτά κυβερνητικά αρχεία (Rasak, 2021). Στη συνέχεια, τα κράτη και οι διάφοροι μη-κρατικοί δρώντες χρησιμοποιούν τον τεράστιο όγκο πληροφοριών που παράγει η σύγχρονη εποχή, μετατρέποντάς τον σε εργαλείο επιρροής, τόσο σε τακτικό όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο. Με λίγα λόγια, οι επαγγελματίες OSINT καλούνται να επιβεβαιώσουν τις ανεπεξέργαστες πληροφορίες και τα αμφίβολης αξιοπιστίας δεδομένα που βρίσκονται στη διάθεσή τους και να τα οργανώσουν σε ένα ολοκληρωμένο και διασταυρωμένο προϊόν πληροφοριών από πολλαπλές πηγές (Rasak, 2021).
Αυτή η διαδικασία αποτελεί και το πρώτο στοιχείο που καθιστά τη Νοημοσύνη Ανοιχτού Κώδικα ιδιαίτερα πολύτιμη, όσον αφορά τις πρωτοποριακές τεχνικές πολέμου. Η απλόχερη προσφορά στους διοικητές ανεκτίμητων πληροφοριών για μη προσβάσιμα περιβάλλοντα, οι οποίες προηγουμένως μπορούσαν να αποκτηθούν μόνο μέσω μυστικών αποστολών είναι σήμερα ένα σημαντικό προνόμιο (Rasak, 2021). Χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπου η τεχνική OSINT «υποκατέστησε» μυστική αποστολή, ήταν η επιτυχία ταυτοποίησης πρακτόρων της GRU (Ρώσικη Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών), οι οποίοι ενεπλάκησαν στην υπόθεση Skripal το 2018 στο Ηνωμένο Βασίλειο, από την Ερευνητική ομάδα Bellingcat. Οι ερευνητές, μέσω ανοιχτών ρωσικών κυβερνητικών αρχείων, διαρροών βάσεων δεδομένων και μέσω φωτογραφιών και βίντεο απο μια συνέντευξη τύπου, κατάφεραν να ταυτοποιήσουν τους τρείς ενόχους (Bellingcat, 2018).
Πέρα από την ταυτοποίηση προσώπων και τη συλλογή κρίσιμων πληροφοριών, οι Πληροφορίες Ανοιχτού Κώδικα (OSIF) συμβάλλουν ουσιαστικά και στην καλύτερη οπτικοποίηση του πεδίου της μάχης, προσφέροντας με αυτόν τον τρόπο στρατηγικό πλεονέκτημα σε όσους έχουν πρόσβαση σε αυτές. Επιπροσθέτως, η χρήση της συγκεκριμένης τακτικής προσφέρει πληροφορίες χρήσιμες για τη λήψη αποφάσεων σχεδόν σε πραγματικό χρόνο χάρη στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Η έννοια της ταχύτητας λήψης πληροφοριών άρα και των ανάλογων αποφάσεων παραπέμπει στην θεωρία των τεσσάρων διαστάσεων εντός των οποίων εξελίσσεται ο σύγχρονος πόλεμος. Μεταξύ αυτών των διαστάσεων, κομβική θέση κατέχει ο Χρόνος, η έγκαιρη αξιοποίηση του οποίου μπορεί να αυξήσει σημαντικά τις πιθανότητες επιτυχίας μιας αποστολή ( Γρίβας , 1999 σ.33).
Προκειμένου να εμβαθύνει κανείς όμως στις τεχνικές που χρησιμοποιούν οι αναλυτές του OSINT αξίζει να εστιάσει σε κάποια παραδείγματα. Η Heather J.Williams (Αναπληρώτρια Διευθύντρια του Προγράμματος Διεθνούς Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας στην RAND) και η Llana Blum υποστηρίζουν ότι οι αναλυτές OSINT μπορούν με ευκολία να εντοπίσουν τις ακριβείς τοποθεσίες ένοπλων αποστολών, μέσω του συνδυασμού χρήσης χαρτών Google και αναρτήσεων στο X και στο Facebook (Williams et al , 2018). Άλλα παραδείγματα, όπου διαπιστώνεται κάτι τέτοιο, είναι το Liveuamap, μια εφαρμογή με στόχο την ασφάλεια των πολιτών, η οποία αντλεί πληροφορίες από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και παρέχει σχεδόν σε πραγματικό χρόνο πληροφορίες για την κίνηση στρατιωτικού προσωπικού και εξοπλισμού, για τις διάφορες πολιτικές αναταραχές, για την αστυνομική βία και γενικότερα για όποια δράση μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του ατόμου στο εσωτερικό ενός κράτους (Rasak, 2021). Στον αντίποδα, αυτού του είδους εφαρμογές παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον για τους αναλυτές της OSINT, διότι μπορούν κάλλιστα να χρησιμοποιηθούν για τακτικούς λόγους, διευκολύνοντας την απόκτηση και διατήρηση επαφής, τη διακοπή επαφής ή ακόμα και τη διεξαγωγή ενέδρας (Rasak, 2021). Για παράδειγμα, το Χ, πρώην Twitter, καθίσταται σημαντικό εργαλείο για τη παρακολούθηση στρατιωτικών οχημάτων και τη διάδοση ή συναλλαγή πληροφοριών με άτομα τα οποία από χόμπι τα παρακολουθούν, των οποίων πηγές είναι το FlightRadar24 για τα αεροπλάνα και το MarineTraffic για τα πλοία. Συγκεκριμένα το X, όπως υποστηρίζει ο Καναδός σύμβουλος Κυβερνοασφάλειας Watkins σε συνέντευξη της Motherboard, είναι μια κοινή πλατφόρμα που μέσω δύο ή τριών λέξεων-κλειδιών προσφέρει πληροφορίες για οτιδήποτε (Sullivan, 2017).
Βεβαίως όλες αυτές οι πρακτικές και τακτικές που χρησιμοποιούνται από τις ένοπλες δυνάμεις παρουσιάζουν προβλήματα ή έρχονται αντιμέτωπες με τους ανάλογους εχθρούς. Ωστόσο, σε αυτό το πλαίσιο οι εχθροί της Νοημοσύνης Ανοιχτού Κώδικα είναι γνωστές ως παραπληροφόρηση ή προπαγάνδα, η τεχνητή νοημοσύνη και η αυξανόμενη χρήση των bot. Όπως επιβεβαιώνεται και από το “Commanding the Trend” του Jared Prier, όπου αναγράφεται ότι από το 2017 το 15% των λογαριασμών στο X είναι bots. Επιβάλλεται, επίσης, να γίνει αναφορά στην πλαστογράφηση GPS ως μια ακόμα τροχοπέδη στην χρήση της Νοημοσύνης Ανοιχτού Κώδικα. Η πλαστογράφηση αυτή γίνεται με στόχο τη δημιουργία ψευδών τοποθεσιών, πράγμα που μπορεί πλέον να επιτευχθεί και από απλούς πολίτες μέσω εφαρμογών, όπως η “Fake GPS Location GPS Joystick” (Rasak, 2021).
Άλλες απειλές της εν λόγω πρακτικής είναι ο «βομβαρδισμός γεγονότων» και ο επηρεασμός των τάσεων που έχουν ως στόχο να διαταράξουν την λήψη αποφάσεων των ενόπλων δυνάμεων σε τακτικό επίπεδο , να υποβαθμίσουν τα δεδομένα και τις πληροφορίες ανοιχτού κώδικα (OSIF) και να περιορίσουν την αξία των στοιχείων RISTA( Reconnaissance, Intelligence, Surveillance and Target Acquisition), τα οποία χρησιμοποιούνται για την επιβεβαίωση πληροφοριών (Rasak, 2021). Για την καλύτερη κατανόηση των προαναφερθέντων δεδομένων, παρατίθεται το παρακάτω παράδειγμα. Όταν ένας διοικητής έρχεται αντιμέτωπος με τρία διαφορετικά γεγονότα, και τα τρία οφείλουν να επιβεβαιωθούν μέσω ξεχωριστών στοιχείων RISTA. Η «μέθοδος πλημμύρας επίγειας δύναμης » ή αλλιώς «βομβαρδισμός γεγονότων» αποτελεί μέσο πίεσης στις ένοπλες δυνάμεις, διότι τα διαθέσιμα στοιχεία RISTA ανακατευθύνονται ξανά και ξανά ώστε να απαντήσουν σε κάθε νέα ανάγκη για πληροφορίες. Σημαντικό είναι εδώ να επισημανθεί ότι τα στοιχεία αυτά έχουν αποσπαστεί από την αποστολή στην οποία είχαν αρχικά ανατεθεί, η οποία κατά πάσα πιθανότητα ήταν η συλλογή πληροφοριών που είχε πραγματική αξία (Rasak, 2021). Πρόκειται για μια μέθοδο «μη φονικής επίθεσης», η οποία εμποδίζει εσκεμμένα τη λήψη αποφάσεων και η οποία είναι πιο επιτυχής όσο αυξάνεται η συμμετοχή διαφορετικών φορέων στον κυβερνοχώρο (Rasak, 2021). Πιο συγκεκριμένα, οι «βομβαρδισμοί γεγονότων» στοχεύουν στην συγκάλυψη διαφόρων κινήσεων, στην αποτροπή εισόδου σε κάποια περιοχή, στη διαταραχή γραμμών επικοινωνίας και στην απόσπαση προσοχής από πραγματικούς στόχους. Μέσω του βομβαρδισμού γεγονότων ή αλλιώς Event Barraging, οι γραμμές μεταξύ ψηφιακής και φυσικής πραγματικότητας γίνονται ασαφείς (Rasak, 2021). Χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός επιτυχούς Εvent barraging μπορεί να θεωρηθεί η φραγή των Ουκρανικών Διαδηλώσεων του 2014 από ρωσικά συστήματα (Rasak, 2021).
Για την καλύτερη ανάδειξη των μεταβολών που έχει επιφέρει η Νοημοσύνη Ανοιχτού Κώδικα σε τακτικό και στρατιωτικό επίπεδο αξίζει να εστιάσει κανείς σε μία χώρα, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες. Στις ΗΠΑ, η λεγόμενη DARPA ( Defense Advanced Research Projects Agency), η οποία αποδίδεται στα ελληνικά ως Υπηρεσία Προηγμένων Αμυντικών Ερευνητικών Προγραμμάτων, λειτουργεί ως «ατμομηχανή» στην έρευνα για προηγμένες τεχνολογίες πολέμου, δημιουργώντας έναν ιστό, ο οποίος ενέχει στο σύνολό του το αχανές σύμπλεγμα των αμερικανικών πολεμικών βιομηχανιών, πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων, διασφαλίζοντας τον συντονισμό των προσπαθειών και την μεταξύ τους ροή των γνώσεων (Γρίβας, 1999 σ.17).
Σαφώς για να μπορέσει μια χώρα να ανταπεξέλθει και να κυριαρχήσει σε έναν πληροφορικεντρικό πόλεμο χρειάζονται δύο μεταβλητές. Η πρώτη αφορά στην κατοχή ενός πανίσχυρου στοιχείου απόκτησης, αξιολόγησης, διαχείρισης και μετάδοσης πληροφοριών, δηλαδή ένα σύστημα C4ISR ή πιο συγκεκριμένα C4ISTAR στην περίπτωση των ΗΠΑ (Γρίβας, 1999 σ.28). Η δεύτερη είναι προφανώς η διαμόρφωση στρατηγικής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν ξανά οι ΗΠΑ, οι οποίες ανανεώνουν την στρατηγική OSINT κάθε τέσσερα χρόνια. Πιο συγκεκριμένα, οι πέντε στόχοι της στρατηγικής OSINT των ΗΠΑ για την περίοδο 2024-2028 είναι πρώτα η βελτίωση της επιχειρησιακής ενημερότητας, δηλαδή η διασφάλιση ότι στρατιωτικοί και το προσωπικό που παίρνουν αποφάσεις λαμβάνουν έγκαιρα και προσαρμοσμένα δεδομένα. Ο δεύτερος είναι η μέγιστη αξιοποίηση των ανοικτών πηγών και η ανάπτυξη προηγμένων καινοτόμων μεθόδων ανάλυσης. Τρίτος στόχος θεωρείται η διεύρυνση του εύρους πρόσβασης εντός των κρατικών υπηρεσιών ανάλυσης αλλά και μέσω συνεργασιών με τον ιδιωτικό τομέα και με διεθνή δίκτυα. Ο τέταρτος στόχος που αναφέρεται είναι η εδραίωση του OSINT ως βασικού πυλώνα απόκτησης πληροφοριών και η συνεργασία με άλλες μορφές συλλογής πληροφοριών (SIGINT, HUMINT, IMINT) και, τέλος, ο συγχρονισμός με δημόσιες και εμπορικά διαθέσιμες πληροφορίες ( PAI/CAI) (Defense Intelligence Agency, 2023).
Θα αναρωτιέται σίγουρα κανείς πως όλα τα δεδομένα που έχουν αναφερθεί έως τώρα έχουν επηρεάσει τον Πόλεμο ως πρακτική σε ένα πιο ευρύ επίπεδο. Όπως αναφέρει ο μεγάλος θεωρητικός του Πολέμου, Carl von Clausewitz, σκοπός της πολεμικής διαδικασίας είναι η επιβολή της θέλησής της μίας πλευράς στη θέληση του αντιπάλου. Αυτό το δεδομένο δεν έχει αλλάξει από τον καιρό που οι άνθρωποι πολεμούσαν με γυμνά χέρια και δεν πρόκειται να αλλάξει σήμερα, όπου οι άνθρωποι πολεμούν μέσω της χίμαιρας που ονομάζεται διαδίκτυο. Αυτό που έχει όμως διαφοροποιηθεί, είναι η έννοια του αντιπάλου και η ίδια του η φύση. Με τη λήξη του ψυχροπολεμικού διπολισμού εξασθένισε και η έννοια του απόλυτου αντιπάλου. Για παράδειγμα, σήμερα αντίπαλος των ΗΠΑ μπορεί να είναι μια ομάδα ευρωπαϊκών κρατών, η Ιαπωνία ή οποιοσδήποτε που μπορεί να προκύψει στο πλαίσιο του γεωπολιτικού αλλά και του οικονομικού ανταγωνισμού (Γρίβας, 1999 σ.19). Ένα θετικό που προκύπτει μέσω της εξέλιξης του πολέμου της πληροφορίας και του κυβερνοπολέμου είναι ότι δεν θα ξαναχρειαστεί ποτέ οι ΗΠΑ να ρίξουν ατομική βόμβα στο Ναγκασάκι. Αυτό, διότι η πολεμική διαδικασία μπορεί να διαδραματιστεί με τρόπο διακριτικό, ώστε να μην επηρεάζει σημαντικά τις διεθνείς συμμαχίες ή τις γεωπολιτικές ισορροπίες.
Στον πληροφορικό πόλεμο, όπως προαναφέρθηκε, η επιτυχία στη μάχη δεν εξαρτάται πλέον από την πολεμική ισχύ αυτή καθαυτή αλλά από το είδος, το περιεχόμενο και τη ποσότητα πληροφοριών που θα συλλεχθούν από τα συστήματα επιτήρησης και αναγνώρισης (SR) του συστήματος και στη συνέχεια από την ανάλυση, τη διαχείριση και τη μετάδοση των πληροφοριών αυτών στα στοιχεία κρούσης της πολεμικής δύναμης και, πάνω από όλα, στη ταχύτητα με την οποία θα διεξαχθούν όλα αυτά (Γρίβας, 1999 σ.28). Η Νοημοσύνη Ανοιχτού Κώδικα και το σύστημα C4ISR θα μπορούσαν, λοιπόν, να χαρακτηριστούν ως τα μάτια, τα αυτιά αλλά και το νευρικό σύστημα ενός στρατού. Χάρη σε αυτά, διαλύεται η λεγόμενη «ομίχλη» της μάχης, καθώς καταργούνται η κάποτε ελλιπής ή παραπλανητική γνώση του πεδίου, της τοποθεσίας του εχθρού, της αριθμητικής του ισχύος και των συμμάχων του. Σημαντική είναι επίσης και η έννοια της πρόληψης, καθώς, κατά τον Jeffrey Carr, ο κύριος στόχος της OSINT βρίσκεται στην παροχή διορατικότητας στην κρατική ηγεσία σχετικά με τις αναδυόμενες απειλές, πριν αυτές εξελιχθούν εις βάρος του κράτους (Carr, 2009 σ .86).
Τέλος, ένας πληροφορικός πόλεμος για να είναι επιτυχής, χρειάζεται ένα από τα δύο στοιχεία, τη μαζική υποστήριξη και την πρωτοπορία σε τακτικό επίπεδο. Για παράδειγμα, ο Lenin χρησιμοποίησε τη λαϊκή υποστήριξη, ώστε να επιτεθεί στο οργανωμένο κράτος, χρησιμοποιώντας την ποσότητα, ώστε να αντιμετωπίσει την ποιότητα που κατείχε ο αντίπαλος (Rid et al, 2009, σ. 125). Αυτό το δεδομένο σχετίζεται με τη δυνατότητα προσδιορισμού του βασικού συναισθήματος του πληθυσμού της περιοχής όπου εξελίσσεται η κάποια αποστολή, μια δυνατότητα που προσφέρεται στους αναλυτές OSINT μέσω web scrape (αυτοματοποιημένη διαδικασία συλλογής πληροφοριών από ιστοτόπους, όπως τα κοινωνικά δίκτυα και την παρακολούθηση των τάσεων σε αυτά), καθώς και την εξέλιξή αυτού του συναισθήματος, γεγονός που επηρεάζει την λήψη αποφάσεων ως προς τον τρόπο που η αποστολή θα αντιμετωπισθεί από τον άμαχο πληθυσμό (Rasak, 2021).
Συμπερασματικά, η Νοημοσύνη Ανοιχτού Κώδικα προσφέρει γρήγορα και έγκυρα δεδομένα στους στρατιωτικούς σε σχεδόν πραγματικό χρόνο, δρώντας ως αρωγός στην λήψη αποφάσεων. Κατά αυτόν τον τρόπο, τα κράτη κατακτούν την τέταρτη διάσταση μιας πολεμικής διάδρασης, δηλαδή τον χρόνο και οι στρατηγοί οπτικοποιούν καλύτερα το πεδίο μάχης με όλες του τις μεταβλητές. Η παραπληροφόρηση, η πειρατεία των τάσεων και η τεχνητή νοημοσύνη απειλούν την τακτική OSINT, ωστόσο αυτή δεν παύει να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη. Ο πόλεμος, όπως τον γνωρίζαμε, έχει πλέον παύσει να υφίσταται και μια νέα, πιο Οργουελική μορφή του, έχει αναδυθεί ως η σύγχρονη πραγματικότητα.
Πηγές :
Γρίβας, Κ. (1999). Ο πόλεμος στον 21ο αιώνα. Εκδόσεις ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Α.Ε.
Carr, J., & Shepherd, L. (2009). Inside cyber warfare: Mapping the cyber underworld. O’Reilly Media.
Clausewitz, C. v. (1984). On War (M. Howard, P. Paret, & B. Brodie, Eds.; M. Howard, P. Paret, & B. Brodie, Trans.). Princeton University Press.
Rid, T., & Hecker, M. (2009). War 2.0: Irregular warfare in the information age. Praeger Security International. Διαθέσιμο σε: https://www.ifri.org/en/external-books/war-20-irregular-warfare-information-age
Williams, H. J., & Blum, I. (2018). Defining Second Generation Open Source Intelligence (OSINT) for the Defense Enterprise. RAND Corporation. Διαθέσιμο σε: https://www.rand.org/pubs/research_reports/RR1964.html
Defense Intelligence Agency. (2023). Department of Defense OSINT Strategy 2024–2028. Διαθέσιμο σε: https://www.dia.mil/Portals/110/Documents/OSINT-Strategy.pdf
Rasak, M. J. (2021). Event barraging and the death of tactical level open-source intelligence. Military Review. 48–57. Διαθέσιμο σε: https://www.armyupress.army.mil/Journals/Military-Review/English-Edition-Archives/January-February-2021/Rasak-Open-Source-Intelligence/cgsc.contentdm.oclc.org+3
Sullivan, B. (2017). Twitter’s the Only Tool You Need for Tracking the Military. VICE. Διαθέσιμο σε: https://www.vice.com/en/article/twitters-the-only-tool-you-need-for-tracking-the-military/
Bellingcat. (2018). Full report: Skripal poisoning suspect Dr. Alexander Mishkin, Hero of Russia. Bellingcat. Διαθέσιμο σε: https://www.bellingcat.com/news/uk-and-europe/2018/10/09/full-report-skripal-poisoning-suspect-dr-alexander-mishkin-hero-russia
Πηγή εικόνας: https://www.123rf.com/